3 Nisan, 2025
0 Comments
1 category
| Nazmiyet Yañılıqları |
| Şevket YUNUS Doç. Dr. |
Qırımğa avdetimizden soñ yaqın yılları neşirden çıqqan bir sıra bediy kitaplar arasında bayağı tanıl-ğan ve sevilgen şairimiz Şakir Selimniñ �Qırım- name� serlevhası altında basılgan şiir cıyıntığınıñ birinci qısmı da bardır. İşbu kitap çoqtan çoq bekle-nilmekte edi, çünki mında añılğan şairniñ soñki yıl-larda yaratılğan kerçekten de küçlü eserleri yer al-ğandır. Cıyıntıqqa yetmişden ziyade nazm eser kir-setilgendir, şu cumleden masal, destan ve Ukrain tilinden tercümeler. Mevzu baqımından olar milletniñ şimdiki içtimaiy, diniy,siyasiy vaziyeti; keçmişimiz, bugünümiz ve istiqbalimiz; milliy til, seciye; vatan oğrunda kureş kibilerge taqsimlemek mumkündir. Zaten icatkarnıñ asıl maqsadı yuksek seviyeli bediy eser yaratmağa ıntılmaqdır. Eger de her bir şa-ir aynı mevzularğa toqunaberip de, özünden bir ya-ñılıqlar qoşmasa, ondan kerçek icatkar çıkmaz. Bu noqta-i nazardan Şakir Selimniñ bir sıra nazm eser-leri arasında onıñ �Qırımname� serlevhalı destanı kendi orjinalliginen ayrılıp tura. Tabiy ki, afıdan yapıl-ğan eser aciz olur. İş bu eseri uzerinde ise şair on yıl devamında çalışqan. Şakir Selimniñ bediy qaleminde varislik küçü sezi-le: bir taraftan da bu onıñ ustazı olğan Eşref Şemi Zadeniñ tesiri olsa, başga taraftan Aşıq Ömerniñdir. Halbuki, añılğan destannıñ �Qırımlı şairler� qısmın-da bugünki şairimiz bu ulu zatgı taqlit ete ve yaza: Aşiq Umerimiz �Şairname� de Hepisin inciday tizmedi tegiz: Olarğa ayrıca qıymet keskende, Kimine bal tiydi, kimine bigiz� Zan etsek, bu destannıñ tamam �Qırımlı şairler� qısmı oldugça mergin ve kamil olup çıqqan. Mında muellif baqiy dunyağa kaçken altmış şairniñ adlarını aña ve her birine birer gıta bağışlay. Mına misaller: Altañlı al tañğa aldanğan şair, Tili kommunistçe ballanğan şair, Boş hayal içinde sallanğan şair, Ömrüne yazıq, dep yansaq ne olğan ? Enver Selâmettir eñ soñki şair, Ondan soñşair doğmadı, hayır, Hudam, onı bizden ayrıca ayır,- Nazmına ötmekday toysaq, ne olğan ? Rahmetli Burnaş da çoq satır yazdı, Yinenen guyusın nafile gazdı, Yalıñız bir qaç şiiri sazdır, �Saqavlanma kaday� ğa kulsek ne olğan ? Boyle kerçekten de pişkin satırlarnı yalıñız Allah berdiği istidatı olğan şair yaratabilir. Zaten �Qırımna-me� destanı bir sıra mevzularnı qaplap olğan bir eserdir. Mında Şakir Selim olarnı bayagı evelsi baş-lap qoyğan eserlerineñ mantıqça bağlay. İşbu des-tanda süjet yolağı körünmegen kibi olsa da, o, Qı-rımtatar halqınıñ sımasını yansıta. Şair halqı ögün-de özüniñ mensübiyetini seze. Boylece o bu millet mantalitesiniñ, milliy duygusınıñ aciz taraflarını kör-mege ve olarnıñ ögünü almağa tırışa. Destannıñ �Quzğunlar� qısmında , şairniñ yuregi rahatsız olğa-nıñdan tolayı, boyle satırlar peyda ola: Quzgunlar bugün de tınç- rahat yatmay, İstidat korseler, otleri patlay, Menmenlikte ecdat ölüsin atlay, Halâ çogusını qayray quzğunlar� Tek sağlam yemişni aşaylar qurtlar, Darma dağın oldı hanlıqlar, yurtlar. Özümizden çıqqan miysiz manqurtlar – Aramızda yurgen qara quzqunlar. Qırımım, Qırımım, can ve tenimsiñ, Eki dunyada da sen tek menimsiñ. Bir parça topraqta boyu enimsiñ Lâtime sogulmasa oldı quzğunlar� Qıt’a qurulışında cinas, redif, ğazel şekli kibi ele-mentlerniñ qullanılması şairniñ ustalığını köstere, asıl Türkiy geleneklerniñ saqlanıp qalmasına meyil bergenini köstere. � Qırımname� destanını oquğan insan onda bullar: şair kendi vatanında ev qura. Bu evniñ her bir taşçığı birde bir belli şahısga bağışlana şairniñ ana babalarına, soy aqrabalarına, Vatanğa avdet zama-nını yaqınlaştırğanlarğa. Her bir pıçma taş onıñ yure-gine olduqça aziz, olar sanki şair minnetdarlıgınıñ til-siz şaatı. Ebet, bu yerde biraz tüşkünlik ruhu bar kibi kelmesi mumkün aslında Şakir Selimge şaqiylik, atacasına ögütler bermek, ciddiy dialog, belâğat kibi çizgiler hastır. Aynı bu hususiyetni biz �Qırımname� destanınıñ �Sudaqlı Noğay� qısmında sezebilemiz, eminimki, destannıñ bu parçası kimseni qaytsız bıraqmaz. Belli ya, çöl taraflı yalı boylu tartışmalarınıñ tamırları te-rendir. Bu yerde bile Şakir Selim eserini şaqalı bir tarzda qura. Destanda arabası boğday, un tolı no-ğaynıñ Sudaqqa qelmesi, onıñla bu yerde qelip qeç-ğen hadiseler anlatıla. Ahır soñu bu noğay Sudaqlı bir apakayla evlene; hatta tili de biraz deñşe. Yıllar keçe ve noğay evine kayta: �.. Koydeşleri etrafını Sarıp ala soraylar, Tegiz ceri içte cagmı?- Dep ayretnen soraylar. Ne bolmasın, Alla olarğa Bir tegiz cer qaldırğan, Tat deseñ tat, şu cerni de Tuzlı suvman toldurğan. Qateyim qa, aşıq boldım Aruvça tat qızına, Şundan sebeb, afv etiñiz, Qaytalmadım ızıma.. Kiyev boldım, baba boldım, Boldım ebet, eñişte. Tat içinde yaşağañ soñ Til de biraz deñişti. � Şakir Selim bugün Qırımtatar yazıcıları birliğiniñ reyisi, �Yıldız� mecmuasınıñ baş muharriridir. Zaten bir zamanlar Bekir Çoban- Zade 1920’li senelerde şairlerimizniñ ögünde adımlaması kibi Şakir agamız-nıñ da ileri ketqen şairimiz olması tevekkel değildir. Çünki onda Allah bergen bir istidat bardır. Bunı daha bır defa �Qırımname� serlevhalı nazm kitabı ve onda yerleştirilgen aynı serlevhalı destanı isbatlay. Tuvğan til Bekir Çoban-zade Seni men Qırımda, Qazanda taptım, Curegim qaynağan, taşqanda taptım. Yat ilde muğayıp, acınıp cürgende, Ümütim, hayalım, şay tüşip cürgende, Moynına sarıldım, derdimni ayttım, Bir güzel sözüñmen özüme qayttım. Cırlarıñ bolmasa, maneñ bolmasa, �Yürt� degen sözüñmen curek tolmasa, Ah, nasıl cürermen gurbet yaqlarda, Tanışsız, bilişsiz yat soqaqlarda. Bilmeymen, türkmi, tatarmı adıñ, Pek yaman tatlısıñ, Tañrıdan dadıñ. Türk de, tatar da, seniñ sözleriñ Ekisi eki çift muñlı közleriñ, Añlasañ bir seni, duşman da suer, Bir yanıq sözüñmen curegi ier. İsteymen özüñni her yaqta körmek, Her yerde inciden destanlar ormek. Quşlarğa, qaşqırğa uyretsem seni, Sen bolsañ öksüzniñ göñülden suygeni. Camige, mihrabğa, sarayğa kirseñ, Deñizler, çöllerniñ çetine irseñ, Seniñmen duşmanğa yarlıqlar yazsam, Sözüñmen oñmaznıñ goñlüni alsam. Qabrimde melekler sorğu sorasa, Azrail tilimni qaç kere torasa, �Öz tuvğan tilimde ayt maña� dermeñ, Öz tuvğan tilimde cırlap olermen. Goñlümni qayğılar kemirip turğanda, Halqımnı tınışsız yıldızı orğanda, Tuvğan til, başqası aqlıma kelmey, Bir buyük sırımsıñ, duşmanlar bilmey. 1915 s. KALGAY dergisinden alıntıdır |
Category: 2008