Atalar Sözleri ve Aytımlar
TİL VE SÖZ AQQINDA
Adamnı küldürgen de til, küydürgen de.
Tatlı söz baldan tatlı.
Til aqıl terazesidir.
Sözünnen işin bir olsun.
Sözü aqnın işi aq.
Özüne baqma, sözüne baq.
Aşnm dadı, tuznen, Adamnm dadı, söznen.
Atılgan oq keri qaytmaz, aytılğan söz.
Yürmege bilmegen yolnı bozar, Söylemeğe bilmegen lamı bozar.
Til yarası pıçaq yarasından müşküldir
Kötek etten öter, söz süyekten.
Aqılı qısqanın tili uzun.
Doğru söz ölmez.
Çoq ağız bir olsa, bir ağız yoq olur.
Tatlı söz yılannı yuvasından çıqanr.
Yipnin uzum yaxşı, söznift qısqası.
Qızım sana aytaman, Kelinim sen dinle.
Uzaqtan davulnıfi sesi xoş kelir. Yigitnifi sözü birdir.
Er söz yerince aytılır.
Çoq bilsen de az söyle.
Yaman xaber tez cayrar.
Soray soray İstanbul tabılğan.
Uyma şeytan sözüne,
Qul eter seni özüne.
Lafnı tüşünip ayt.
Tili usta, qolu qısqa.
Yaxşı söz, can azığı, Yaman söz, baş qazığı.
Atalar sözünde altın bar.
Az ayt, naz ayt.
Söylesen el beğensin, Yürsefi yol beğensin.
Qulaq eki, til bir.
Eki dinle, bir söyle.
İLİM, BİLGİ VE UNER AQQINDA
İlim, aqıl çoqrağıdır.
İlim qazanmaq, taş kemirmek demektir.
Aqıl, yan baylıq.
Zenat, altın bileziktir.
Oqumaqnm ertesi keçi yoq.
Bilmemek ayıp değil, öğrenmemek ayıptır.
Öğrenmek qolay, öğretmek qıyın.
Kitap bilgi anaxtarı.
Oqumaq yazmaq, inenen quyu qazmaq.
Bileği küçlü, birni yıqar, Bilgisi küçlü, birini yıqar.
İlim qazanı aç qalmaz.
Cailge söz anlatmaq,
Devege endek atlatmaqtan zordır.
Şegirt işni çoq bozar, Bir kün ustasın ozar.
Yigitke qırq üner de azdır.
En yaxşı dost, kitaptır,
En yaxşı zenginlik, bilgidir.
Oquvsız bilgi yoq, Bilgisiz künün yoq.
Aşıq oynağan azar, Top oynağan tozar, Oquğan epsini ozar.
Şegirt olmay, usta olmazsm.
Üner i bar aç qalmaz.
Çoq körgen çoq bilir.
Caillik can azabıdır.
Sen oqumasan, zaman seni oqutır.
Bilgen bil genini işler, Bilmegen parmağını tişler.
Bilgen bilgisine işanır, Bilmegen nege işanır?
Bilgeninni söyle, bilmegeninni dinle. Ocağa, ana babana etkenin kibi ürmet et. Qalem, qılıçtan keskindir.
Oquvnın sofuna çıqmağan cailden beter. Çeber elinden belli olur, oqumış tilinden. En yaxşı güzellik, edep ve bilgi güzelliğidir. Ünernin artığı yoq.
Ünerninqolı altın.
Çoq işlegen usta değil de,
İşnin usulını bilgen ustadır.
Mektep körmek, insan içün devlettir. Ustadan da usta bar.
Üner ernifi qanatı.
EMEK AQQINDA
Emek ömürnifi zinetidir.
İşlegen tişler.
İşi yoqnm aşı yoq.
İşte terlemegennin qazanı qaynamaz.
Başlanğan iş, bitken iş.
Adamnı adam etken iştir.
Adam işte smalır.
Bugünki işni yarınğa qaldırma.
Bağra baqsafi, bağ olur, Baqmasan, dağ olur.
Boyuna baqma, qoluna baq, Boy işlemey, qol işley.
At tişinen belli, Yiğit işinen.
Aştan qal, işten qalma.
Yerni küneş yaraştırır, İnsannı iş.
Baardeki areket, küzdeki bereket. İşten qorqma, iş senden qorqsm. îstegen olsa, işnin yarısı olğan demektir, îşlegen demir totlanmaz. İşten qorqmağan, qıştan qorqmaz. Xayırlı işnin keçi yoq.
Yağmur ile yer yeşerir, Emek ile il yeşerir.
Emekten dost artar, Öşekten düşman.

TEMBELLİK VE ONMAZLIQ AQQINDA
Tenbellik baxt düşmanı, işi yoqqa künde bayram. Onmaznın oqı qiya keter.
Fikirsizge söz ötmez, Onmaznın işi bitmez.
İşke çağırsan barmaz, Aşqa çağırsan qalmaz.
Tirneklinifi teri çıqqance, Tenbelnifi canı çıqar.
Bastırıqsız piçenni yel alır, Yel almasa, el alır.
Aş desen çapar, iş desen qaçar.
Ağımın üstünden, yenginin tübünden..
İt itke, it de quyruğına.
Dünyanı suv bassa da, papiynin ımnnda değil.
Delinen tenbel belânı bedava qazamr.
Tenbelnifi işi bitmez, Yaz kelse de qışı bitmez.
Yürgennin yolu öter,
Yatqannın künü öter.
Yürgen yoldan tapar, Oturğan qaydan tapar?
Dağğa barğan, baltası qalğan.
Dağ keçi terek körmegen.
Tirneklik baxt ketirir, Tenbellik açtan öldirir.
Tenbelge, iş et desen, başı ağırır.
Elge işanğan aç qalır.
Qısırda uvuz, tenbelde namus olmaz.
El atma mingen tez tüşer.
Tenbel aqşam yatalmaz, saba turalmaz. Tapqanmı itke, arqasını bitke aşata.
Tenbel aş başında, işkir iş başında.
İş sevgen onar, sevmegen tofiar.
İşiyoqişçıqanr,
Qaş yaqam dep köz çıqarır. .
Zornen namaz allağa yaramaz. Zornen açqan gül qoqumaz.
TALAPKÂRLIQ, BECERİKLİK AQQINDA
Murad etsen, soqur közden yaş kelir. Talapkârğa nur yağar.
Taşnı soqsa, suvnı çıqarır.
Qıdirğan tapar, murad etken yapar.
Aldın ketken yol alır.
Talapkârnı mal basar,
Tenbelni yuqu basar.
Qıbırdağan aç qalmaz. Qazanma çekmegennin qazanı qurusm. Erte turğannm ömüri uzun olur. Cefasını çekmegen, sefasını sürmez. Yaxşı niyet, yarı mal.
Yaxşı niyet, yan devlet.
Tırışqan taş ufatır.
Esapsız qasap olmaz.
Erte turğannıfi işi yöner.
Aqçanı aqça tapar.
Artına taşlasan öğüne çıqar.
Tama tama göl olur, Aqa aqa sel olur.
Aqqan suv yolum tapar.
Dağnı yüksek deme, murad etsen çıqarsın. Kelimin azı çoqı olmaz. Aldın çapqan at ozar. Artqa baqqan yol almaz.
XALQ VE BİRLİK AQQINDA
Xalqqa qoşulğanmn gönlü toq, Xalqtan ayrılğannm yüzü yoq.
Torğay uçsa topmen.
Cemaat qazanı ateşsiz qaynar. Cemaatnen atışğan taş uzaq tüşer. Xalq yerden yılan yılışqanmı duyar. Xalqqa birlik, quşqa qanat.
Xalqnen birge qara kün de bayram.
VATAN VE VATANPERVERLİK AQQINDA
Ana yurtın altın beşik. Vatan ekinci anan. Vatansız adam, yırsız bülbül.
Ana kibi yar olmaz, Vatan kibi yer olmaz.
Vatan doğmuş anan ise, Gurbet il, ögiy anan.
At aylanır, qazığına baylanır.
Ana yurtın aman olsa, Tüs çıraym sararmaz.
Yurtı baynıft özü bay.
ANA, BABA VE BALALAR AQQIND A
Ana, yurtnın teregi.
Ana babadan başqa dünyada er şey tapılır.
Ana balağa eki köznen baqa Baba bir köznen.
Balalı ev bazar, Balasız ev mezar.
Tapqan ana değil, baqqan anadır.
Ananın canı balada.
Anasına köre balası.
Balasız ömür tuzsız aş.
Bala olğan evde, öşek olmaz.
Balası suvğa tüşse, anası ateşke pişer.
Balanı tapmağa bildin, baqmağa da bil.
OĞLAN VE QIZ AQQINDA
Oğul bala, ana babağa tayanğıç. Qız bala musafirdir.
Çoq söznin azı yaxşı, Qız balanın nazı yaxşı.
Qara olsa da paradır.
Qara qızğa kelgende tan atar.
Qız ösümi, xıyar ösümi.
Ana qurğan salmcaqta qız da sallanır.
Qızm beşikte olsun, Ciyezi sandıqta olsun.
At keter izi qalır,
Qız keter nazı qalır.
SOY, AQRAB A VE DOĞMUŞLAR AQQINDA
Erte sevgen tez bezer.
Sevgi içün can fida.
Muabbet ve birlik qorantağa belâ yapışmaz.
Birlik ev-bereketli ev, Qavğalı ev- aleketli ev.
Muabbet ayat – uzun ömür. Sevgilinnin siyi, baldan tatlı. Sevgeninni erkelersin. Saygı ve sevgi eki yaqlı olur.
QIZ SAYLAV, EVLENÜV VE AİLE
At alsan minip al, Qız alsan körip al.
Ölgence ömür etecek adamnı yorulğance ara.
Kimge baş qoşsafi, önen ömür etersin.
Yaxşı qadın, dünya baylığı.
Qadmm ömürlik yoldaşın.
Er şey öz vaqtmda yaraşır.
Aslına baqma, nesiline baq.
Özü qart olsa da, yüreği yaş.
Esmeri de olsa, totay qız.
Emi er etken de qadm, evni ev etken de.
Ernen qadın bir can, bir ten.
Apaymn aqıllı soyı başına baqar, Aqılsız soyı, yaşına.
Qaranlıqta aşasan, nişanlın qara olur.
BEKÂRLIQ VE YANĞIZLIÇ) AQQINDA
Yanğız terek dağda ösmez. Yanğız atnın tozı çıqmaz. Yanğız qadın, qanatsız quş. Tilingen ötmek birikmez. Yanğız yolğa çıqma. Ay yanğıznm yoldaşı.
Apaysız aqay ölmey, Lâkin rathq da körmey.
Ölgennin artından ölünmez.
Al değen ana yoq, Qoy değen qoca yoq.
Bir taşnen divar qalanmaz.
DOSTLIQ VE DÜŞMANLIÇ) AQQINDA
Dostsız adam, qanatsız quş.
Dostsız başım, tuzsız aşım.
Aq dost qara kün içün.
Dost başqa baqar, düşman ayaqqa.
Sırası kelgende dost içün otqa yan.
Külme qomşuna, kelir başına.
Dosnm kelgeni, bayram.
Menim tapqanım, senin qapqamn.
Eski dost düşman olmaz.
Dost qara künde belli olur.
YAXŞILIQ VE YAMANLIQ AQQINDA
Aqiqat ateşte yanmaz, suvda batmaz.
Doğrulıqqa dağlar da boysunlar.
Yalannıfi yolu qısqadır.
Yalancı cemaat düşmanıdır.
Az ay t, doğru ay t.
Aqiqat ölmez.
Altın yerde qalmaz.
Yalancının şati yanında olur.
Yalacmm yapısına, xırsıznın qapısma baqma. Böten belâ yuqmaz.
YAŞLIQ VE QARTLIQ AQQINDA
Yaşlıq ömürnifi çeçegi.
Yaşlığınnıfi qadrini bil.
Yaşlıq başqa bir kelir.
Yaş terekke balta urgan onmaz.
Qırqta at minmegen, ellide aygır minalmaz.
Yaşlığının qadrini bilmegen, qarthğmda xor
olur.
Yigirmide tay minmegen, qırqta at minemez.
AYAT VE ÖLÜM AQQINDA
İnsan bir kere doğa, bir kere öle.
Yaş öser, qart öler.
Qara ömürden aq ölüm yaxşı.
Ölümge sebep tapılır.
Ölümden qorqsafi, dünyada yaşama.
İç kim dünyağa terek olmağan.
Ömür insanğa bir kere berile.
Onı bilip yaşamaq kerek.
Ölgen qoy börüden qorqmaz.
SAĞLAMLIQ VE XASTALIQ AQQINDA
Baş sağlığı, dünya barlığı.
İşninbaşı, sağlıq.
Sağlıq olsa, yavluq tapılır.
Xastalıqnın kelmesi qolay, ketmesi qıym.
Közün ağırsa qolunnı tıy,
İçin ağırsa, boğazıfinı.
Dertini yaşırğan, derman tapmaz.
Baş yarılğan sofi, köz nege kerek?
Xasta xasta değil de, Xasta baqqan xastadır.
Sağ tende, sağlam aqıl.
Canğa kelecek malğa kelsin. Er dertnin dermanı bar.
Aq urba kir kötermey.
EDEP VE TERBİYE AQQIND A
Quş yuvada körgenini küter.
Balanı tapmaq bir kere küç, Terbiye etmek bin kere küç.
Balanı beşikte öğret.
Başsız evde babası turıp, balası söylenir.
Ana babana söz qaytarma.
Anan baban sağ ekende ürmet et, Ölgenden sofi ziyaret et.
Ana babağa ne yapsan, aldında şu kelir.
AQILLI VE AQILSIZ KİŞİLER AQQIND A
Aqıl, yan baylıq.
Aqıl yaşta değil, baştadır.
Aqıldan artıq baylıq yoq.
Aqılsız dostın olğance, Aqıllı düşmanm olsun.
Köz körmek içün, Aqıl bilmek içün.
Aqılsız özü utanmaz, soyu utanır.
Anqav oyun bozar,
Ten tek toym bozar.
Axmaq özüni maqtar, budala qaızını.
FUQARELİK, ÖKSÜZLİK AQQINDA
Aç qadrini toq bilmez.
Aç ayuv oynamaz.
Açnm közüne yuqu kirmez. Fuqarenin baylığı, sağlığıdır. Anasız bala, baxtsız bala.
Yip ince yerinden üzülir. Fuqarenin sığın er vaqıt qısır.
Babasız qalğan öksüz değil, Anasız qalğan öksüzdir.
Aç tavuq tüşinde tan körer.
GÜZELLİK VE DÜLBERÜK ÂQQINDA
Güzellik közde değil, sözdedir. Güzellik bazarda satılmaz. Qara olsa da paradır.
Çeçek ömür ziynetidir.
Raqı da bir, şarap da bir – içkenge, Dülber de bir, çirkin de bir – sevgenge.
Er güzelnifi bir sırı bar.
Aynen küneş bir olur,
Yıldız seksen bin olur.
İÇKİCİLİK AQQINDA
Raqı kirer, aqıl çıqar.
Raqı arslannı da yıqar.
Borcqa içken, eki kere sarğuşlanır.
Qade kimde – keyf onda.
Sarğuş aqay – can azabı.
İçsen iç, aqılınnı içme.
Bir qade raqmm belâsı qırq yılğa yeter.