Edige Destanı

Bır yarlı koyşu kırda koyların bağıp yurğende, munnıng aldına adamdıng bas süyeğı ras keledı. Koyşu bas suyektı tayağıman avdarıp karaydı. Karasa: bastıng magnayına bır zatlar yazılgan. Koyşu okup yazıp bılmeydı. Bas suyektı tayakka kıyğıstıp, üyge kaytatta, avılda okıp bılgen bırevge korsetedı. Okup karasalar: Men ölmey turup san mıng adam ölturgenmen, ölğennen song kırk adam öltureremen dep yazılgan eken. Koyşu buğa seyırsınedı. Bas suyektı uyune akeledı. Aruv etıp şökışpen suyektı uvatkılaydı. Song yumusak etıp termenmen tartatta, bır şıberekke tuyup, pışesıne yıydırmaga beredı. Pışesıne ne zat ekenın, bu un kaydan şıkkanın aytadı.
Koyşu koyların bakpağa ketkende, koyşulardıng kızı şıberektı şeşıp karaydı. Karasa: ak un. Kız tılımen yalap karaytta yutadı. Dam dum yok bolsa da sol unnan avur ayaklı boladı. Zamanı yetıp kızdan bır ul bala tuvadı. Ol da tez ösıp asıl boladı. Munnı Barkaya dep ataydılar. Bu bek akıllı yitik bala boladı. Süytıp yaşap turğanda, sol yurttın hanı tüs köredı eken.
Han üken argımak at pan baryatkanda, munı kırk iyt ekı bölınıp, hannın on yağınnan da sol yağınnan da sermep, attan yulkıp tüsırıp, talayak boladılar eken. Han sosı tüsın vezırlerıne yorıtayak boladı. Vezırlerıde bır zatta aytıp bolmaydılar.
Sonda han yurtına habar yayadı: Menım tüsım dı tüz yoruğan adamğa ne süyse sonu beremen dep. Bır adam da yorıp bolmaydı. Sol habar Barkayağa da yetedı. Bala keledı hanga tüsıngdı men yorıyım dep.
deydı han.
Barkaya aytadı hanga: Senıng kırk vezırıng bar. Sol kırk vezırıng ekı bölınıp, yırmısar bolıp, senıng hatınıng man bılısıp, hatınınga senı öltırtıp, Senı tahttan tusurup, baska han salayak boladılar. Yırma vezırıng senıng ornınga bır adam dı salayak boladı. Ana yırmısı baska adamdı.
deydı han aşuvlanıp.
Senı men bu saat askakka astırarman.
deydi Barkaya.
İnanmasa da han, karavıl saladı. Karasalar, kırk vezırı de tun ortası ava hannın hatınına kelıp, handı kaytıp öltıreyeklerın, em kım dı han etıp salayakların söylesedıler. Sonda han kırk vezırın de askakka asıp ölturedi. Mıne sosı kırk vezır edı bayağı bas suyektıng manglayına <ölgennen>
dep yazılğanı.

Süytüp yaşap turadı KutlıKaya Toktamıs Handıng kolında. Toktamıs Hannıng sunkarları baska hanlardıng yangşı kuslarınnan alğır bolıp şığadı. Baska bır han, Şatemır Han, Toktamıstıng sunkarlarına közı kızadı. Tokatamıstan tıleydı: -dep. Toktamıs kasına yuvıtpaydı. Sonda, Şatemır Han KutlıKayağa kelette, sol ataklı sunkarlardıng bır yımırtkasın tıleydı. Bermeğe Kutlı Kaya Tokatamıstan korkadı.
Sonda Şatemır Han aytadı: deydı. Kutlı Kaya bır yımırtka satadı. Künı yetıp, ol yımırtkadan sunkar balası şığadı. Olda ösıp, ötkır közlı, kuvatlı sunkar boladı. Bır kere Şatemır Han yas sunkarın da alıp Toktamıs Hanga konakka keledı. Bular anga şığadılar. Bır kıyık şığıp kaşadı. Toktamıstıng sunkarı da, Şatemır Handıng sunkarı da atılıp kıyıktı kuvalaydılar. Sonda Şatemır Handıng yas sunkarı aldın yetıp, kıyıktı ıslaydı. Toktamıstıng sunkarı artta kalıp, bır zatsız kaladı.
Sonda Tokatamıs soraydı: deydı. Şatemır Han aytpaydı. Bulay arıp yolda oltırıp kımız ışedıler. Kımızğa kızğanda Şatemır Han aytadı: Sonda Toktamıs bek yaman aşuvlanadı. Kelıp han sarayına Kutlı Kayadı öltıreyek boladı. Kutlı Kaya onı esıtıp, ağaşka kaşadı. Kutlı Kaya ağaşlıkta angşılap yaşaydı bır hıylı yıllar.
Bır kere buğa albaslıdıng kızı ras boladı. Kutlı Kaya albaslıdıng kızına üyleneyek boladı. Kız aytadı: deydı.
, deydı Kutlı Kaya.
Albaslıdıng kızı aylak bek yarasıklı bolğan. Bular yaşap baslaydılar. Bır kere, albslıdıng kızı şeşıneyatkanda, Kutlı Kaya daya almay, akırın hatınnıng koltığına em ayakalarına karaydı. Karasa karasın, Koltığı tesık eken, sol tesıkten ışınde öpkebavırı körınedı. Ayaklarına karasa; Ayakları kustıng ayağınday.
Sol saat albaslıdıng kızı Kutlı Kayadıng karağanın sezette, bılay deydı: . Sonı aytatta albaslıdıng kızı, art ta karamağanlay, ketedı. Ne amal. Kutlu Kaya kaladı. Belğılı kunde kelıp terektın astına karasa, yerde bır ul avlet yatırı. Kutlu Kaya ulın köterıp aladı. Bala yılaydı, uvatıp bolmaydı. Kutlu Kaya dıng yangı kuşeleklegen iytı boladı kasında. Baladıng yılaganın tıktatalmaganda, Kutlu Kaya balaga iyttı emdıredı. Bır kıylı zaman bala iyttı emıp yaşaydı. Songunda iyt emdırmeytağan boladı. Kutlu Kaya kalay eteyeğın bılmey, avılğa yasırtın kaytadı. Baladı bır yılkışı tengıne kaldıradı. Özı avılda yaşamağa Toktamıs ıslap öltırer dep korkadı. Kutlu Kaya dıng tengı yılkışıdıng toğız ulı bar eken. Kutlu Kaya ulın Edığe dep ataydı. Edığe dı de toğız ulına kostılar. Kutlı Kaya ağaşka kaytıp kettı. Edığe bek tez ösıp baslaydı., özı de bek ötkır. Balalarman töbelesse, ıslağan ıslağan yerın uzıp aladı. Sol zamanda, Edığe Kutlu Kaya dıng ulı ekenın bırev bılette, Toktamıs Han ga aytadı: Senı aldaytağan Kutlu Kaya kaşıp ağaşta yaşaydı, onıng bır ulı bar, ulın avılda yılkışı tengı asıraydı. Toktamıs tez bolıp yılkışıdı şakıradı.
Kulu Kaya dıng ulı sendem dep soraydı.
Mende deydı yılkşı.
Tez bolıp mında akel, öltıreyekpen!
Yılkışı üyıne kaytadı em pışesıne aytadı.
. Toktamıs ka aketedı.
dıng ulı? deydı han.
Sol yerde Toktamıs han yılkışıdıng ulın Kulı Kaya dıng ulına sanap, askakka asıp öltıredı.
Edığe yılkışıdıng kolında sav kaladı. Bolsa da yılkışıman pışesı buğa endı Edığe demey Kubuğul deydıler. Olay değenı demek boladı. Kutlı Kaya da mazallı, yığerlı batır bolğan song, oğa da kuba değenler. Endı onıng ulı Edığe ge Kuba oğıl dep at taktılar. Kutlı Kaya dıng ulı ekenın bıldırmes uşın aytadılar. Süytüp yaşaydılar. Yılkışıdıng ularlı Toktamıs Han nıng kolında yılkı bağadılar. Kubuğul bır az öksende, bır baydıng bızavların bakpağa beredıler. Solay etıp kışkey Kubuğul kunduz bızav bağıp yaşay beredı. Sol mezğılde Toktamıs Han özınınnıg atağın şığarmak uşın arba yasatadı, ol arbadıng teğerşığı altınnan ettıredı, baksa yerlerın de altınman kumısten ettıredı. Song halktı yıyatta; Ey, mına arbağa baa salıngız! deydı.
dep halk baa salamlaydı. Sonda Toktamıs Han arbağa bır ekı adamdı oltırtatta, dep yiberedı. Kıdıradılar. Eş bırev de baa salıp bolmaydı. Bır baksa baydıng yrıne yetkende, bır bala bızav bağıp turı. Özı oltırıp sıyakka şığıp turı, özı aşap turı. Sonda arbadağılardıng bırevı aytadı:.

Baladı şakıradılar:<;Bala, berbeğen kel.>
<özınğız> deydı bala, menım kullığım bar. Körmeysızbe?
Abraşılar baradılar.
-Ne etıp turısıng ?
-Ey, kerek zatın kursakka salıp turı edım, yaramağandı taslap turı edım
-Olay bolam?
-Kerek bolsa bolatağan.
-Aşe bu ne zat?
-Bu arba
-Bu arbadıng bası ne bolar?
-Hannıng elınde bır-ekı yıl aslık bıtpese, bır ötpek bolır munıng bası.
Bular onnnan zat anglamay, hanga aytıp barardılar.
-Ey, ol baladı mağa keltırığıngız deydı han
Alıp keledıler baladı bay adamdıng kolınnnan.
-Ne etıp yüresıng?
-Men bır öksız, bır bayda yüremen kullık etıp.
-Mende etseng?
-Sende de eteyım
-Ol bala ne etesıng?
-Buzav bağaman.
-Mende de buzav bak.
-Yok, sende buzav bakpayman.
-Aşe tuvar bak.
-Yok tuvar da baskpayman.
-Aşe koy bak.
-Yok olda menım kullığım tuvıl. Onan da barıp buzavımdı bakanım kolay.
-Yılkı bak, aşe.
-Yılkı bağayım.
Hannıng toğız yılkışısı bar edı. Onınşı etıp munı da aldı. Bu yılkışılar toğız-on künde hanga kelıp körınıp ketedı ekenler. Yılkıdıng kabarın aytadılar. Hanga barı de ızlı-ızınnnan kıredıler. Han toğız yılkışı kelğende kozğalmay turatta, onınşı Kubuğul kelğendey, orınnınnan kozğalıp köterıledı. Hannıng hatını hanğa aytadı onı.
-Yok kozğalmayman! deydı han. Sonda hatını hannıng eteğın tuyreğış pen astındağı yastıkka kadaydı. Kubuğul kelgende, han bayağıday kozğaladı. Kozğaşganda hannıng eteğı tarıladı.
-Kozğaldım! Deydı Toktamıs, Endı olar kelğenşe sen bır savıtka katı etıp yuvırt uyıtıp koy. deydıBır on kunnen song yılkışılar tağıda kelğende, han savıttağı yuvırttıng üstıne kaş salata Kuvuğul ga beredı. Kubuğul da yuvurttı alıp kamasın şığarıp uyuğan yuvurttı bızatta, ışıp şığıp ketedı.
-O ne ayttı? deydı han.
-Ol bır zat ta aytpadı, sen de bır zat ta aytpadıng.
-Men yuvırtka kaş salıp berğenım, eğer senıng yureğınde yaman zat bar bolsa, men senı dört bölermen değen edım. Ol mağa ayttı dep ayttı. Onıng kım ekenın bılmeğe kerek em ölturmeğe kerek. Ol adam tek adam tuvıl. Toktamıs yılkışılardan Kubuğul dıng asılın soraydı. Olar da bılmeydı. Toktamıs han Kubuğul dı ıslaydı. Akelıp termendıng bır bölığıne kapatadı. Asılın bılğennen song öltıreyek bolıp. Termendıng baksa bölığınde han özı oltırıp, kasına eldıng kartların, batırlerın yıydıradı:

Toktamıs Hanı
Batyal soyup bal kuydu,
Yıravların yıydırdı,
Tüklı şatır kurdırdı,
Töre kartlar yıydırdı.

Üyken töbe basında,
Üken torı at astında ,
Kamışısı yıyma altın,
Yabınganı barı altın,
Yağı tüğü ürpeyip,
Han iyem sonda tolğaydı:

Mıngdıng Bolat batırı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Yüzdüng Noğay batırı
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Kıryuvdıng Buğan batırı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Asılın adam bılmeğen,
Elge sıngıp yurmeğen,
Naymandıng Kasay batırı
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Isunnıng Nukay batırı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Kökıreğı kök üydey
Buyrabastıng Tolış ulı,
Yanmuhambet batırı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Kupşaktıng Kuba batırı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı.

Kanglıdıng kara Bayısı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı

Kongırattıng uzun Aydarı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı

Şırınnıng Sluv Mambetı,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı

Manğıttıng Manka Yırav,
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.
Kubuğul dıng asılın
Men bılmeymen, han ıyem,
Ullı sözden men özım
Taksırlıman dey turdı

Keneğes ullı Ker-Yanbay,
Kengesıng artık biy Yanbay,
Kelımlı yerdıng otısıng,
Yılkı ışınde belğılı
Ker biyemdıng sütısıng,
Tonavşı menım nartımsıng,
Endığısı buğünde
Keneğes ullı Ker-Yanbay
Kenges aldı kartımsıng.
Kubuğul dıng asılın
Bılemısıng? dep edı.

Botası ölğen tüyedey,
Bozlay berıp anda
Yanbay tolğaydı.
Men yıravman, yıravman,
Beteğelı yerde otav kurarman.

Nağaşam menım
Kara yırav kelğenşe
Men yabanda turarman.

Nağaşam kara Yırav
kelğen song,
Kol kavsırap, tız buğüp,
Tız astına börk salıp,
Tacım kıla turarman.

Yüzde seksen yaşağan,
Azuv tısı bosağan,
Nağaşam Kara Yırav buğünde,
Ol bılmese kım bıler?

Arayıslap arıs saldırıp,
Yömkürlep yelken kaktırıp,
Kümısten küpşek büktırıp,
Kerbetten kerey taktırıp,
Kelmesten toğın ettırıp,
Teleğenın teng ettırıp,
At yalkının bek etıp,
Arısına altı kara at yektırıp,
Eteğıne yetı torı at yettırıp,
Ayırlıktıng aldınnan,
Ak şal at pan tarttırıp,
Barıp edı Sıbıra ğa

Arbağa mıner ol Sıbıra dıng
Alı yok,
Atka mıner yanı yok.

Yakların uvlap mınan
Uvlatıp,
Tıslerın şıy yıbek mınen
Tızdırırıp,
Bellerıne bota mınan
Buvdırıp,
Koltığına asa tayak
Süyretıp,
Ötırık, yalğan aytpaska,
Iyman şaadet eskertıp,
Altınlı üyken köşke
Mındırıp,
Alıp keldı Sıbıra dı

Sosı bastan Sıbıra ğa
Yer berıp,
Sıbıra day kart yırav,
Sen tolğaşı, -dep edı.

Irğılandı, Sıbıra yırav,
Kozğaldı,
Tolğayım dep karadı.

Aytarğa avızı barmadı.
Söylerğe tılı kelmedı.

Onı körıp Toktamıs
Üş tostakay bal berdı,
Sıbıra baldı ışkende,
Bal büyrekke tüskende,
Büyrek balğa sıskende,
Ernı-burnı yıbırdap,
Sıbıra sonda tolğaydı:
Ay, Toktamıs, Ay balam,
Men körğenım aytayım,
Ay astında bır köl bar,
Aylanası
At şaptırsa yetkısız.

Ortasına bıtken
Koğa mınan tal da bar,
Erıkkenler, yalıkkanlar
Kaban kuvıp yetkısız.

Yağasına oram bıtken
bıtken tal da bar
Erıkkenler, yalıkkanlar
Kaban kuvıp yetkısız.

Basıng da senıng davletıng bar,
Neler berse yetkısız.
Yıyınıngda senıng bırev bar,
Neler berse yetkısız.

Kubuğul dışa sen, ay balam, Toktamıs,
Kuvlay bılmey kuvlaysıng.
Ay Toktamıs ay balam,
Eskı hannan otız han,
Yangı hannan onbes han,
Tolayısı munıng bolar
Kırk bes han.
Onı Körıp men özım,
Onnan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Sayın hanlar kelğende,
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Anav han da mınav han,
Dunıyadıng boyın eğen
Kutay han,
Bu dunıyadan dongız bolıp
Ötken han.
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Tetıretıp yavga şabağan,
Palban sultan Berke Han,
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Yamışısı yayma altın,
Yabınğanı barı altın,
Ar mezğılde azbarına karasang,
Mıng ağrımak baylağan,
Han Yanıbek han bolğan.
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Tebıngısı şıy altın,
Dınıbek tey han bolğan,
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Nardıng boyın şort kesken
Berdıbektı körğenmen.
Kubuğul dıng dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Zongı bavı üzbe altın,
Terlığı şım altın,
Iyerının kası altın,
Yüvenınıng bası altın,
Kuyıskanı kuyma altın
Han Özbek han bolğan,
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı.

Bödenedey, börıdey,
Tek tünevın ol özı,
Kalmlık değen yerlerde
Şağan değen han bolğan.
Anı körıp men özım,
Annan kalğan karıman.
Kubuğul dıng asılı
Annan da artık usaydı

Tutam boyu tovılğı,
Tuğın etıp, yay etken,
Senıng atang Taykoja,
Taykoja dıng ulı Toktamıs,
Tunevğısı kunlerde,
Yalang ayak, yalang bas,
Buzav bakan söltıksıng.

Tusıng kelıp han boldıng,
Senı de körıp turaman,
Öltıreyeğıng bılemen,
Öltürseng menım nem koraydı.

Ahıret üyğe bararaman.
Yenlet üyğe kırermen.
Yenlettıng tap törınde
Bolarman.

Kubuğul kolında yürğende,
Halk alemğe şığarmay,
Batırğe basın balamay,
Öz süyğenıng etken kün,
Buğüngüsı buğünde,
Süyğen kününg ketken kün,
Endı mennen han ıyem,
Kubuğul dı ne dep soraysıng?

Arğı uldıng ağrısı
Berğı uldıng berğıdı,
Ortadapı et yelkelı,
Kus burınlı Kubuğul dıng asılı
Sennnn de artık usaydı.

Arkağa mınıp karayman,
Asılıngdı eş tappayman,
Kubuğul.!

Töbeğe mınıp karayman,
Törkınıngdı eş tappayman,
Kubuğul.!

Onda Edığe tolğaydı:
Edığe aytar, er aytar,
Edığedey anavda
Er duğajı özı aytar:

Arkağa mınıp karaysıng,
Törkınımdı kım dep soraysıng?
Ay aksakal, aksakal,
Oğıl, oğıl dep turasıng,
Senıng ulıng men tuvıl,.

Oğıl, oğıl değışey,
Edığedey anavda
Er duğajı öz ulım
Deseng köppedı?

Assalamu aleykum,
Kepeyek kımsıng? değende,
Kepeyekpen değenmen.
Kepeyek kımsıng? Değende,
Kurayışpan değenmen.

Azızden tuvğan şok yalğız.
Bala özımmen değenmen.
Abubekır Sıddık tan,
Payda bolğanman.

Senıng atang Taykoja,
Taykoja dıng ulı Toktamıs,
Asılılım Alşanğır dep maktanma.
Asılıng Alşanğır bolsa ne bolğay?
Duğajı Mahmun Keremet,
Keremet tıng ulı Angşıbay,
Angşıbay dıng ulı Bırperıye,
Bırperıye dıng ulı Barkaya,
Men Barkaya dıng ulı anavda,
Kutlı-Kaya ulıman.

Sol zamanda sol şakta,
Sıbıra aytıp tolğaydı:
Ay Toktamıs, aybalam,
Kuruğan şöpte daem bolmas,
Kuv yılıkte may bolmas,
Kart aytkan söz sanalmas.
Kuruğan şöpte daem bolsa,
Kuv yılıkte may bolsa,
Kart kısıde bet bolsa,
Kart aytkan söz sanalsa,
Kubuğul dışa buğünde sen,
Ay balam,
Kuvlay bılmey kuvlaysıng,

Sol zamanda sol şakta,
Sıbıra aytıp tolğaydı,
Arğı uldıng berğısı,
Berğı uldıng ağrısı,
Ortadağı kus burınlı Kubuğul dıng
Bolaylarına karasang,
Nurdan payda bolğanday.

Yay tartpağa kolı uzın,
Merğın bolar Kubuğul.
Erın yuka, yağı etsız,
Söylemeğe şeşen bolar Kubuğul.
Kubuğul dı sen buğınde,
Kubuğul. dep korlama,
Maytağım köp dep zorlama.

Kubuğul, Kubuğul. dep korlasang,
Maytağım köp dep zorlasang,
Bır yılğısı
Yapalak kustay yalpıldap,
Yazıda bolar buğay Kubuğul.

Yıl ayların kelğende,
Kumga bıtken kuba tal,
Kurık saylar Kubuğul.

Kubalalı senıng köp yılkıngdı,
Kuvıp aydar Kubuğul.

Kuvıp barğan nartınga
Kum kaptırar Kubuğul.

Kasıklap yıyğan köp halkıngdı,
Şömüşlep töğer Kubuğul.

Kuralayday ekı közıng kızartıp,
Elıngden senı ayırıp,
Endığısı buğınde
Kayırıngdı
Körer buğay Kubuğul.

Bası burma,
Sarı altın tağıngdı
Tartıp alar Kubuğul.

Et bıleğı sav altın,
Söyleğende
Ar bır sözımıng altın,
Kanıke dey arüvnıng,
Közıke dey sluvnıng
Olja da eter Kubuğul.

Toğız kerey babası,
Tolı yurttıng ıyesı,
Toktamıstay sızlerdı
Kırğa kuvar kubuğul.

Bal şapşaktan
Basar buğay kubuğul.

Şığaraktan şığıp
Kaşar buğay Kubuğul.

Barın aytıp kayteyım,
Aytkanım bolsa buğınde
Kula tuzde, kuv şölde
Akırında senına kayırıngdı
Körer buğay Kubuğul.

Sıbıraday kart yırav hanga anglattı.Kubuğul dıng asılı Yahşı, hanlardan da artık ekenı. Kuvlama dep te karadı. Bolsa da Toktamıs hanga senıp bolmaydı. Sonnan sebep yırav Edığe ge de Kenges beredı.
Munnan şığıp kaş dep. Edığe şığaraktan, sol Sıbıra aytkan kepte, kaşıp şığığ kettı. Oğa kaşpağa söleğı özı mınen bırğe yılkı bağıp yürğen toğıs yoldası yardamlasadı. Edığe kapalıp turğanda, yoldasları tısta atlardı kaşpağa azırleydıler. Artınnan kuvayak atlardıng zongıbavların ış betınnen yınışke etıp kaldırıp kesedıler. Edığe şığaraktan karğıp şıkkanda, toğız yoldası da bırğe munı mınan kaşadılar. Artınnan kuvayak bolıp şıkkanlar atlarına mınemen değende, yalp-yalp etıp yerğe yığıladılar. Zongıleri, ayıları üzılıp, sonda Toktamıs tolğaydı:

Ey toğız er, toğız er,
Toğızıng da bara kör,
Aldap-suldap Edığedı
Kasıngızga ala kör.
Aldap-suldap kasınga al,
Kasınga al da basınga al!

Endı Edığe dıng ızınnnan kuvmağa ep yok. Kuvlasa da yetayalmayak. Sonda Han Toktamıs Sıbıra ğa kanığadı: dep. Bolmağanda artınnan Yanbay dı yıberedıler. Kaytıp te bolsın aldap-suldap kaytar dep. Edığe dıng ızınnan Yanbay baradı. Artınnan yetıp, tatlı tıl men yırlap baslaydı:

Kayt, kayt, azız kaytsana,
Kaytıp Edıl ötsene,
El aralap yurt saylap,
Zangırdağan üyken narğa
Şang baylap,
Han ıyeng senı şakıradı,
Kaytsana!
Eneğesı biyık boz orda,
Enıp keres bersene.
Erın yuka şıng ayak,
Han ıyeng
Bal berdı. Işsene.
Eteğı altın, yengı altın,
Han ıyeng
Ton berdı. Kıysene.
Yamışısı yayma altın,
Yabınganı barı altın,
Tebınğısı tılme altın,
Tebınğenı barı altın,
Iyerının kası altın,
Yuvenının bası altın,
Kulağın bızdey kadağan,
Kekelın kızday tarağan,
Yürğende ızın sanağan,
Asılı artık araptan
Han ıyeng
At beredı. Mınsene.
Baldağı altın bolat
Han ıyeng
Kılış beredı. Buvsana.
Kuyruğu uzun ak sunkar
Han ıyeng
Kus beredı. Süysene.
Şorasınnan
Şora bölıp beredı,
Şora ağası bolsana.
Bır şeğesı mıng kızılğa
Bıtpeğen,
Hanlardıng aydağan malı
Yetpeğen,
Ustalardıng mıng şökışı
Tütpeğen
Han ıyeng
Kübe beredı.kıysene.
Han ıyeng
Ellerden eller saylap,
Er özınge
Arüv kosup beredı,
El ıyesı bolsana.
Baytalınnan batyal
Bölıp beredı,
Padışalık sürsene!
Edığe aytar, er aytar,
Edığedey anavda
Er duğacı özı aytar.
El aralap yurt saylap,
Zangırdağan üyken narğa
Şang baylap,
Han ıyem menı
Şakırsada barmanda,
Özım elden tayğan song,
Eneğesı biyık boz orda,
Enıp keres bermende,
Töbem kutsız bolğan song.
Erın yuka şıng ayak,
Han ıyem menım
Bal berse de ışmende,
Ernım yelkek bolgan song.
Eteğı altın, yengı altın,
Han ıyem menım
Ton berse de kıymen de,
Iynın kutsız bolğan song.
Yamışısı yayma altın,
Yabınğanı barı altın,
Tebınğısı tılme altın,
Tebınğenı barı altın,
Iyerının kası altın,
Yuvenının bası altın,
Kulağın bızdey kadağan,
Kekelın kızday tarağan,
Yürğende ızın sanağan,
Asılı artık araptan
Han ıyem menım
At berse de mınmen de,
Avım kutsız bolğan song.
Baldağı altın aybolat
Han ıyem menım
Kılış bersede buvmanda,
Belım saplı bolğan song.
Kuyruğu uzun ak sunkar
Han ıyem
Kus bersede süymen de.
Özım kutsız bolğan song
Baytalınnan
Batyal bölıp berse de,
Baylap kımız ışpen de
Avızım kutsız bolğan song.
Padışalık sürsene Şorasınnan
Bır şeğesı mıng kızılğa
Bıtpeğen,
Hanlardıng aydağan
Malı yetpeğen,
Ustalardıng mıng şökışı
Tütpeğen,
Yağsı altın ak kurevke,
Temır ton,
Han ıyem menım
Kübe berse kıymen de
Şarkım kutsız bolğan song.
Han ıyem
Ellerden eller saylap,
Arüv berse almanda,
Özım yaman bollğan song.
Şorasınnan
Şora bölıp berse de,
Şora ağası bolmanda.
Maytağınnan
Maytak bölıp berse de,
Padışalık surmende,
Basımk kutsız bolğan song.
Keneğes ulı Ker-yanbay,
Kengesıng artık iyt yanbay,
Kenğespeğe kelgende
Yok bolsana, Kayt Yanbay.
Sen at berğennıng ulusıng,
As berğendıng kulısıng,
Kayt, kayt Yanbay, kayt Yanbay,
Kaytıp üyıng tap, Yanbay
Tertpay tılıng kesermen,
Tanglayınga men senıng
Tal kızdırıp basarman,
Tartıp tılıngdı kesermen.
Yavırıngnan yarmay ötıng alarman.
Er bolıp atka mıngen song,
Bır yol alıp yürğen song,
Hatın bolıp kaytpanda.
Öpkeleğen sözımdı
Kökten oğım kaytpasa,
Avızmman aytpanda.
Munnan arı maktanman.
Maktandırsan sen menı,
On ekı tutam ok tutkan,
Burınğı er Şınğız
Men özımdı
Al Şınğız man tenglermen.
Karağayday biyik terekpen,
Basımdan davıl ötse tengselmen.
Toktamıstıng toğız er,
Oy salıngız oyıma.
Şıdamassız
Menım kılğan oyıma,
Kamışı tiyer moynınğa,
Kan sırğalar koynınğa.
Şıdamassız
Menım kılğan oyınıma.
Men mendırmen, mendırmen,
Menmenlıkte toba kılğan
Erdırmen.
Duşpan otın yandırman,
Şetenlı köz töğerek,
Aldavlı sözıng ne kerek?
Bu ketkennen ketermen
Şatemır Han ğa yetermen.
Şatemır mağa kol berse,
Kuday allam yol berse,
Toktamıstay tısı kertık,
Tılı mültıs hanlardı,
Ayağımnıng astına salıp,
Bır maskara etermen.
Edığe aytar, er aytar,
Edığedey anavda
Er duğacı özı aytar:
Kangkaday kara basıma
Karavıl tuğran toğızım.
Ay toğızım, toğızım,
Duvadaktay tokanlap,
Kezlık berğen toğızım.
Kara kustay şoşanglap,
Karavıl turğan toğızım.
Yerğe bıtken yelkektı
Azık ettıng toğızım.
Etsıresengız bulay atarsız,
Erıkpesengız bır muratka yetersız.
Bır zamanı kelğende,
Toktamıstan tolı noğay men alsam,
Tolkısıtıp ana Edıl ğe kondırsam,
Sarayşıktay, Kocaday,
Ul, ulınga kalğanşa,
Emeğın bolsıng toğızım!
Elke şaşın örmeğen,
Adam yüzın körmeğen,
Baylarıngdıng tompak şaşlı arüvı
Olca bolsıng toğızım.
Ey toğızım, toğızım,
Toğızımdıng basın yetermen.
Atıng ölse tölermen.
Kalğanıngdı men özım
Kara kıske bölermen.
Özın ölse men senı
Ak kebınlep, aruv yuvıp kömermen.
Bolsa alay etermen.
Bolmasa kudayımnıng,
Bolmasına ne etermen?
Sonı man bıraz yurğennen song bularga toğız baslı, bır kuyrıklı, yılan karsı boladı. Song bayağı bular dep kışkıradılar. Kubuğul <öltırıngız> dep aytadı. Toğızı da ar bırısı bır yılannıng basın savıp aladılar. Onnan bıraz ketken song, tağı da toğız kuyrıklı, bır baslı yılan karsı boladı. Bular dep Edığe ğe aytadılar. Edığe <öltırıngız> dep aytadı. Bular öltıreyek bolıp arı-berı etedıler, sol ekı arada yılan ınğe kırıp ketedı. Bular öltıralmay kaladılar. Song aytadı Edığe: . Dedı edığe. Basşı etıp Edığe dı sayladılar.
Süytıp Edığe Toktamıska kaytpay, Şatemır Han ga barıp bır az tuğran song bul kasında toğız yoldasıman anğa şıgadı. Mart aylarınıng ışı. Edığe anga ketkende, Kabartı Alıp batırı bır mıng askerın alıp Şatemır Han ğa keledı. dep zorlaydı. Şatemır Han munnan korkatta kızına aytadı:
Atay, endı bolmadı, keteyık! dedı kızı, Edığedıng Edığe ekenın men kaydan bıleyekpen?
Atası aytadı:
Edığe sonday kısı: Appak kıyım kıyer. Sol appak kıyımğe bır şang tıyıstpes, kır tıyğıstpes, astına zat salmay kara yerğe oltırmas. Bır zatta tappasa, astına sıbırtkısın, kamışısın büklep salıp oltırar. Namaz kılğan zamanda kılcanın şığarıp, bas bekte kadap kılar. Edığe yalğız özı ayvan soysa, sol ayvannıng kanın şarkına, yuktırmas. Sonday taza kısı.
Kabartı Alıp kızdı alıp kettı. Edığe yoldası man Şatemır Hannıng yurtına, bır mal bağıp turğan yerıne keledı. Kelıp karasa, bır köp atlıdıng ızı ketıp barğan boladı.
Bır tuvarşıdan soraydı Edığe:
-Bu ne değen köp ızdı?
-Bu Şatemır Han nıng kızın Kabartı Alıp alıp kettı.
-Kaşan?
-Buğeşe.
Edığe toğız yoldasına aytadı.:
-Endı bız Şatemır hanga barmayıkt ta, Söleğı ız bınan yüreyık. Toğız yığıt pınen Edığe ant etıskenler ayırılmaska. Toğızı ız bınan yürmeğe razı boladılar. Yüredıler. Bır neşe kunnen song bular adlıda asker köredı. Sonda Edığe aytadı: Endı sız kerı kaldıngız, men olarğa barayım. Men, amal bolsa, onda kazanşı bolarman. Kazan assam, sızğe tandırğa as kömıp ketermen.
Baradı Alıp tıng aldına. Alıp soraydı: dep.
-Ey, men özıme bır ış ızlep yüremen, deydı Edığe.
-Ne bacarıp bolasıng?
-Men kazanşıman. Mıne senıng askerınge bır biyedı özım soyıp, özım asıllap, özım as azır etıp bolaman.
-Olay bolsa mağa yür! Dep munı Kabartı Alıp yürıtedı. Bır neşe künler yüredı, kazan asadı.Tandırğa kömıp yoldaslarına as kaldıradı. Artınnan kelıp mınalar onı aşaydılar. Bır yumalar ketedı. Kabartı Alıp yetı kün yuklamay yüredı eken, onnan song yetı kun uyanmay yuklaydı eken. Bır zamanda Şatemır Han nıng kızı Edığe ge karap turadı. Bunın ar bır nışanı sol atası aytkan kepte. Song kız soraydı Edığe ge:
-Sen Edığe tuvılmısıng?
-Yok, men Edığe tuvılamn.
Edığe soraydı kızdan: -Menım atam bulay bulay aytkan edı.
-Alay bolsa men Edığe men! deydı bulda.
-Endı bız kalay eteyık, bu dav değenıng de adam sokkan man ölse koymas. Onıng bır yan yerı bar bolır. Sen onıng hatını. Sen akırın sorap kara: Sen dav. Senı öltırıp bolmas. Kalay öltırıp bolar. Yanıng kaysı yerde?; dep sora. Ol sağa aytpas. Kene de sen arüv aytıp, aldap, kuşaklap ayttırarsıng. Sol zamanda Alıptıng yuklaytağan zamanı yetıp barayatır. Atlardı suvğarmağa kerek. Suvdıng kasına keledıler. Edığe aytadı Kabartı Alıp ka:
-Bulayda suv bar, tek ot yok. Onnan da bız bır az erek ketıp, otka şığıp, tuvarayık abradı.
-Durıs ayttıng, dep alıp ta razı boladı. Aketıp tuvaradılar. As-suv ışken song, asker atlardı suvğarmaga alıp ketedı. Arbalardıng kasında tek alıp, kız em Edığe kaladı. Kız Alıp tan yanıng kayerde dep sorağan. Alıp ta tamam bezğende aytkan: Üşevlerı yalğız kalğanda , Alıptıng yuklaytağan zamanı yetıp, yatıp yuklaydı. Sonda edığe aytadı kızğa: .Edığe özı bas dep atına mınette, kızğa kolın kötertıp, Alıptıng koltığınnan, kübe yok yerınnen uradı. Dav sonnan da ölmey uşıp turadı. Karasa attıng üstınde kısı turı.
Dav Alıp sermep attıng kuyrığınnan ıslaydı. At ornınnan kozğalamaydı. Sonda Edığe kıncalın şığarıp attıng kuyrığın kesedı. Alıp dürsıldep yığıladı, öledı. Edığe kızdı Alıp tıng atına mınğıstıp, aydap ketedıler. Suv kasına barsalar, bayağı asker ekı bölınıp, bır yağı Edığe dıkı bolıp, bır yağı Alıptıkı bolıp, soğısıp turğan boladı.
-Ey, kaysı yağı Edığe dıkı? dep soraydı Edığe.
-Bu yağı.
Edığedıkı bolğanlar tayıngız!
Alıptıkı bolgan besyüz adamğa Edığe aytadı :
-Ayda ketıngız, sız basıngızğa yerkınsıngız. Dep üylerine yıberdı. Song kızdı alıp, Şatemır Hanğa keledı. Sonda han aytadı: .
-Yok senıng hanlığın kerek tuvıl.
-Aşe mına kızımdı al. Kıyevım bol!
Sonı man Edığe Şatemır Han nıg kızın aladı. Özıde Şatemır Han nıng kolında yaşap turadı. Hatını da ul tabadı. Edığe ulına Nuradin dep at beredı.
Edığe Şatemır de köp turadı. Nuradin de ösedı, ösıp yığıt, yığerlı yas boladı. Bır kün Nuradin bır yoldası man ılınısedı. Sonda yoldası aytadı: Sen menı korlama da, atang Edığe dı elınnen kuvğan Toktamıska yığıt bol. Nuradin üyğe kelıp atasına: .Dep kanığadı. Sonda Edığe Şatemır Han nan asker tıleydı. Olda bıraz asker beredı. Edığe yol şığadı. Toktamıstıng yurtına keledı. Toktamıs şarlak baska mınıp, Edığe dıng keluvını karp turadı eken. Edığe de keşe askerın köp etıp körseteyek bolıp, üyken ot yağıp, az askerdı toktatpay, tang atkışay ottıng yarığından aydaydı. Toktamıstıng közetşılerı körıp: .Dep hanğa aytadılar. Edığe kelır dep korkıp turğan Toktamıstıng apatı ketedı. Edığe dı kuvmağa askerın yıberdı. Edığe bırden kelğende Toktamıs askerın yıyalmay kalğan. Hannıng az askerın Edığe dıng askerı yenedı. Kaşkanı kaşadı, kaşpağanı Edığe men, Nuradin ğe kosıladı. Sonda Toktamıs alden kaşpay amal yok ekenın anglaydı. Kaşadı.
Nuradin aytadı atasına : Toktamıstı men öltırıp keleyım.
-Bar deydı Edığe, tek basın mağa ala kel.
-Akelermen, deydı Nuradın, tek atam, Toktamıstıng kızların mağa hatınlıkka berersıng. Bek tıleymen.
– Bolır deydı, deydı Edığe, bek yahşı, ulım. Toktamıs tıng hatını mağa bolır, kızları sağa bolır.
Toktamıs Han kaşıp keteyatıp Edıl Suvı na karap, bulay tolğaydı:

Han kaşıp biyler kuvğan kün,
Han yuvdırğa tüsken kün.
Altın taklar bülğen kün,
At yönkıp, iyerler sınğan kün,
Temır suvlık üzılıp,
Tızğın kolğa kelğen kün.
Hanımlar kaptay kara kiyınıp,
Kara narga yük artıp,
Yüke arıslı arba yektırıp,
Künımız bulay boldı dep,
Hanımlar şuvlay tuğran kün.
Tanavların şang basıp,
Tabanları yer basıp,
Yalang ayak yalang bas,
Kabırğadan kos at aydap,
Köşken kün.
Ekı közı yas basıp,
Tanavlarıng şan basıp,
Bu yazıda hanımlar,
Künı tüzde keşken kün.
Alang, alang, alang yurt,
Alanglağan üyken yurt,
Ak kaptalı salınıp,
Atam kıyev bolğan yurt,
Ak bürkenşık salınıp,
Anam kelın bolğan yurt,
Sazanday kuyrık taslatıp,
San argımak öksen yurt,
Zapıranday sarı ballar sapırıp,
Saban toyğa köşken yurt.
Kelın kelğen keplı yurt,
Yılğın yakan yıllı yurt,
Tay kaşıp biye bolğan yurt,
Tana kaşıp sıyır bolğan yurt,
Yabağılı yas taylak,
Yarday atang bolğan yurt,
Yaylakta yatıp kalğan bır toklım,
Yayılıp mıng koy bolğan yurt,
Edılımsıng, Tenımsıng,
Otıng seker, suvıng serbet yerımsıng.
Han taleysız bu kunde
Kazak şığıp baradı.
Han ıyenge sen özıng
Yolıng bolsıng dermısın?

Toktamıs Han kaşıp bır köldıng yağasındağı kalın kamıslıkka kıredı. Bırden munıng ayağınıng astınnan kızğış kus değen kus uşıp köke şığatta, yan avırtıp kışkıradı. Sonda Toktamıs kuska karap tolğaydı:

Sol zamanda, sol şakta,
Han Toktamıs sol künde
Bulay aytıp tolğaydı:
Kızğış, kızğış, kızğış kus,
Kantıng kat-kat, moynıng bos,
Avızıng-burnıng müyız kus,
Sen kışkırma kızğış kus.
Kök yumırtkang alarğa
Mayğağım bolsa mında yok.
Kıjkıjlama sen ayvan,
Köl ıyesı sen edıng,
El ıyese men edım,
Senı kölden ayırğan,
Menı elden ayırğan,
Edığe ulı Nuradin,
Eş bermesın kuday onın muradın.
Sadağı salmay ılınıp belınnen,
Sarğayıp kazak şığıp elınnen.
Suvsıldama kök sona,
Edığe ulı köp maytak,
Kelıp konsa solarsıng.
Tolkısıma ana Edıl,
Toksannıng bırı kelse katarsıng.
Burkısıma kuva şang,
Şırıldap yamğır yavsa yatarsıng.
Bülküldeme som yürek,
Bır tolğasam yatarsıng.
Tıpırşıma kula at,
Bır tün mınsem yuvarsıng.
Yanımdağı yoldasım
Sıbsıng, sıbsıng etedı.
Yanıma kıyın kelğende,
Menı koyıp ketedı.
Sır bılmeğen yaşlarğa
Sırımdı kalay töğeyım.
Sınamağan yebedı,
Sınamay kalay barıp mıneyım.
Artımızdan koymay,
Kuvıp keledır
Kanı yetkır Nuradin,
Eş bermeğır mıradın,
Hannıng ulı men özım
Ölmey kolğa tutılman.
Allahtan ajel duğru
Etken kısımen.
Buğıngısı men özım,
Erğe sıngsem kutılman.

Süytıp Toktamıs Han yasırınadı. Nuradin, Edığe dıng ulı, Yanbaydı tabadı, Yanbay aytadı:
-Sen menı öltırme men sağa Toktamıs Han dı tabıp akeleyım.
-Tap! Deydı Nuradin. Yanbay Toktamıstı aldap Nuradin dıng kolına beredı.
Sol zamanda Nuradin Toktamıs ka aytadı; Men senı bulay öltırmeymen. Sen menım atamdaysıng, yasıng üyken. Soltta, bas dep sen at. Kezüvıngdı beremen:Toktamıs oğın tuskap Nuradın ğe atadı. Atsa da tıyğıstalmaydı.
Song Nuradin Toktamıs tın basın kağıp atasına keleyek bolıp tuğranda, Yanbay aytadı:
-Men senen aldın barıp atanga süyınşı aytayım! Deydı.
-Ayt! Deydı Nuradin. Yanbay şabıp Toktamıstıng ekı kızına keledı.
-Sızıng atangız Toktamıstı Nuradin öltırdı. Özıde keleyatır. Ol sızdı olja etıp alayak bolar. Sız kursğıngızğa kışkey yastık salıp, yüklıdey bolıp turıngız. dep sorasa, dersız. Ol zamanda ulı atasın öltırer. Yade kuvar deydı. Kızlar sol Yanbay aytkanday etedıler. Şah-Nuradin keledı atasına. Toktamıstıng basın beredı şaatlıkka. Song Toktamıstın kızları olja etpeğe baradı.
-Ey, sızğe ne bolğan? Deydı Şah Nuradin.
-Ey, senıng atang turıp bızğe ne bolayak edı!
Sonda Nuradin aşuvlanıp atasına: deydı. Sol zamanda Edığe tolğaydı:

Edığe aytar er aytar,
Edığedey anavda,
Er duğajı özı aytar.
Ullı yuma kunınde
Men duniyağa enğemen.
Közımdı aşıp turğanda,
Kayır tünın körğenmen.
Aktan belğı alganman,
Nurdan ülğı alganman,
Kudretlı kitap kolğa alıp,
Kufyalla değenmenmen,
Arabi kitap kolğa alıp,
Alimlerding aytkanın
Men aytarman değenmen.
Yoğarıda köke tüyınmey,
Tömende yerğe tüyımey,
Kürıldeğen kök tengızdıng ışınde,
Kıdırlı yaksa yolığıp,
Kırk kün tağat kılğanman.
Sol tağatımdıng ışınde,
Er Nuradin Mırza ulım
Senı tıley turğanman.
Toktamıstay hanlarğa,
Işım kolay kelğenşe
Ayağımdıng üstınde
Tajım kılıp turğanman.
Işım kolay kelğen song
Bır mezğılde men özım,
Beş yüz kısı öltırdım.

Edığe ullı Şah-Nuradin özı aytar.
Babam senı körğende,
Bulay sınlı kürendı
Men butka kağıp ketkenmen.
Ezeşık mınen boz eşık,
Süyrı arkadıng basında
Yerlerğe sonda kuvıp yetkenmen.
Ertış bası kara ağaş,
Toktamıska sonda sürıp yetkenmen.
Yetken bolsam ne etkenmen?
Basın kesıp alğanman.
Savkat etıp moynıma
Aykel salıp kelğenmen.

Edığe aytar, er aytar,
Edığedey anavda
Er duğajı özı aytar:
Tuvdı, tuvdı, değende,
Tuv biyeler soyğanman,
Boldı boldı değende,
Boz biyeler soyğanman,
Betıngdı yıpar mınan
Yuvdırdım,
Belıngdı aldaspannıng
Bavı mınan buvdırdım.
Nuradin nıng besığı
Neden bolar değende,
Karağaydan butak şığartıp,
Kayınnan besık yasattım.
Nuradin nıng töseğı
Neden bolar değende,
Katebı, kamka tüsettım.
Katebı katı bolar dep,
Mırzalarğa men senı
Bas kostırıp töre ettım.
Kunadıl edıng kus ettım,
Buldırık edıng börı ettım.
Karşığaday küzettım,
Kayın oktay tüz ettım.
Kartayğanda kart babangdı
Kuvlaysıng,
Er Nuradin mırza ulım,
Kuvlağanday men ne ettım?

Edığe aytar er aytar
Edığedey anavda
Er duğajı özı aytar.
Tuvralar şabıp kese ozğan,
On seğız türlı mırza ulım
Kespe, kespe sarı altın,
Berıvune kelğende,
Kespey bılmey berğen,
Mırza ulım,
Atalsın da tonalsın,
Er nuradın mırza ulım,
Kuvlağanday men ne ettım?
Kavdanlı yerğe ot bersem,
Ottı kaydan otlarsın?
Kara laşin katırsam,
Kustı kaydan süyersın?
Kara ağrımak katırsam,
Attı kaydan mınersın?
Kuralayday ekı közı kızarğan,
Kuvday şaşı şalarğan,
Kutanday moynı sozılğan,
Kartayğanda kart babangdı
Kuvlaysıng,
Er Nuradin, mırza ulım,
Kayda barıp ongarsıng?

Edığe ulı Şah Nuradin
Mırza aytar:
Kavdanlı yerğe ot bersen,
Otlardan otlar saylap otlarman,
Kara laşin katırsang,
Kutsan sünkar süyermen.
Kara ağrımak katırsang,
Attan tulpar mınermen.
Kuralayday ekı közı kızarğan,
Kuvday şaşı şalarğan,
Kutanday moynı sozılğan,
Kartayğanda kart babamdı kuvlasam,
Alldıng süyer üyı beytulla
Üş aylanıp töbe etsem yuvılarman.

Edığe aytar, er aytar,
Edığedey anavda
Er duğajı özı aytar:
Boray, boray kar yavsa,
Boz kerıske tuvılma edım,
Mırza ulım?
Yamğır kımık ok yavsa,
Yelkengde bolat kalkan?
Tuvılmedım, mırza ulım?
Kıravdan, buhardan
Yumlısınnen yıydırsa,
Ortasında bolat kalkan kuydırsa,
Işennen mıskal bakır tabılmas,
Yeddı asıllı mırza ulım,
Kamtığanda katesız,
Kara laşın tuvılmedım,
Mırza ulım?
Kuvlağannıng men bolsam,
Men kaşayım , sen kuvşı.
Ar duşpanıng aldıngda
Mendey kaşsın, mırza ulım!

Sonı mınan yıyınıp, Edığe bır ak şal attı, yeğıp, bır buğedek te alıp, kettıp baradı. Ulı ket değen song, amal yok. Elden tayıp kettı. Ketıp bır avlakka barıp, yaşap turadı. Sol zamanda bır dört ağa-ınılı yaşaydı. Olardıng bır eşkısı boladı. Bırevıne bır ayağı tiyedı. Aksak ayak şıberek baylanğan, en kışkeyıne tıyedı. Ol da barıp bır otka basatta, şıberek yanıp kaşadı, barıp bır baydıng pışenlığıne ot saladı. Bay ıslap turıp munı töreğe, Nuradin ğe akeledı.
-Bulay, bulay, munıng eşkısı, munın ayağı ot salğan. Nuradin töre etette, bu yarlığa üyken tölev saladı. Akşa tabıp akel dep kuvadı. Bul munğayıp ketedı. Bır avlakta bır kartka ırasadı. Bul özı kayğısın kartka aytadı.
-Ay balam, bır zat aytar edım. Tek men ayttı dep aytpasang.
-Aytpan!
-Ashe barıp bulay ayt: , dep ayt. Ol zamanda sen kutılarsıng.
Yas ketıp Nuradin ğe solay aytadı.
Nuradin aytadı.
-Sen sol zamanda neğe aytpadıng? Sağa bırev uyretken. Ayt kımdı aytkan?
-Yok. Men özım. O zamanda mutkan edım, söle tüstı esıme.
Bolmayaktı koy. Sen özıng tabalmayaksıng onı. Ayt kım ekenın aruvlıkpen. Aytpasang öltırermen!
-Ol avlakta bır kart ayttı.
Nuradin barıp karasa, atası edığe. Atasına ulı <üyğe>dep tıleydı. Sol zamanda atası aytadı. deydı. Ulı atası aytkan sözğe ırazı boladı. Atasın arkasına köteredı. Nuradin& dıng ayakları tızıne deyım yerğe kırıp ketedı. Süytıp kalay bolsa da, üyıne akeledı. Yarastılar. Solay yahşı yaşap turadılar. Sol zamanda Toktamıs Han nan Kadırberdı Yas Sultan değen ul kalğan edı. Ol da baska bır hanın kolında yaşap turadı. Sol Kadırberdı Yas Sultan atasınıng öşın alayak bolıp, bır az ösker de yıyıp, Nuradin dıng yerine keledı. Olda bayağı kırda angşılap yürğen Yanbaydı ıslaydı. Islaytta: deydı.
-Iy, koy, menı koy. Sağa kereğı Şah Nuradin tuvılma? Men onı savıtsız-sadaksız kolınga akelıp bereyım. Soğısıp endı öş alıp bolmaysıng. Onda köp küş bar.
-Bar akel, dep Kadırberdı munı kuvıp yıberedı. Şavıp Nuradin ğe bardı.
-Ey neğe şabasıng? deydı Nuradin.
-Anda sekerlı kölde , kulvar bırevınıng etın bırevı yep turılar.
Nuradin angşılavğa aylak köngılın berğen adam edı. Yanbay bunı kolına savıt ta aldırmay; dep kölğe akeledı de Kadırberdı ğe ıslatadı.
Toktamıs tıng ulı munı ıslaytta, şatırına aketıp, vıyda kağılğan oltırğışka oltırtadı. Vıydalar Nuradin dıng sanların astınnan tesıp, üstıne şığadılar. Nuradin düşpanına sır bermey, külemsırep, sanın tesıp şıkkan sıslerdıng uşınnan ıslap, kadırberdı ğe karaydı. Sol yerde Kadırberı sonnan sorav aladı.

Toğay, toğay yuvurğan,
Tomaslav körse karğıgan,
Karğıp barıp tık tusken,
Tomağa közlı torımdı
Onı av nettıng, Nuradin?
Tomağalı aybalta,
Anı nettıng, Nuradin?
Arka avıldan köşken
Altı arba,
Altavıda kaznalı,
Üyden köşken on arba,
Onavı da kaznalı,
Onı av nettıng, Nuradin?
Kaslı, kaslı, kaslı orda,
On ekı taban boz orda,
Bosağası bolattan,
Bolatka altın yalatkan,
Tünlığınıng ışı kamka,
Tısı kıs,
Orta bavı arayıs,
Yalkınları yarma oka,
Tüyürlüğü sürme oka,
Kaska uyrektıng alası,
Ak uyrektıng balası,
Idırınıp ol ayvan,
Adım yerğe tartalmas.
On ekı adım kaslı orda,
Onı av nettıng, Nuradin?
Bır şeğesı mıng kızılğa
Bıtpeğen,
Hanlardıng aydağan malı
Yetpeğen,
Ustalardıng mıng şökışı
Tütpeğen,
Atamnan kalğan
Ak kurevke temır ton,
Onı av nettıng, Nuradin?
Körğennıng közın öltırğen,
Söyleğende er adetın keltırğen,
Kanıkedey aruvdı,
Közıkedey slıvdu,
Anı av nettıng, Nuradin?
Baslavkısı, kırkbes han,
Tolay maytak ıyesı,
Kırkbes hannıng kenjesı,
Toktamıs atlı babamdı,
Anı av nettıng, Nuradin?
Anda Nuradin aytadı:
Toğay, toğay yuvurğan,
Tomaslav körse karğıgan,
Karğıp barıp tık tusken,
Tomağa közlı torıngdı,
Alla özıme berğen kün,
Tonav da etıp mınğemen.
Tomağalı senıng baltangdı
Alla özıme berğen kün
Aş belıme ılğenmen.
Arka avıldan köşken
Altı arba,
Altavıda kaznalı,
Üyden köşken on arba,
Onavı da kaznalı,
Alla özıme berğen kün
Teğın olja etknemen.
Kaslı, kaslı, kaslı orda,
On ekı taban boz orda,
Bosağası bolattan,
Bolatka altın yaltkan,
Tünlığınıng ışı kamka,
Tısı kıs,
Orta bavı arayıs,
Yalkınları yarma oka,
Tüyürlüğü sürme oka,
Kaska uyrektıng alası,
Ak uyrektıng balası,
Idırınıp ol ayvan,
Adım yerğe tartalmas.
On ekı adım kaslı orda,
Angkığanım menım kaytsın dep,
Adaskanım kelsın dep,
Sol yazıdıng boyında men
Otka yağıp ketkenmen.
Bır şeğesı mıng kızılğa
Bıtpeğen,
Hanlardıng aydağan malı
Yetpeğen,
Ustalardıng mıng şökışı
Tütpeğen,
Atanman kalğan
Ak kurevke temır ton,
Alla özıme berğen kün
Tonav da etıp kıyğenmen.
Körğennıng közın öltırğen,
Söyleğende er adetın keltırğen,
Kanıkedey aruvdı,
Közıkedey slıvdu,
Alla özıme berğen kün
Katın da etıp ağlanman.
Baslavkısı, kırkbes han,
Tolay maytak ıyesı,
Kırkbes hannıng kenjesı,
Toktamıs atlı babanga,
Süyrı arkadıng basında
Sürıp kuvıp yetkenmen.
Yetken bolsam ne etkenmen?
Basın kesıp ağlanman,
Babama sözım yağlan şığar dep,
Moynıma akyel salıp kelğenmen!
Keseltek kara bulıttan,
Üstınge bır yavmay aşılman.
Ak tengızdın aşısı man,
Arbalap seker sepseng şorşıman.
Boz ağaştıng beğıman,
Bulıtka yetpey şort sınman,
Lavlap yanğan şırakpan,
Aşuvlansam şort üzılğen bolatpan.
Kasıma alpıs nöğer ıyertıp,
Nart saylağan mırzman.
Kasıma kelğen nöğerğe
Alapasın artık yazğan
Mırza man.
Atasın sormay nöğer ıyertpen,
Asılın soramay mal bermen,
Beruvıme mıng da beş yuz
Kızıl altınğa toktaman,
Dosımdıng otın söndırmen,
Düşpan otın yandırman.
Anadan kara tuvğanman,
Sabınlap yuvğan mınan ağarman.
Edığe ulı Şah Nuradin
Mendırmen!
Senı kımık kızıl şaşbav
Hanlardıng,
Kaysısından kemdırmen?
Sanım tuvıl burnımnan
Vıyda ötkırsen kayğırman!
Uzın oğım, keng yayım
Tüse koysa kolıma,
Kadır Berdı kızıl şaşbav
Yas sultan,
Yıbere edım men senı,
Atang barğan mınava
Han Toktamıs yolına!

Sanların tesıp şıkkan ötkır vıyda sıslerdıng basınnan ekı kolı mınan ıslap, sosı sözlerdı aytkan Nuradin tılğe şeşenlığıne, yığerlığıne, şıdamlığına, erlığıne Kadırberdı seyır etıp karap turdı. Song yığerlığı uşın munı keşıredı Kadırberdı. Nuradinğe doslasayık dep kolın sozadı.
Nuradin Kadırberdımen doslasadı., ama Yanbaydı sol yerde öltıredıler. Solay etıp kıyevı bolıp, Kadırbardı kayın ınısı bolıp, ongıp ösıp kaldılar.

http://site.mynet.com/nogayturkleri/Nogayturkleri/id14.htm