2 Nisan, 2025
0 Comments
1 category
“Küntoğmış” destanından seçilen bu parça “Özbek Halk icadı” serisinden olan “Arzıgül” kitabının (“Dastanlar, Şirin Bilen Şeker, Küntuğmış Arzıgül”, G.Gulam Edebiyat ve Sanat Neşriyatı, Taşkent 1975) 133-145. sayfalarından alındı.
Destanın kahramanı olan Karahan, Buvrahan karakterleri aslında tarihi şahıslardır: Karahan, tarihte Köktürkler devletinin sona ermesinden sonra, Türkistan ve Turan yerlerinde Türk devletini, Karahanlılar imparatorluğunu kuran Saltuk Buğra Han’dır, onun oğullandır. Demek ki, bu destan bin yıldan beri bahşılar tarafından söylenegelmiş.
Bugün de Özbekistan’da “Küntuğmış” destanının Ergeş Cumanbülbül, Nurman Abduvayoğlı, Egemberdi Allamuradoğlı, Bekmurad Cörebeyoğlı gibi bahşı şairlerden kaydedilen varyantları var. Onlar
1949, 1955, 1956, 1967, 1971, 1975 yıllannda kitaplarda yayımlandı. Biz en son neşirden (1975, 80
bin adet basıldı) aldık.
Meşhur bahşı şair Ergeş Cumanbülbül ağzından kaydedilen nüshalarda fark vara benzer.
“Özbek Halk Dastanları” (2. baskı, c. 1, Özbekistan SSR Fenler Akademisi Neşriyatı, Taşkent 1957, s.
427-494) kitabında yayımlanan destan “Dörmen vilayetinde Dörmen’in Küntuğmış isimli yiğidi var idi…” diye başlar. Bizim buraya aldığımız parçada ise “Nogay padişahı Evliyayı Karahan” diye tarif edilmiş. (Hülasa, fark olsa da, bunu tetkik başka iş.)
Umumiyetle, “Küntuğmış” destanında Karahan’ın oğlu Küntuğmış ile güzel Halbeke arasındaki muhabbet, sevgi macerası hikâye edilmiş. Destan eski Türk kahramanları, onların zulme karşı mücadeleleri, sevgi vakaları ile bağlı hâlde verilişi ile ayrıcalıklıdı
ÖZBEKÇE Noğay padşaleriden Evliyayi Karahan değen bar eken, lakableri Kılıçhan eken, şu vaktnin adamleri Evliya ata derdi. Şul aziznin bir yalgiz oğli bar edi, undan başka balasi yok edi. Atini Küntuğmiş töre der edi. On törtge kirgunçe ilm-hüner, kesb kemalat hasil kılib, on törtden ötgenden keyin, sipahilik işlerige yüz keltirib, kılıç çapmak, mıltık atmak, çirişbazlik, köpkeritazlik, neyzedestlik, garavbestlik işlerige koşiş kılib, kırkte yigitni yanige alib, gah tavge, gah avge şikar kılib yürer edi. Şehri Zerler değen şehernin padşasinin atini Buvrehan der edi. Buvrehanning ikki veziri bar edi. Biravini atini Şair vezir der edi, biravini Tahir vezir der edi, ikkavi eke-üke edi. Bular irim kılib niyet kılib edi: “Bizlerge ferzend berse, oğil bolsa birbirige kölkenat bolsin, kız bolsa dost bolsin”. Künlerde bir kün Şair vezirnin hatini kız toğdi, Tahir vezirnin hatini oğil toğdi. Kıznin atini Halbeke koydi, oğilning atini Halmömin koydi. Lakin Halmominnin enesi kara basib öldi, oğli etek astide kaldi. Halbekening enesi emizib kette kildi. Bular şirhore bolib, nikah yürmeydigen bolib kaldi. İkki vezirning evvelgi va’delerini şehernin adamleri eşitgen edi. Merdumi seher: “Halbeke Halmominnin bahşendesi”, der edi, süt emişgenini bilmes edi. Emma Halbeke on törtge kirgenden keyin… avazesi alemge ketdi, dangı Dağıstanden ötdi. Halbekening tevsif-vesiyetini, hüsn zebaligini eşitgen padşa ve töreler, palvan-batirler her memleketden, her yurtden savçi koya berdi. Savçilerge Halbeke: “Her kim meni alamen deb kelse, aldige nerd oyinini koyamen, oynaymen, ütse tegemen, ütdirse soyemen”, deb elge şuhret berdi. Her töre-ketteler, hanzadeler Halbeke bilen nerd oynab ütdirib, köp kişilerni Halbeke nabud kılib öldirib yübardi. Şu memleketde Halbekege aşık bolmagen adam kalmadi. Künden-kün Halbekening hüsni ziyade bolib, şuhret-avazesi artar edi. Künlerde bir kün Halbeke kırk zineli köşkining üstige çıkib, alemni temaşe kılib otırib edi, şu şeherning padşasi Buvrehan Halbekening cemalini körib, yüz şeydayi dil bilen aşıki bekarar bolib, ihtiyarini koliden aldirib, dilide sabru karari kalmay, erkirge barib, tüşib, bastirib, savçini köye berdi. “Tegse hem alemen, tegmese hem alemen, başkanin kelgenini köremen”, deb adam yübardi. Halbeke cevab aytdi: “Padşa namerdlik kılmasin, özidey padşalerge te’ne-melamet bolmasin. Menin şu şartim, eşitmegen, bilmegen adam yok. Ayal bolsam hem kavlimden kaytmaymen, şahinden körkmaymen. Bizge aşık bölgen bolsa, kelsin, nerd oynasin, ütse, tegemen; ütdirse padşa deb siylemeymen, söyemen, caniden keçse bizge kelsin”, deb savçisini kaytardi. Savçi bu vakayelerni padşasige beyan kildi. Padşa eşitib hayran-lel bolib, erkani devletige karab, ulerden maslahat sorab: “E umeralerim, e veziri danalerim, bu işnin ahiri kanday boladi? Barib nerdini oynasek, ütdirse, bizni şah deb siylemese, koyayik desek, ışkıbazlik yaman bolsa, barse koysek, bir kün Özbek-çözbek kervan- servan, kazakmi-süzakmi- birav kelib ütüb alib kitse, bu kanday boladi?” dedi. ^ r Erkani devlet şu maslahatni aytdi: “Taksir padşayim, bunift ilaci şulki, bahtmi bağleft, heç kim Halbeke deb atini aytalmasin, belki bu şeherge kelalmasin, özi hem dört-beş yıl ötgenden key, er taleb bolib, sizge tegmey kimge tegedi,” deb makul kildi. Padşa köçe, guzerlerge çerçi koyib kıçkırtdiki: “Her kim Halbeke deb aytsa, altı ay zindande bakdıramen, süyegini taşgeekdiremen, terisini tirikley soyamen, içige saman tikdiremen, ikki közini oyemen, tepesige mayni kuyamen”, deb kiçkirte berdi. Heç kimnin zehresi yokki, Halbeke deb aytse. Şu ortade tört-beş yıl ötib ketdi. Halbeke hem padşage boysunmedi, kırkin kızi bilen, nece türli nazi bilen devrini sürib otıre berdi. Künlerde bir kün Halbeke naz uykude yatib edi, bir tüş kördi: Çıltanler ve merdan gayibler bir tande suhbet kılib otırib edi, bir çıltan kelib Halbekenin ruhini alib bardi, ittesi kelib, Küntuğmişnin ruhini alib bardi. Çıltanler toy kılib, Halbekeni törege tapşırdiler. İkkavi bir toşekde yatib, bir-biravige söz katib, Halbeke soradi: “Sen kimsen, cay-menzilin kayde, atin kimdir?” Töre aytdi: “Atim Küntuğmiş, atamning ati Evliyayi Karahan, atam Noğayga padşa, Noğay töresi bolamen. Sen kimsen, atin kimdir, yurtin kayerde?” Halbeke aytdi: “Atim Halbeke, atamnift ati Şair vezir, yurtim şehri Zefterde”. İkkavi bir-biravi bilen oynaşib töresinin üzügini Halbeke alib kölige saldi; Halbekenin üzügini töre alib kölige saldi. Şu keçe Küntuğmiş hem şunday bir tüş kördi./ Şu işde ikkavi hem uyğandi. Töre bir ah tartib, bu derdini heç kimge aytalmay, nigine karasa, başka nigin, kağazge mühr kılib basse, Halbekenin ati çıkadi. Halbeke hem uykuden uyğanib, törenin ışkıde ilandey tolğanib, asla aram-karari kaîmadi. Bu hem üzügini korse, öziniki emes: kağazge basib korse, Küntuğmiş törenin ati çıkadi. albekenin Behregül değen kenizi bar edi, ekseri sırlerini Behregülge aytar edi. Behregül Halbekenin bezateligini enleb: – Aybibim, seni ilgerilerdey körmeymen, hatirinnin şevveşligini mene bildirsen, tende canim bar, tedarikini – ilacini kılsem karak. Halbeke: – E Behregül, mene bir derd-e tekken, ilad ne bolişi asla sıre yok, deb ni ginni körsetib, körgen tüşlerini Behregülge bir-bir beyan kılib, yine aytdi: – Bir suretkeşni keltirsen. Behregül alib keldi. Halbeke ayim özinin su- retini kağazge, Nakkaşge saldirib, bir sandıkçe tayyar kılib, içini mumleb, sırtini tilla bilen berkitib, özinin saçiden bir tale saç alib, törenin üzügini özinin suretige öreb, nece arzi hallerini hem arz kılib, sandıkni kulfleb, kelitini sandıkka bağleb /bir kette derya şehernin içiden öter edi/, Halbeke seherden çıkib, bu sandığini suvge salib: “Şu körgen tüşim rahmaniy bolsa, aşık-ma’şuklik evvelden pak bolsa, hüdaya hüdavenda, şu sandığım sene emanet, töreden başkage tegmesin”, deb deryage revane kildi. Feleknin smaati bilen nece kün, nece vaktler akib, heç kimnin kölige tüşmey, Noğayge dahil boldi. Endi töreden söz etisin.Töre kırk yigiti bilen deryanin yakaside şikar kılib yürib edi. Törenin közige bir sandık körindi.Yigitlerige aytdi: – At salib alib çikinler! Yiğitler Küntuğmişge arz kıldiki: – Deleden her nerse kölimizge tüşse, siz pad- şalik deb alib koyasiz, biz hizmetkarleriniz kuruk kalamiz. Bu malni bir şart bilen alib çikemiz, taksir, şu sandıkni bölemiz, içini alasizmi, ya tisini? Töre aytdi: – Sizler seylab alinler. Yiğitler bir-birige karab, ittifak kılib: – Tisi tüle eken, bizler tisini alemiz, dedi. Töre aytdi: – Biz içini alemiz. Bir yiğit at salib alib çıkdı. Keliti hem ağzide eken, açib kördiler. İçiden bir kağaz çıkdı, kağazni yazib korse, Halbeke ayimnin tolgen kemali, aydey cemali münevver bolib turibdi. Şehzade körgen hemana tüşide körgen mahbubini tanıb, içki derdini heç kimge aytalmay yürgen edi, suretini körgenden key, asen, üstige paseng, hezar üstige pensed bolib, bir ışkı yüz bolib, takat keltirmey, behuş bolib yıkıldi. Kırk yiğit şaşib, demi içige tüşib, akliden ede- şib, berisi çuvleşib, töreni ortage alib, hey-heyni salib: “Közinni aç!” dedi. Töreni asla özige kel- tiralmedi. Ahir ikki atge serece kılib, menzilge alib keldiler. Karahan beçare yağiz ferzendini bu halde körib, yakasini pare-pare kılib, kuşnaçni alib kelib kakdirib, bahsini alib kelib bakdırıb, mollani alib kelib okıtib, eşanni alib kelib halke kılib karata berdi. Oğlige asla nef kılmadi. Karahan padşa oğlinin aldide betakat bolib: “ Nege közinni açib gepirmeysen?” deb şunca iltica kildi, oğli bilmedi, şu kuşnaçlerden bir ayyari bar edi. Törenin vucudiden kesel tapmay, ışkden güman kılib, padşage aytdi: Siz delege çıkib turin. Kuşnaç kırk yigitini hazir kılib, bir-ikki-uç pi- yale şarabni Törege berdi. Şarabning keyng bilen töre közini açib karasa, kırk yigiti yığlab, ortage alib otıribdi. Töre ışk derdini pinhan tutalmay, yigitlerige karab, bir söz aytib turibdi. Sözi budir: Bağ içinde alma-enar isteydir, Boyi mahbub, müşki dildar isteydir, Kadrdanler, birge yürgen beklerim, Dostler-ey, könil bir yar isteydir. Hizmetimde yürgen bes bir pareler, Zülng çin-çin, sette kaşi karaler, Kiçiklikden birge yürgen coraler, Dostler-ey, könil bir yar isteydir. Katarde yük tartgen narçe löklerim, Düşmane ketmegey aru keklerim, Sir daşlerim, vellametim, beklerim, Dostler-ey, könil bir yar isteydir. Beklerim, kılmanler bağrimni kebab, Geribnin könlini avlamak sevab, Erterak padşaden alinler cevab, Dostler-ey, könil bir yar isteydir. Kulak sangler bu törenin tilige, Bülbül aşna bolar boğnin gülige, Özlerin çağleftler Zener yolige, Dostler-ey, köftil bir yar isteydir. Elkıssa, Karahan padşa oğlinift derdini ışkden bilib, könli büzilib, yürek-bağri ezilib, kaddi bu~ kilib, köziden yaşi tokilib, oğlige karab, bir söz aytib turibdi: Felek peştakiden üçgen yulduzim, Uluğ deryalerden çıkkan kündüzim, Her sözinden tendegi can eylensin, Ne tilavmen tileb algen yalğızim. At çapmakka kayim Hızırnin deşi, Uyas daim merdning yoldaşi, Aç közift, başinni köter, yalğızim, Bir yar üçün yatarmiken merd kişi? Dem şu demdir, özge demni dem deme, Şükür kılgin, devletinni kem deme, Bir yar üçün yatarmiken merd kişi, Bir yar bolsa, balam, yarden gam yeme. Noğayning kızini berin ciydirey, Senem kızler kara zülngn tüydirey. Bir yar üçün, balam, asla gam yeme, Bitte tügül, yüzte suluvni suydirey, Uzak yolden yahşi tulpar çapiler, Yav korse, batirler kılkan camiler, Bitte tügül yüzte suluv süydirey. Çin suluvler Noğayimden tapiler. Eşitib al, bu atanning sözini, Dost-düşmane tüben kılma yüzini, Yığdırayin Noğaynin ulli-kızini, Abberey kızlerin cadu közini. Kökregimge salma kayğu-elemni, Közleri kamberdey kaşi kalemni, Bir yar üçün asla, balam, gam yeme, Abberey periden artık senemni. Elkıssa, Karahannifl bu sözini oğli eşitib, yi- gitlerige buyirdi: – Keçegi kağazdegi suremi atamge kör- setingler. Yiğitleri suretni körsetdi. Karahan karasa, ka- ğazde bir kız turibdi kaykayib; kaşini kerib lebini bürib, çikke bel bolib, şirin kılib külib, terakkas baylab, suksurdey böyleb, tavusdey taranib, belleri bürelib turibdi. Karahan insaf kılib karasa, Noğay yurtinin kızi tügül, yer yüzinin bernaleri bir tale moyige arzimeydi. Karahan bildiki, törenin ilacini kılalmes, ta Zenger barmese, Halbekeden başkani hahlemes. Padşa nailac, naçar cevab bermakçi bolib, leşkerlerini yığib, her destesiden bitteden, kırk yiğit ayırib berdi. Kırk heçirge zer artib, aytdi: – E ferzend, burunilerden bir söz bar: “Mü- sangrçilikde ya zer yarar, ya zor yarar küninge”, değen eken. Zerge kelse, heçirdegi pulni eyeme, zorge kelse, kırk yigitge buyursen, hüdaden kel- gen ecel bolmasa, bendeden kelgen ecelden bir- ikki uçge davur eyrib alar. Bar, balam, alla yarin bolsin, pirler mededkarin bolsin, sağ bargaysen, selamet kelgeysen. amin allahu ekber, deb ak fa tiha berdi. Töre kırk yigitini birge alib, heçirlerini yolge salib, nece vakt, nece saatler yol yürib, Zenerge dahil boldi. Kelse, dervaze berkelgen eken. Töre, dervazeni aç, deb dervazeban, baba körbaşige karab bir söz dedi: .. Tağlerinni başin çelgen tuman-e, Tiriklik barçage beş kün güman-e, At haritib uzak yolden kalemen, Aç dervazengni, dervazeban-e. Felekning destiden keldim aman-e. Bu dünyade tirik aynlgen yaman-e. At haritib uzak yolden kalemen, Aç dervazengni, dervazeban-e… Bekler miner bedav atnin talmasin, Bemahelde mal delede kalmasin, Açgin dervazenni, baba körbaşi, Malim kalib, oğri zalim almasin. Dervazeban törenin bu sözini eşitib: Özbek, köp bekirme, hemmenin keyngni uçirib yübarme, bemahelde sene kim dervazeni açadi, bervakt kel, deb turmakka erinib, törege aççik etib, bir söz dedi: Kandey adam edin kelgen bemeze, Dervazemnin tögeregi endaze. Ketgin her kim bolsan, kalma yolinden, Kün çıkmayin açilmeydi dervaze. Taze gülsen, aftab tegib solmagin, Mevc urib deryadey taşib-tolmagin, Kün çıkmayin açilmeydi dervaze, Ketgin, her kim bolsan, yolden kalmagin. Kataringe tirkeb koygin narinni, Nar üstige yükleb koygin zerinni, Kün çikkunçe yata bergin delede, Ehtiyat kıb koy-de hizmetkarinni. Töre dervazebanni kaytarib bir söz değeni: İçkilik şerbetin içmey mest boldim, Kayde ganim bolsa, ana kasd boldim, Açgin dervazenni, baba körbaşi, Hüdani ortage salib dost boldim… Kurbaşi baba üç yüz ottizge kirgen edi. Dakkı Yunusni körgen edi, nece sefer şeytan bilen bahsleşgende, ngrib bergen edi, kanlikni boynige almay, daim bözbala bolib yürgen edi. “Bu Özbek muğambir eken, can yerimden uşledi. Körgenim yok edi, eşiter edim, dost bolar emiş, hüdani ortage salar emiş, kaysısi kaytse, hüdage urdirer emiş, nakuley aytib saldi, tağı hüdage çet bolib, özimni urdirib, yaş başim bar, cüvanmerg bolib ketmeyin”, deb cayi den tura keldi. Kulfnin kelitini alib, dervazinin astige kelib, sıyğaleb karasa, kırk heçir en- tikib, terleb, zerlerini köteralmay, tipirleb turibdi. Baba heçirlerni körgenden: “Mene hüda bergen eken, bir-ikki-uç yıl ilgeri Çin-Maçinden şu bayveççe kelib edi, u dervazeden dahil bolib edi, şu güzernin beri zerdar bolib kalib edi, şu bayveççenin özginesi”, deb dervazeni açib yübardi. Kırk heçir bitte-bitte kirib, baba körib: “Sed aferin zerdar bolgeniftge”, deb turib edi, kırk yiğit kökmek temir bolib, toplanib kirib edi; babanin akli şaşib, demiden edeşib, hisabi ketib, kulaği bitib, burninin /suvi/ akib, betiğe yağib, iyegi keltireb, közi yeltireb: “Her dervazeden kırk yigitden kirşe, tan atmey erkni alib koyadi”, deb törenin cilavini cuppey uşleb, közini yaşleb, kanday bolasen, deb dostige bir söz aytdi: Al-al bolsin, al-al bolsin, al bolsin, Yaraşikka minen atin dal bolsin, Senin tarzin bu yerlerge kelmeydi, Söylegil, can dostim, sene yol bolsin? Mene aytgin uruğingi, aringni, Beyan bergin, dostim, memleketinni, Senin tarzin bu yerlerge kelmeydi, Atan kim, enen kim, aytgin zatingni. Can dostim, kayerde ösgen diyarin, Küygen kulsen, çıkar ah bilen zaring, Beyan ber, can dostim, memleketinni, Bu yerlerge ne deb tüşdi guzerin? Peyda boldin ikki gevher daneden, Pervaz kılib uçding menzilhaneden. Yol bolsin, can dostim, biznin ellerge, Sendey oğlan kem-kem toğer eneden. Hüdayim beribdi sini-simbetdi, Tağin bersin ada bolmas devletdi, Sendey oğlan kem-kem toğer eneden, Bileğin temirden, pençen polatdi /. Özin serdar eken, serdar sabakli, At üstige minen küni omakli, Karçığay kelbetli, burgut kebakli, Halayikke yaman küni karakli, Tuyğundey suretin, laçin yürekli, Yerdeyin heykirgen, erslan bilekli. At çapiler belend tağnin pestiden, Can kutulmes ezrailnin kasdiden. Ne sebebden keldin bizning ellerge? Yalğan deme, dostim, söyle rastiden. Şehzade dostinin sözige cevab berib, kork- kanini bilib, bir söz dedi: Can dostim, Noğaydir oynagen cayim, Sebil bolib kaldi tüle sarayim, İzleb keldim Halbekedey senemni, Yurtinde barmiken Halbeke ayim? Közleri karadir, kaşi kalemdi lx/, Kökregimge salgen kayğu-elemdi, Yurtinde barmiken Halbeke ayim, Izleb keldim Halbekedey senemdi. Eşitib al, mendey dostift sözini, îzleb keldim Şair vezir kızini, Yurtinde barmiken Halbeke ayim, At kötergen Halbekenin özini. Elkıssa, baba körbaşi evvelgi korkkani kork- kanmi, Halbekenin atini eşitib, siyib-siyib yübardi. “Beççeğar lappi Özbek, kaysı gorden menin ecelimge kelgen eken, meni hüda urgen eken”, dedi dostige karab. – Sen bu şehernin resmini bilmeysen, şu beççeğar kesafetnin atini ayta körme, bundan bulayge asla aytma. Menden başka eşitmesin, deb bir söz dedi: Atden tüşgin, bolgin dostinge mehman, Bu sözlerin meni kildi sergerdan. Han eşitse, dostim, tayin, öldirer, Ayta körme, ati kursin, köp yaman. Arman bilen bilmegening bildirer, Hançer çekib, kara bağrift tildirer, Ayta körme, ati kursin, köp yaman, Han eşitse, dostim, tayin, öldirer. Akizer köziftden selab yaşinni, Yığlater artinde eşikdaşingni, Ayta körme, ati kursin, köp yaman, Han eşitse, tayin, keser başinni. Taze gülsen, aftab tegib solmagin, Mevc urib deryadey taşib tolmagin, Atden tüşgin, asla aytma atini, Arman bilen, canim dostim, ölmeğin. …… Töre körbaşinin bu sözlerige aççığı kelib: – Senin aytgen namerdlernin başkadir, deb baba dervazebane karab, cevabberib,bir söz dedi: Fani /dünya/ barca külden ötermi, Behbudi yok, künme-kunden betermi. Üç ayçelik yolden yar izleb kelib, Ölermen, deb yarni körmey ketermi? Dost bolsin, Halbekeden haber ber. At çapmakke kayim Hızırnift deşi, Atlerni kayiter tağlernin taşi, Ölemen deb kaytarmiken merd kişi, Ölünden körkmaklik hümsenin işi, Dost bolsan, Halbekeden haber ber. Akizib közimden kanli yaşimni, Merd oğlanmen, hak onarsin işimni, Men Noğayden at üstige minende, Yolige dav koygen yalğız başimni. Dost bolsan, Halbekeden haber ber. Hakiket dostim, deb sözledim seni, Kiliçden seskenmes batimin tanı, Ölemen, deb kaytarmiken merd kişi, Can dostim, namerd deb çağlame meni.ı Dost bolsan, Halbekeden haber ber… Baba körbaşi: Beççeğar, atden tüş endi. bu kün yat, erte tan atsin, kündüz bölgen song barasen, şu yarinni köreşen, közi tüşse ölesen, u yağini özin bileşen, deb tüşirib, kırk yigitini mehmanhanege kirgizib, heçirlemi, mehmanlerni cayleb, dostini siyleb, hizmet kıla berdi. Bekler yatdi, körbaşi üyige ketdi. Körbaşi hatinige: – Men bir Özbek bilen dost bolib kaldim. Sunin kesafeti bilen ölmey kalsam, mingge kırar edim. Balaçakalerimiz bilen ölib ketemiz. Şu beçeğar lapp Özbek kayakden kelib kaldi, deb yatib kaldi Törenin yiğitleri yatib uhleb kaldi. Şeh- zadenin közige uyku kelmey otırib edi, erte seher turib, dostinifî devariden asilib, içki havlisige karab bakırib: – Tan atib ketdi, dostim, Halbekege bar- maymizmi? Hay, deb şavkin salib yübardi. Körbaşi hem çala canserek bolib yatib edi, dos- tining tabuşini eşitib, ırgıb turib: – Köp bekirme, barayatipmen-ku, deb çapib aldige tüşib, bir köçeğe revane boldi. Beş-altı köçeden kırkıb ötib ketdi, bir kette köçening üstige barib: – Dostim, şu köçeden edeşme, başka yolge bürilme, toğrı köşkisining aldige barasen, aytgeningni köreşen, közi tüşse ölesen, u yağini özin bileşen, deb ketige kaytdi. Endi Küntuğmiş şu köçe bilen revane bolib, ka- yerge bararini bilmey, pest köçe, rast köçe, mahav köçe, pes köçe, özi karanğı köçe, öziniz körgen köp köçe – bir köçeğe salib ketdi. Şu yürgenden yüreberdi, tüşge davur yürdi, çarsining üstiden barib kaldi. Şeherning bazari eken, adamler kumirskadey kımırleb yatibdi. Töre kimden sorarini bilmey, bazardegi adamlerge bakırib, biznin yarden körgenlerin barmi, deb bir söz aytib turibdi: Uzakden keleyatibmen, Gamnin layige batibmen, E yaranler, biraderler, Men yarimni yokatibmen. Nece derbendden aşibmen, Alavdey bop tutaşibmen, , E yaranler, biraderler, Men yarimden edeşibmen. Bağçeden gül tergen barmi, Elde devran sürgen barmi, Yar deregin bergen barmi, Halbekeden körgen barmi? Pest-pestgine pes köçeler, Halin bilmes bir neçeler, Bedav minen bayveççeler, Bayveççeler, bekveççeler, Halbekeden körgen barmi? Eşek heydegen baveler, Derdinge barmi devaler, Keleve satgen mamaler, Halbekeden körgen barmi? Yığlayin kanatim sindi, Kara bahtım kara döndi, Dökandegi cuhud, hindi, Halbekeden körgen barmi? Bazardegi adamler: “Beççeğar, kesafeti Özbek kayakden keldi?” deb sevda-satiğige karamay kaçaberdi. töre adamler tode bölgen yerge barib. – “Hal-bekeden körgen barmi?” deb sorasa, adamler kaçıb keter edi | TÜRKÇE Nogay padişahlarından Evliyayı Karahan var imiş, lakabı Kılıçhan imiş, o zamanın adamları Evliya ataderdi. Bu azizin bir tek oğlu vardı. Ondan başka çocuğu yok idi. Adını Küntuğmiş töre der idi. On dördüne girinceye kadar ilim-hüner, beceri-olgunluk öğrenip, ondördü aştıktan sonra, askerliğe yönelip kılıç vurmak, ok atmak, yay çekmek, oğlak oyunculuğu, mızrak atıcılığı, koruculuk işlerine girişip, kırk yiğidini yanına alıp gah dağa gah ava çıkar idi. Zenger şehrinin padişahının adını Buvrahan der- lerdi. Buvrahan’ın iki veziri vardı. Birinin adına Şair vezir, diğerinin adına Tahir vezir derdi. İkisi ağabey kardeş idi. Bunlar sözleşip niyetlenmiştiler: “Bizlere çocuk verirse, oğlan olursa birbirine kol kanat olsun, kız olursa dost olsun.” Günlerden bir gün şair vezirin hotunu kız doğurdu, Tahir vezirin hatunu oğlan doğurdu, kızın adını Halbeke, oğlanın adını Halmömin koydular. Lâkin Halmömin’in annesini albastı basıp öldü, oğlu etek altındakaldı. Halbeke’nin annesi emzirip büyüttü. Bunlar sütkardeş olup, nikâh düşmez hâle geldiler? İki vezirin evvelki vaatlerini şehrin ahalisi işitmiş idi. Şehrin insanları: “Halbeke, Halmömin’in yadigârı” derlerdi, birlikte süt emdiklerini bilmezlerdi. Ama Halbeke on dördüne girdikten sonra, ünü âleme yayıldı, şöhreti Dağıstan’dan aştı. Halbeke’nin vasıflarını, güzelliğini işiten padişah ve beyler, yiğitler ve bahadırlar her memleketten, her yurttan, her diyardan elçi gönderdiler. Elçilere Halbeke: “Her kim beni alacağım diye gelse, önüne nart oyununu koyacağım, oynayacağım, yense varacağım, yenilirse öldüreceğim” diye ele şan verdi. Bütün beyler, ulular, hanzadeler, Halbeke ile nart oynayıp yenilince Halbeke onları telef edip öldürdü. Şu memlekette Halbeke’ye âşık olmayan adam kalmadı. Günden güne Halbeke’nin güzelliği artıp, şöhreti fazlalaştı.Günlerden bir gün Halbeke kırk basamaklı köşkün üstüne çıkıp, âlemi seyretmiş. Bütün şehrin padişahı Buvrahan, Halbeke’nin cemalini görüp, yüz çılgın gönül ile duramayıp, ihtiyarını elinden aldırıp, gönlünde sabrı kalmayıp, sarayına varır varmaz hemen elçiyi gönderdi. “Gelse de alırım, gelmese de alırım, başkasını istemem” deyip adam gönderdi. Halbeke cevap verdi: “Padişah namertlik etmesin. Kendi gibi padişahlara ayıplı olmasın. Benim bu şartımı işitmeyen, bilmeyen adam yok. Ölsem de kavlimden dönmeyeceğim, şahından kormuyorum. Bize âşık olmuş ise, gelsin nart oynasın, ütse varırım, ütülse padişah deyip sayarım, öldürmem, canından geçerse bize gelsin” deyip elçisini dönderdi. Elçi bu vakahrını padişaha beyan etti. Padişah işitince şaşırıp, devlet erkânına bakıp onlardan fikir sorup: “Ey emirlerim, ey akıllı vezirlerim, bu işin ahiri nasıl olur? Varıp bu nart oyununu oynasak yense, bizi şah diye saymazsa, bırakalım desek, aşk galip gelip koysak; bir gün Özbek-çözbek, kervan-servan, Kazak mı – suzak mı gelip ütse, alıp gitse bu nasıl olur? dedi. Devlet erkânı şu fikri verdi: “Bağışlayın padişahım, bunun ilacı şudur; bahtını bağlayın, hiç kimse Halbeke diye adını söyleyemesin, bu şehre gelemesin, kendisi de dört beş yıl geçtikten sonra, öncelikle size varmayıp da kime varacak.” Padişah sokaklara, yollara dellal koyup bağırttı ki: “Her kim Halbeke diye söylese, altı ay zindana atacağım, kemiğini taşa vuracağım, derisini diri diri yüzeceğim, içine saman tıktıracağım, iki gözünü oyup tepesine yağ koyacağım.” Hiç kimsenin cesareti yok ki, Halbeke diye söylese. Bu arada dört beş yıl geçip gitti. Halbeke de padişaha boyun eğmedi. Kırk kızı ile, türlü nazı ile devran sürmeye devam etti. Günlerden bir gün Halbeke naz uykusuna yatmıştı, bir düş gördü: Kırklar ve erenler bir tanda sohbet ediyorlardı. Bir eren gelip Halbeke ‘nin ruhunu alıp gitti, bir tanesi gelip Küntuğmış’ın ruhunu alıp gitti. Kırklar düğün edip, Halbeke’yi beye aldılar. İkisi bir döşekte yatıp, birbiriyle laflaşıp, Halbeke sordu: “Sen kimsin, yurdun nere, baban kimdir? Bey dedi: “Adım Küntuğmiş, babamın adı Evliyayı Karahan, babam Nogay’ın padişahı, Nogay’ın beyiyim. Sen kimsin, adın nedir, yurdun neresi?” Halbeke dedi: “Adım Halbeke, babamın adı Şair Vezir, yurdum Zengerde şehridir.” İkisi birbiri ile oynaşırken, beyin yüzüğünü Halbeke alıp eline taktı; Halbeke’nin yüzüğünü bey alıp eline taktı. (Bu gece Küntuğmiş da böyle bir düş gördü.) Bu işte ikisi de uyandı. Bey bir ah çekip, bu derdini hiç kimseye söy- leyemeyip yüzüğüne baksa, başka yüzük kağıda mühür bassa Halbeke’nin adı çıkar. Halbeke de uykudan uyanıp, beyin aşkından yılan gibi kıvranıp hiç rahat etmedi. Bu da yüzüğüne baksa, kendininki değil, kağıda basınca, Küntuğmiş beyin adı çıkar. Halbeke’nin Behregül isimli kızı vardı, ekseri sırlarını Behregül’e söylerdi. Behregül, Halbeke’nin sıkıntısını anlayıp: -Atpı. – Aybibim, seni eskisi gibi görmüyorum, canını sıkanı bana bildirsen, tende canım var, gereğini ilacını bulmalıyım. Halbeke: – Ey Behregül, bana bir dert değdi, ilacının ne olduğu hiç belli değil, diye yüzüğü gösterip, gördüğü düşlerini Behregül ‘e bir bir anlatıp, yine söyledi. Bir resim çizici getirsen. Behregül alıp geldi. Halbeke kendisinin suretini kâğıda nakşettirip bir küçük sandık hazırladı. İçini mutnlayıp, dışını altın ile sağlamlaştırdı. Kendi saçından bir tel saç alıp, beyin yüzüğünü kendi suretine sarıp, hâlini yazdıktan sonra sandığı kilitleyip, kilidini sandığa bağ ladı. (Şehrin içinden bir büyük ırmak geçer idi.) Halbeke şehirden çıkıp, sandığı suya bırakıp: “Bu gördüğüm rüya rahmani ise âşıklık-maşukluk evvelden pak ise, Allah ‘im, bu sandığım, sana emanet, beyden başkasına ulaşmasın” diye salıverdi. Feleğin şaşılacak işi ile nice gün, nice zaman akıp, hiç kimsenin eline geçmeden Nogay’a vardı. Şimdi beyden söz işitin. Bey kırk yiğidi ile ırmağın kenarında avlanıyordu. Beyin gözüne bir sandık göründü. Yiğitlerine buyurdu: “At sürüp alıp çıkınız.” Yiğitler Küntuğmış ‘a arz ettiler: “Ovada her ne elimize geçse, siz padişahlık diye el korsunuz, biz hizmetkârlarınızın eli boş kalıyor. Bu malı bir şartla alıp çıkarız. Bağışlayın, bu sandığı paylaşalım; içini mi, dışını mı alırsınız?” Bey dedi: “Sizler seçebilirsiniz.” Yiğitler birbirine bakıp, anlaşıp: “Dışı altın imiş, bizler dışını alacağız” dediler. Bey dedi: “Biz içini alırız.” Bir yiğit at sürüp alıp çıktı. Kilidi de ağzında imiş,açıp gördüler. İçinden bir kâğıt çıktı. Kâğıdı açsalar ki, Halbike’nin güzelliği, ay gibi cemali parlıyor. Şehzade görür görmez düşünde gördüğü güzeli tanımış. Gönül derdini hiç kimseye söyleyemiyormuş. Resmini gördükten sonra, kolaylık üstüne zorluk, bin üstüne binlik olup, bir aşkı yüz olup, dayanamayıp kendinden geçti. Kırk yiğit şaşırıp, nefesi tıkanıp, akıldan ayrılıp, hepsi deh deyip, şehzadeyi ortaya alıp, bağırıp “Gözünü aç” dediler. Şehzadeyi asla kendine getiremediler. Sonunda iki ata sedye yapıp yurtlarına getirdiler. Karahan çaresiz, tek evlâdını bu hâlde görünce, yakasını paçasını parçalayıp hekim getirip muayene ettirip, bahsi getirip baktırıp, molla getirip okutup, şeyh getirip halka edip baktınverdi. Oğluna asla fayda etmedi. Ka- rahan padişah oğlunun hâli karşısında çaresiz kalıp: “Niçin gözünü açıp konuşmuyorsun?” diye, o kadar yalvardı, oğlu bilmedi. Bu hekimlerden biri zeki İdi. Şehzadenin vücudunda hastalık bulmayınca, aşktan şüphelendi, padişaha söyledi: -Siz dışarıda bekleyiniz. Hekim kırk yiğidi huzura alıp, birkaç kadeh şarabı şehzadeye verdi. Şarabın keyfi ile şehzade gözünü açınca, kırk yiğidini etrafında ağlar görmüş. Şehzade aşk derdini gizlemeyip, yiğitlerine bakarak bir söz söyler. Sözü budur: Bağ içinde elma, nar ister Boyu güzel, kokusu dildar ister Kadirşinas, beraber olduğum beylerim Dostlar ey, gönül bir yâr ister. Hizmetimde çalışan bir pareler Zülfü kıvrık hep kaşı karalar Küçüklükten beraber olduğum dostlar Dostlar ey, gönül bir yâr ister. Katarda yük çeken narca ve lök develerim Düşmana gitmesin namusum, kinim Sırdaşlarım, velinimetim beylerim Dostlar ey, gönül bir yâr ister. Beylerim etmeyiniz bağrımı kebap Garibin gönlünü almak sevap Tez vakitte padişahtan alın cevap Dostlar ey, gönül bir yâr ister. Kulak verin bu şehzadenin diline Bülbül âşinâ olur bağın gülüne Sizler düşün Zenger yoluna Dostlar ey, gönül bir yâr ister. Elkıssa, Karahan padişah oğlunun derdinin aşktan olduğunu bilince, gönlü kederlenip, bağrı ezilip, boyu bükülüp, gözünden yaş dökülüp, oğluna bakarak bir söz söyler: Feleküstündenuçanyıldızım Ulu ırmaklardan çıkan kunduzum Her sözünden tendeki can dolansın Ne dilekle dilediğim yalnızım. At koşturmaya kaim Hızır’ın çölü Hızır İlyas daim merdin yoldaşı Aç gözünü, kaldır başını, yalnızım Bir yâr için yatar mı mert kişi? Dem bu demdir, başka demi dem deme Şükret, devletini kem deme Bir yâr için yatar mı mert kişi Bir yâr ise, yavrum, yârdan gam yeme. Nogay’ın kızının hepsini toplatayım Senem kızların kara zülfünü bağlatayım Bir yâr için, yavrum, asla gam yeme Bir değil, yüz tane güzeli sevdireyim. Uzak yoldan güzel küheylân koşturulur Düşman görse, yiğitler kalkan kaldırır Bir değil, yüz tane güzel sevdireyim Gerçek güzeller Nogay ‘ımdan bulunur. İşit bu babanın sözünü Dost düşmana eğme yüzünü Toplatayım Nogay’ın oğlunu, kızını Ahvereyim kıtların fettan gözünü. Bağrıma salma kaygı elemi Gözleri kamber gibi kaşı kalemi Bir yâr için asla, yavrum gam yeme Ahvereyim periden güzel senemi. Elkıssa, Karahan’in bu sözünü oğlu işitip, yi- ğitlerine buyurdu: -Geceki kağıttaki sureti babama gösteriniz. Yi ğitleri sureti gösterdiler. Karahan baksa ki kâğıtta bir kız var kaşını gerip, dudağını burup, bel kırıp, tebessüm edip, işve edip, suna gibi süzülüp, tavus gibi taranıp belini kıvırmış. Karahan dikkatlice baksa, Nogay yurdunun kızı değil, yeryüzünün civanları bir tel kılına değişilmez. Karahan bildi ki, şehzadenin çaresini bulamaz, ta Zenger’e gitmese. Halbeke’den başkasını istemez. Padişah çaresiz, derman için, askerlerini toplayıp, her bölükten birer tane olmak üzere kırk yiğit ayırdı. Kırk katıra altın yükletip, dedi: – Ey oğul, atalardan bir söz var: “Misafirlikte ya altın yarar, ya zor yarar gününe” demişler. Altın gerekirse, katırdaki altını esirgeme, zora gerekirse, kırk yiğide buyurursun. Allah ‘tan gelen ecel olmasa, kuldan gelen ecelden bir iki üçe kadar ayrılabilir. Yürü yavrum, Allah yârin olsun, pirler yardımcın olsun, sağ gidesin, selamet gelesin, amin Allahuekber, deyip hayır dua etti. Şehzade kırk yiğidini yanına alıp, katırları yola düşürüp, nice zaman, nice saat yol yürüyüp Zenger’e vardı. Gelse ki kapı kapalı imiş. Şehzade kapıyı aç, diye kapı muhafızı, baba serdara bakıp bir söz söyledi: Dağlarının başını kaplayan duman Dirilik herkese beş gün hemen At yorup uzak yoldan gelirim Aç kapını, muhafız başı. Feleğin elinden geldim aman Bu dünyada diri ayrılmış yaman At yorup uzak yoldan gelirim Aç kapını, muhafız başı. Beyler biner bedevi atın iyisine Yersiz mal açıkta kalmasın Aç kapını, baba serdar Malım kaldı, zalim uğru almasın. Muhafız, şehzadenin bu sözünü işitip: – Özbek, çok bağırma, herkesin keyfini kaçırma, vakitsiz sana kim kapıyı açar, vakitli gel, deyip, kalkmaya erinmiş. Şehzadeye sinirlenip bir söz söyledi: Nasıl adammışsın geldin tatsız Kapımın halkası endaze Yürü her kim isen, kalma yolundan Gün çıkmadan açılmaz kapı Taze gülsün, güneş vurur solma Dalgalanıp ırmak gibi taşıp dolma Gün çıkmadan açılmaz kapı Yürü her kim isen, yoldan kalma. Katarına kata koy deveni Deve üstüne yükleye koy altınını Gün çıkıncaya kadar yatıver ovada Gözcü bırak hem hizmetkârım.. Şehzade, muhafızbaşını bir söz söylemek için çevirmiş: Sarhoşluk şerbetini içmeden mest oldum Nerde düşman varsa ona kastettim Aç kapını, baba serdar Allah şahidim dost oldum. Serdar baba üç yüz otuzuna girmişti. İhtiyar Yunus ‘u görmüş idi. Nice kez şeytanla bahisleştiğinde aldatmıştı. İhtiyarlığı üzerine almadan, hep kara yağız delikanlı olagelmişti. “Bu Özbek kurnaz imiş, can alıcı yerimden yakaladı, görmemiştim, işitirdim. Dost olacak imiş, Allah’ı şahit tutarmış, kim dönerse Allah’a havale edermiş, kötü söyledi. Şimdi Allah ‘a âsi olup, kendimi cezalandırtıp, gençliğimde ölüp gitmeyeyim” deyip, yerinden kalkıp geldi. Kilidin anahtarını alıp kapının önüne gelince göz ucuyla baksa ki, kırk katır nefes nefese kalıp terlemiş, altınların ağırlığından titriyorlardı. Baba katırları görünce, “Bana Allah göstermişti, birkaç yıl önce Çin Maçin tarafından bu beyzade gelmiş, kapıdan girmişti. Bu çarşının hepsi altın sahibi olmuşlardı. İşte o beyzadenin ta kendisi” deyip kapıyı açıverdi. Kırk katır bir bir girerken baba “Maşallah zenginliğine” diyordu. Kırk yiğit gömgök demir olup topluca girmişti. Babanın aklı şaşıp, nefesi tıkanıp, he- sabı unutup, kulağı tıkanıp, burnunun suyu akıp yüzüne bulaşıp, çenesi titreyip, gözü parlayıp: “Her kapıdan kırkar yiğit girse, tan atmadan kaleyi ele geçirir” deyip,beyzadenin dizginini birden tutup, gözünü yaşartıp “Ne yapacaksın” diye dostuna bir söz söyledi: Al al olsun, al al olsun, al olsun Yakışıp bindiğin atın dinç olsun Senin yönün buralara gelmez Söyle can dostum, sana yol olsun. Bana söyle uruğunu, adını Beyan et dostum memleketini Seninyönün buralara gelmez Baban kim, anan kim bildir kendini. Can dostum, neresi büyüdüğün diyarın Yanmış kulsun, çıkar âh u zarın Beyan et can dostum memleketini Buralara ne diye düştü yolun ? Peyda oldun iki inci tanesinden Kanatlanıp uçtun konak yerinden Yol olsun, can dostum bizim ellere Senin gibi oğlan pek az doğar anadan. Allah ‘im vermiş sini-simbatı Daha versin eda olmaz devleti Senin gibi olan pek az doğar anadan Bileğin demirden, pençen polattır. Sen serdar imişsin, serdar görgülü At üstüne bindiği gün sevimli Ala doğan heybetli, kartal görünüşlü Ahaliye zor gününde gerekli Doğan gibi suretli, şahin yürekli Kaplan gibi kükrer, aslan bilekli. At koşturulur yüce dağın eteğinden Can kurtulmaz Azrail ‘in kastından Nesebepten geldin bizim ellere Yalan deme dostum, söyle doğrudan. Şehzade, dostunun sözüne cevap verip, korktuğunu anlayıp bir söz dedi: Can dostum, Nogay’dır oynadığım yerim Sebil olup kaldı altın sarayım Arayageldim Halbeke gibi sanemi Yurdunda var mı ki Halbeke ayım ? Gözleri karadır, kaşı kalemdir Yüreğime saldığı kaygı elem Yurdunda var mı ki Halbeke ayım Araya geldim Halbeke gibi sanemi. İşit duy, bencileyin dostun sözünü Araya geldim Şair vezirin kızını Yurdunda var mı ki Halbeke ayım Adaklanmış Halbeke’nin kendi. Elkıssa, baba serdar önceki korktuğunda haksız mı, Halbekenin adını işitince dermanı kesildi. “Serseri Özbek, hangi mezardan benim ecelime gelmiş, bana Allah vurmuş” dedi. Dostuna bakarak: “Sen bu şehrin âdetini bilmiyorsun, şu serseri uğursuzun adını söyleme, bundan böyle asla söyleme. Benden başkası işitmesin” deyip bir söz söyledi: Attan in, ol dostuna misafir Bu sözlerin beni etti sersem Han işitse dostum, hemen öldürür Söyleme sakın, adı kurusun, çok yaman. Arzu ile bilmediğini bildirir Hançer çekip, kara bağrını deldırır Söyleme sakın, adı kurusun, çok yaman Han işitse dostum, hemen öldüı m Akıtır gözünden sel gibi yaşını Ağlatır ardından kardeşini Söyleme sakın, adı kurusun, çok yaman Han işitse, hemen keser başını. Taze gülsün, güneş değip solmayasın Dalga vurup ırmaktan taşıp dolmayasın Attan in, asla söyleme adını Arzu ile, canım dostum ölmeyesin. Şehzade, serdarın bu sözlerine sinirlenip: “Senin dediğin nâmertler başkasıdır” deyip baba serdara bakarak cevap verdi. Fani dünya her kuldan geçer mi Düzelmesi yok, günden güne beter mi Üç aylık yoldan yâr arayagelip Ölürüm, deyip yâri görmeden gider miyim -. Dost isen, Halbeke ‘den haber ver. At koşturmaya kaim Hızır ‘in çölü Atları döndürür dağların taşı Ölürüm diye döner mi mert kişi … Ölümden korkmak ödleğin işi Dost isen, Halbeke’den haber ver. Akı tıp gözümden kanlı yaşımı Mert oğlanım, Hak onarsın işimi Ben Nogay’dan at üstüne bindiğimde Yoluna koydum yalnız başımı Dost isen, Halbeke’den haber ver. Hakiki dostum diye söyledim sana Kılıçtan çekinmez bahadırın teni Ölürüm diye döner mi mert kişi Can dostum, namert diye düşünme beni Dost isen, Halbeke’den haber ver Baba serdar: “Serseri, attan in şimdi. Bugün yat, sabah tan atsın, gündüz olduktan sonra gidersin, o yârini görürsün, gözü değse ölürsün, o düşmanı sen bilirsin” diye indirip, kırk yiğidini misafirhaneye sokup; katırları, misafirleri yerleştirip, dostunu ağırlayıp hizmet ediverdi. Beyler yattı. Serdar evine gitti. Serdar hanımına: “Ben bir Özbek ile dost oldum. Onun derdiyle ölmezsem, bine girerdim. Çocuklarımızla ölüp gi deceğiz.” Şehzadenin yiğitleri yatıp uyuya kaldı. Şehzadenin gözüne bir türlü uyku girmedi. Sabah erkenden kalkıp, dostunun duvarına uzanıp, avluya bakarak: “Tan attı dostum, Halbeke’ye gitmeyecek miyiz? Hey!” diye bağırmış. Serdar da yan uyur yarı uyanık yatıyormuş. Dostunun sesini işitince fırlayıp kalkıp: “Çok bağırma, geliyorum işte” diye hızla yanına gelip, bir büyük sokağa yürüdüler. Beş altı sokaktan geçtikten sonra bir büyük sokağın önüne varınca: “Dostum bu sokaktan ayrılma, başka yola sapma, doğruca köşkünün önüne varırsın, sorduğunu görürsün, gözü değerse ölürsün, o düşmanı sen bilirsin” deyip geri döndü. Küntuğmiş o sokağa girip, nereye gideceğini bil- meden aşağı sokak, doğru sokak, pis sokak, çamur sokak, sizin gördüğünüz çok sokak – bir sokağa dalıp gitti. O şekilde yürüdü, öğleye kadar yürüdü. Meydana ulaştı. Şehrin pazarı imiş. Adamlar karınca gibi kıpır kıpırdı. Şehzade kimden soracağını bilmeden, pazardaki adamlara seslenip “Bizim yârden haberi olan vara mı? ” diye bir söz söylemiş: Uzaktan geliyorum Gam çamuruna batmışım Ey yârenler, biraderler Ben yârimi kaybetmişim. Nice kaleden aşmışım Alev gibi yanıp tutuşmuşum Ey yârenler, biraderler Ben yârimden ayrılmışım. Bahçeden gül deren var mı Elde devran süren var mı Yâr haberini veren var mı Halbeke ‘yi gören var mı? Küçük küçücük, küçük sokaklar Hâlini bilmez niceler Arap ata binen şehzadeler Şehzadeler, beyzadeler Halbeke’yi gören var mı? .Eşek süren dedeler Derdine var mı devalar Eğrümiş yün satan nineler Halbeke ‘yi gören var mı? Ağlarım kanadım kırıldı Kara bahtım kararıp kaldı Dükkandaki Yahudi, Hindi Halbeke ‘yi gören var mı? Pazardaki adamlar: “Serseri, uğursuz Özbek ne- reden geldi” deyip satışa matışa bakmadan ka- çıverdiler. Şehzade adamların toplandığı yere varıp: “Halbeke’yi gören var mı?” diye sorunca, adamlar kaçıp gidiyordu. |
Category: 2011