3 Nisan, 2025
0 Comments
1 category
ÇORABATIR
| Siz ayt deysiz bizlerge, Biz aytayıq sizlerge, Ne berersiz bizlerge? Yekmege bersefî, deve ber, Savmağa bersefi, biye ber, Salqın tüşmey suvalmaz. Çoranm babası Narik, Narikning ağası Arik, fuqarelerden olalar. Anadan babadan öksüz qalalar. “Aydı, calçı keteyik” , – deyler. Keteler de bir xanğa baralar. Arik ona calçı cüre. Narik de başqa bir xanğa kete. Narik xanğa calçı cürecekte xan efendi: -Safta bir qıymet keseyik, er yıl şu qıymetnen cürersin, – dey. Narik: -Mana qıymet kesüv kerekmez, xanım, 25 yaaşıma kelgencek cürerim, lâkin 25 yaşıma kelgen song, cılqın içinden saylap bir at alırım, – dey. Ona da kümüşlep alet kesersin, – dey. Değen yerimden de, bir qız alıp berersin, – dey. Narik 25 yaşına kelgencek cüre. Xan efendi: -Ana, Narik, endi 25 yaşma kelgencek cürdin, endi şu alacağınnı al, – dey. Xannın cılqısım aydap ketireler, avlağa qa- paylar. Narik bileğini tirep, cılqının içine tüşe, birinin quyruğından tutıp köterip ata. Atlarnı şaytip baqa. Bulardan birisi ayaq üstüne tüşmey. Bir çontuq tay ayaq üstüne tüşe: “Ana bu olacaq” , – dep, Narik tayğa yapışa:-Ana mal olacaq budır, – dey. Tay at çağına kelgen sofi xan Nariknifi üstüne bir qat urba kestire. -Bar da endi, paşa qızı deme xan qızı deme, begengen qızınnı sayla al, – dey. Narik atlanıp kete. Köy çetine çıqqanda aqköz at mingen bir aq saqallı kişige rast kele. Selâm bere. Aq saqallı kişi selâm ala, Narik de, onın qolunı ala. Qart: -Çoram, qayda barasın?- dey. Narik: -Özüme arqadaş (apaqay) qıdırıp etem,-dey. Qart: -Senin arqadaşın mına mında fuarcının qızı Menli Sulu. Uzaqqa ketme, sana başqası ya- raşmaz, – dep, köyni köstere. Qaytayatqanda, kör de ket, – dey. Narik tuvarçmın qızını barıp köre, qıznı dülberlikte dünyada aqranı yoq. Narik şimdi evine kele; atını bağlay. Azbar içinde o yaq, bu yaq cüre. Xan efendi: -Qana ne ketmedifi?-dey. Narik: -Men barıp keldim,-dey. Xan: -Kimni taptm?-dep soray, Narik: -Xan efendi, tuvarçının qızını, -dey. Xan: -Alla-alla, çoram, taptın-taptın da tuvarçının qızını taptınmı, güzel bir qız yoqmı edi?-dey. Narik: -Xan efendi, güzel-güzel değildir, can sevgen güzeldir,-dey. Xan: -Aysa, özü yıqılğan ağlamaz, evlininiz,- dey. Xan toy etip, tuvarçmın qızını Narikke alıp bere. Narik şimdi evli- barqlı bir kişi ola. Ana, endi bir, Narik ağasına ketecek ola. Atqa minip kete. Ağasına ketip barayatqanda, yolda bir qoy qoşu köre. Bir qozı da bu qoylarnı emip, bir başından bir başına çıqa, kene de manray eken. Ondan da keteyatqanda, yol yanında bir qancıq yata, bu qancıq indemey, lâkin içinde balaları üre eken. Ondan da ketip barayatqanda, bir deveni bir sıçan cetip cüre eken. Ondan da keteyatqanda, üç qazan asuvlı tura: ekisinde et qaynay, ortadaki qazanda suv, o bir bette qazandaki et ortadaki qazannı atlap, o bir çetteki qazanğa tüşe eken. Ana Narik şimdi ağasına kele, bu şeylerni ayta. Ağası: -O senin körgen qoylanfi bizden son xalqlar arasında olacaq zenginlerdir, olar alay xalqnı aşaycaqlar da, kene toymaycaqlar, bu şunın misalidir,dey. -O senin körgen qancığm bizden sofi olacaq xalqlarnm babasından evel ablaları söylenecektir, ana o qancıq şunın misalidir,- dey. -O senin körgen qazanlarından eki yaqındaki eki zengindir, eki zengin birbirini sıylar, fuqare xalqlar arada aç qalır demektir, -dey.Ana o quru suv qaynayatqam da şunıfi misalidir,- dey. Ana, aqşam xannıft odasına yaşlar cıyılğanlar, xannıng oğlu Narikning apayını maqtay. Onıfi yanında oturğan yaşlar: -O Narikke lâyıqmı endi, o sizday bir xan oğluna lâyıq edi,- deyler. Song xannın oğlu Narkni nasıl coysam da, şu qısqayaqlını alsam, – dey. Son yaşlar: -Eğer şunday gönlin olsa, o qolay da, – deyler. – Eki tulup altın alıp barasın, birini Nariknin özüne berersin , birini de: “Mınavı tulup altını Kefege alıp ket de anda bir kişide bir aygır bar, şunı alıp kel” dep ciberirsin, deyler. Bundan son, xannın oğlu, Narikke: Men sana bir isim bereyim, mına sen bu eki tulup altınnm birisi özüne, birisin, de Kefege alıp ket de, anda bir kişide bir aygır bardır, şunı al da kel, – dey. Sofi Narik de: -Alıp keleyim daa, – dey. Xannıng oğlu Narikke eki tulup altmnı bere, bir de kâğıt yazıp bere. -Mınavı kâğıtnı köstersen, sana o ayğırnı berirler,- dey. Nariknin qarısı: -Qana berçi, şu kâğıtnı oqup baqayım, – dey oqup baqa. -Xannm oğlu seni öldürmeğe azırlanıp yatır da, – dey. -Sen şimdi ket de, cılğanın içinde bir yerge saqlan, aqşam qayıt da kel, – dey. Narik aqşamdan son qaytıp kele, amamnın içine saqlanıp tura. Şimdi pencere dram-dram qaqıla. Nariknin apayı ağan evde yoq, sen ne iş- leyceksifi mında?-dey. Xannın oğlu: -Yoq olsa olsun, sen aç qapını,-dey. Nariknin apaqayı qapmı aça, xanmn oğlu yanındaki saqlavlarğa: -Siz endi qaytımz, men mında qalacağım,-dey. Saqlavlar qaytalar. Xannın oğlu içeri kire, oturalar. Nariknin apayı: -Efendim men sizge bir masal aytayım,- dey. Bir zamanda sizday etken bir xan olğan, cılqısı pek çoq olğan. Onıng cılqı tabında künde bir at coyula eken. Coyulğan atlarnın sayısı bir yüz danege bara. Xan efendi cılqılarına açuvlanıp: -“Ne içün coya beresiniz?” dey. Özü de cıl- qılamen beraber coyulğan atlarnı qıdırıp kete. Bir yüksek qırnm töpesine çıqalar. Anavı coyulğan atlarnın. leşlerini anda köreler. Şu yerde bir arslan da yata eken. Xanarslanğa: -Sen ayvanlarnın, men insanlarnm, pa- dişasıman, sana xırsızlıq at aşamaq lâyıqmı?-dey. Sana künde bir dane biye bereyim tek xırsızlıq etme!- dey. Arslan qayıl ola. Olar qaytalar. Künde bir biye cibere. Bir kün semiz bir biye bere. Arslan almay. Ne içün dep sorağanda: tay etkende, -onıfi ayağından canavar tişlegen, mana canavardan şey kerekmey -dey. Ayvan olsa da canavarnın ağızmdan qalğan biyeni istemey. Sen bir xannıfi oğlu olıp da, sana xalqtan qalğan bir samtıq kerekmi?-dey. Xannm oğlu kene Nariknin apayına ucum ete. Narik şu arada amamdan çıqa, xanmn oğlunm başını baltanen kese. Onıfi başını tandırğa köme kevdesini bir soqur quyuğa ata Şimdi bir kün, eki kün keçe ama xannın oğlu yoq. Xannm yanında bulunğanlar: -Bu iş Narikten keldi,-deyler. Xan: -Narik öyle şey etmez,-dey. -Etmez edi ama, xan efendim, siznifi oğlunuz onın namusına toqundı; etse, şu sebepten etkendir, deyler. Xan: -Narik erdir, etken olsa, o aytır. Çağırınız onı mında-dey. Narikni çağıralar. Xan: -Sen bizim oğlannı ne yaptın,-dey. Narik: -Başını kestim de tandırdım,-dey. Xan: -Senin menim bir yımırtama bile zararın tiymey edi de, nasıl oldı da, menim oğluma toqundıng?-dey. Narik: -Irızıma, namusıma toqundı da, sabınm qalmadı,-dey. Xan: -Aysa sen mından ket, endi bizim aramızda dostluq olmaz,-dey. Nariknin bir asrav qazaq çorası bar ken. Bir atlı arabanı yektire, apayını oturta, arabanı çorağa aydata, birden-bir sığırına da, arabanın artına tirkey. Özü de atma minip ögge kete. Yolda ketip barayatqanda, apaqayı tolğata, loqsa ola. Balası doğğan vaqıtta, bala ateş ohp doğa. Son ayağı tiygen yerden suv çıqıp, suvnen ateşni söndüre. Ana çoranıfi eceli suvdan olğanı şunıng içün eken. Nariknin qazaq Çorası onın artından Köküşlü Tamağa kelip, Narikten müjde istey. Narik Çorasına: -Azat ol, -dey. -Şimdi Narik Qazaq Çorasını azat ete de, bu çoraday canı pek olsun dep, oğlunın admı Çora qoya. Son Çoranı oqumağa bereler. Çoranıfi Qılınçaq değen bir qomşusı bar eken. Onınnen beraber dostlaşıp öseler. Ocada beraber oqup cüreler. Oca oquvu bitken song, alay balalar buzav baqmağa keteler. Künlerden bir kün bir atlı kele ama, qolında bir ateş bar, dünyanı yaqacaq. Balalar qorqıp qaçalar, yalınız Çoranen Qılmçaq ekisi qalalar. Anav kişi: -Selâm aleyküm,-dep kele. Çora: -Aleyküm selâm, xoş keldin babay,-dey. Onı köterip aq çadırğa ketirip oturta. (Olar obanın töpesinde çadır qurğan ekenler.) Atını da cuvşanğa tartıp baylaylar. Musafir Çorağa: -Çora, aç qoynını,- dey. Onm anavı qolmda ateş olıp körülen acera eken. Om Çoranm qoynına cibere. Qoynından bir yılan daa çıqanp, Qılmçaq batırnın qoynına cibere song, qart: -Çora, safia bir tay alıp keldim, ona nişanın sal, -dey. Çora bu yerde ayağında kösele qayıştan bir tasma tilip ala da: -Bunıft adı “Tasmalı Ker” olsın,- dey taynın boyrana bağlay. Şimdi balalar da keleler, qartnın qolum öpeler. Song Çora: -Ana balalar, bizge bugün musafir keldi, bir buzav soymaq kerek, -dey. Balalarnıng birevi “anam darılır”, birevi “babam darılır” – deyler. Öz buzavlarını soymağa qorqalar. Çora: -Tut menim buzavımı soyunguz,- dey. Çoranın buzavını tutıp soyalar. Çora balalarnm. birevine : “Qazan ketir”, birevine “tezek ketir” , birevine de “suv ketir”, – dey. Er şey azır ola. Buzav etini pişirmeğe başlaylar. Yetkeni qadar aşaylar. Anda bir buzav değil, on buzav olsa bile yetmeycek eken. Ana, qart tunp o yerden, yolum devam ete. O, Çorağa: -Sen yiğit çağına kelgen sofi, felân deniz ke- narına kelsen, bu taynı sanga berirler,-dep taynı da alıp kete. Beş-on yıl keçken son, çora değen bir pelvannın namı çıqa, “ona birev aqran kelmey”, -deyler. “Qara” değen bir yerde bir Qara xan olğan. O Çoranı çağırta. Çora kete, anda bara. Anda otura, musafir ola. Aş-suv asala, ondan son Qara xan: -Çoram, qaç kişige olırsm?-dep soray. Çora: -Özümday bir kişige olurman,-dey. Qaraxan: -Aysa Çora değil, bir şey de değil ekensin- dey. -Senin adıftnı met ettiler,- dey. -Menim yüz kişige qarşı turğan pelvanım da bar, – dey. Çoranıfi aytqanına xannın qafası yetmey. Çora: -Özümday bir kişige olurman,-dey. -Ama öyle bir kişi bütün Qırımda barmı? – dey. Sofi bular yatıp yuqlay ve saba turalar. Xan Ço- rağa bir torba altın bere: -Şimdi qayt Çoram- dey. Artından da pel- vanlanm cibere. -Barınız – dey -Çorağa bir torba altın berip ci- berdim. Yolda onı töpele de, altınlarnı al da keliniz -dey. Ana, pelvanlar baralar, Çorağa qırq qamçı ura- lar. Çora attan sekirip tüşe, olarnı tutup atlarının quyruğına bağlay. Episini xanğa sürip aydap kele. Xannın Ali bey değen bir pelvanı daa bar eken, o mıyığını celkesine bağlay turğan eken. Eğer anav qırq pelvan Çoranen tutaqlaşmağa yarağan olsa, o da baracaq eken, ama anavlar çul tuttınp olamağan son o verinden aıbırdamay. Çora: -Xan efendim, sen çağırdın men keldim, aşm- suvıft aşadım, bereket bersin, ya bu köpeklerine ta- lattırmannm sebebi ne yaa? -dey. Xan: -Ya sen bir kişige bolurman değen edin de, – dey. Çora: -Alla-alla, xan efendim, men “özümday bir ki- şige olurman” değen edim de, – dey. Sofi şu yerde turğan Ali beyni kösterip, Çora: -Men bunday etken bin danesine olurman, – dey. O yerden qayta. Köyüne bara, nışanlana, toyı ola, evlene. Köküşlü tamada Ali beynin bir dostı bar eken. Ali bey ona bir kün: Çora bir yerge ketkende, mana xaber et, men anda barıp onıfi babasından lav ala- caqman ve qorantasma biraz asqı etecekmen, – dey. Dostı: -Çora ana felân künü kiyev çağınlıp ketecek, ana şu künü yetişirsin, – dey. Ali bey şu künü qırq saqlavmı alıp anda bara. Seyir ete, bal yasata. Aşarına dönen qoylar soydıra Sususma raqı ballar süzdüre, Narik qartnı başqa közge tarta, Menli Sulu anasına yaman sözler ayta, Xanıkey qardaşına qade süzdüre. Ana o kete, Narik de bir at minip oğluna çapa. -Menim Çoram qayda eken, Raqı bilen balda eken, Bal basılğan toyda eken, Qızlar turğan evde eken, – dey. Son Çoranı köre: – Aqtaçılı Ali bey, Cav içinde deli bey, Avansıray berip keldi, dey. Tögerekke cav saldı. Qunan, dönen qoylarımnı soydurdı, Suvsınma buzalar süzdirdi. Altmış yaşar babafinın, Baş közüne tarttı-dey. Qarından qaptaş qardaşına, Şeriattan tış söz ayttı, dey. Qoy aydarnı berdim almadı, Cılqı aydarnı berdim almadı, Dev aydarnı berdim almadı, Quş yetmezni berdim almadı. Sanmsaqtay azuvlı, Saqtiyandan qulaqlı, Tostoqanday tuyaqh, Oynay turğan siyraqlı Calini, quyruğu qaytanday, Yelesi kuyruğu kaytan gibi, Cuvurğanı şaytanday, Koşması şeytan gibi, Savunsı qara töpeday, Sağrısı kara tepe gibi, Ongeri qara kopçektay, Ön tarafı kara teker gibi, Azavğabaşın qaratqan, Azava başını baktırmış, Beyge saçın taratqan, Beye saçını taratmış, Tasmalı kerni dav minip ketti dey. Tasmalı doru atı kavgayla binip gitti der. Çora eşitti bu sözni, Çora işitti bu sözü, Usandı da busandı, Bıktı ve bunaldı, Buzday temir quşandı, Buz gibi demir kuşandı, Çalarına qılıç alıp, Biçmek için kılıç alıp, Sansarına süngü alıp, Vurmaya süngü alıp, Quş yetmezni mindi dey, Kuş yetmezine bindi der, Ali beynin artından Ali beyin ardından Avlay berip ketti dey. Avlayarak gitti der. Ali bey artına qaradı, Ali bey ardına baktı, . . . . Kesek kesek bulut çıqtı, Parça parça bulut çıktı, Bulut der ekeç, toz çıqtı, Bulut derken, toz çıktı, Toz der ekeç bey çıqtı Toz derken bey çıktı. Azrailday ars betli, Azrail gibi kokum yüzlü, Kök cübbeli can çıqtı. Yeşil cübbeli can çıktı. Ali bey artma aylanıp yanındaki saqlavlarından: Ali bey ardına dönüp yanındaki koruyucularından: -Baqıfhz artiiîızğa kişi kelemi?-dep soray. -Bakın ardınızdan insan geliyor mu, diye sorar. Birincisi baqa: İlki bakar: -Bir atlı kele ama, taşnı burçaqtay yağdıra kele, -Bir atlı geliyor ama, taşı burçak gibi yağdırarak – dey. geliyor, der. Ekincisi baqa: ikincisi bakar: -Bir atlı kele ama, tobuğına toz qondırmay ke- -Bir atlı geliyor ama, topuğuna toz kondurmadan leyatır-dey. geliyor, der. İçüncisi baqa: Üçüncüsü bakar: -Çora kele, – dey. -Çora geliyor, der. O, “Çora kele” degeninen Ali bey: O, Çora geliyor der demez Ali bey: -Tanrının talavı kele de, -dey. -Qayt dep yal- -Tanrının azabı geliyor ya, der. Geri dön diye yal- varmasaq olmaz-dey. varmazsak olmaz, der. Çora yaqınlaşıp kelgende Ali bey: Çora yaklaşınca Ali bey: -Qaytsana Çoram qaytsana -Dönsene Çoram dönsene Atının başını tartsana, Atının başını çeksem, Atına canın ağırsa Atın için üzülüyorsun Atınnı alıp qaytsana. Atım alıp dönsene. Çora: Çora: – Qaytmam da Ali bey, qaytmam da, Dönmem de Ali bey, dönmem de, Atımnm başını tartmam da, Atımın başını çekmem de, Ali bey: Ali bey: – Qaytsana, Çoram, qaytsana, – Dönsene, Çoram dönsene, Atının başını tartsana, Atının başını çeksene, Atıfmı mindim, ödeyim, Atını bindim, ödeyeyim, Qoyunnı soydım töleyim. Koyununu kestim ödeyeyim. Çora: Çora: -Qaytmam da, Ali bey, qaytmam da, -Dönmem de, Ali bey, dönmem de, Atımnıfi başını tartmam da, Atımın başını çekmem de, Atımnı mindifi ödersin, Atımı bindin ödersin, Qoyunı soydm tölersin. Koyunu kestin ödersin. Altmış yaşar atımnı Altmış yaşıdaki babamı Başqa, köze tartqaıısm Başını, gözünü çekmişsin, Qara idan qaptaş qardaşıma Balbuzalar süzdürip, Şeriattan tış süz aytqansın, Onı nasıl ödersin? Ali bey: -Qaytsana, Çoram, qaytsana, Atının başını tartsana, Atına canın ağırsa Atınnın alıp qaytsana. Atıfinı mindim, ödeyim. Qoyfinı soydım, töleyim. Çora: -Qaytmam da beyim, qaytmam da, Atımnın başını tartmam da, Ekimiznin aramızda qan salmay, Atımnı alıp qaytmam da, Ali bey: -Qaytsana, Çoram, qaytsana, Atıfinm başını tartsana, At iyesi sen olsan, Atıfinı alıp qaytsana. Qoyunnı soydım, töleyim. Atıfinı mindim, ödeyim, Özüni de san altınnen Aq kümüşke kömeyim. At iyesi sen olsan, Atıfinı alıp qaytsana. Çora: -Atımnı mindifi, ödersin, Qoyumnı soydm tölersin, Özümni de sarı altınnen Aq kümüşke kornersin, Altmış yaşar atamnı Başqa közge tartqansın, Menli Sulu anama Yaman sözler aytqansın. Xani bek qardaşıma Bal buzalar südürip, Qapı artma qıstırıp, Şeriatan tış söz aytqansın. Qarmdan qaptaş qardaşım, Anda ağlay turğan, dey. Onı nasıl ödersin? Bundan son Ali bey: -Aysa, Çora, sen at, -dey. Çora Ali beyge: -Başta men atsam, son sana atmağa sıra tüş- Başta sen at,- dey. Bu yerde: Aqtaçlı Ali bey, Cav içinde deli bey, Cavrında menli bey, On yanına qaradı. Eki türlü oq aldı, Sol yanına qaradı Eki sırlı oq aldı. Caya berip tutti dey, Tarta berip attı dey, Cel yetmeznin savrısınından. Quş yetmeznin astından, Öte berip ketti dey. Şimdi nevbet Çorağa. Çora onma qaradı, Eki türlü oq aldı. Çora soluna qaradı, Eki sırlı oq aldı. Can berip tuttı dey, Tarta berip attı dey. Ali bey atından tüşti dey. Qamçısma tayanıp Qan tüküre qaldı dey. Yanındaki qırq çerkesini Börü çapqan qoydaym Bölgüç, carğıç etti dey. Azavğa başını qoratqan, Quyruğm calinin taratqan, Tasmalı kerni alıp qayttı dey. Köküşlü Tamağa keldi dey, Babasına son sözini ayttı dey: -Al endi babam, al endi, Savlıqman bile qal endi. Aqtaçıh Ali beyni öldürdim Ali beynin başına Kelmez xorluq ketirdim. Qara öldürgen turalmaz, Yiğit mmda qalalmaz. Yedi xanlı qazanğa, Qazaq çıqıp ketemen. Narik qart ayttı ey: -Ket sen, oğlım, ket oğlım, Ketken yolun ür olsın. Evden çıqrp .keldi dey. Çora anasına ayttı dey: -Al endi, anam, al endi, Sağhqnen bile qa1 ondi! Ali beyni ötdürdım, Ali beynin başına Kelmez xorluq ketirdim. Nariknin oğh men olsam, Men qazanğa ketem dey. Anası Çorağa ayttı dey: -Qaytsana, balam, qaytsana, Atmnın başım tartsana, Senin baban Narik qart, Doquz sultan öldürdi, Qmmdan çıqıp ketmedi. Sen bir beyni öldürdin, Qınmdan çıqıp ketesifi,-dey. Çora bir daa: -Al endi, anam, al endi Sağlıqnen bile qal endi! On ay meni kö terdin, On ay meni emizdin. Alqalı beşik yaptırdın, Tan yuqusm dört böldin, Tartıp emçek emgende, Bavırına, ay anam, siftgenmen. Bunday bir kün körgende, Emgen sütim elâl et! Nariknift oğlı men olsam, Men Qazanğa ketem,-dey. Bu vaqıt anası ayttı dey: -Ayaq, ayaq aş berdim, Elâl olsun balayım! Ayrı emçekten süt berdim, Elâl olsun balayım! Ala ket, balam, ala ket, At yanma sala ket, Mayğa uvulğan qurmaçnı Ceplerine sala ket. Yolda otunp aşarsın, Bum bergen anayım, Artımdan ağlay qaldı dep, Meni de bir afiarsın-dey. Sen Qazanğa kirgende, Tar soqaqta cürgende, Ayağmnı uvalap, Bek smap bas, ey Çoram: Xanıkey aruv qardaşı, Al yavluqnı yapmıp, Cuvurup evde çıqtı dey. Ağasının boynına sarılıp, Şu sözlerni ayttı – dey: -Ker tor atqa mingensifi Quyruğıfinı, calnıfinı, İpek bilen tüygensin, Ağam qayda ketesin? Oqın, cayın taqqansıfi, Oq batmağan qubefi de, On yanına salğansıfi, Ağam qayda ketesin? Bolat qılıç baylanıp, Qara baş sunu köterip, Ağam qayda ketesin? Oqalı çekmen yabınıp, On qolufîa quş alıp, Ağam qayda ketesin Çora qardaşına ayttı dey: -Ker tor atqa mingenmen, Quyruğın, cahnıfi, İpek bilen tüygenmen Çonqaymasm dep etkenmen. Oq batmağan qubenni, Ters büklep on yanıma Pekite berip salğanman Düşmanlar körüp qaçsm,- dep Bolat qılıç bağlanıp, Qara baş süngü köterip, Oqalı çekmen kiyinip, On qoluma quş alıp, Men Qazanğa ketem dey. Men Qazanğa barğancek, Qazannı qazaq almasa, Taxtasın otqa caqmasa, Taşını suvğa at asa. Altmışqa kelgen qartlarnı, Top aldma salmasa, Kün bermegen aruvlar, Qazaqqa gönül bermese, Men Qazanğa temir qapı bolurman, Pek mıxlanıp qalırman. Cevapni alğan sofi Xanıkey Çorağa ayttı dey: – Ketmese, ağam, ketmese, Bizni öksüz etmese. Ağam sen Qazanğa ketesin, Babamnen anamnı, Kimge emanet etesin? Çora cevap berdi dey: -Ağlama, qardaş, ağlama, Sen, ağlasan, Xanıkey, Colıma nasıl ketermen? Men anamnı, babamnen, Aliağa emanet etermen. Bundan son Çora apaymen savlıqlaşa: -Al endi, aruv, al endi, Sağlıqnen bile qal endi! Ali beyni öldürdim, Ali beynin başına Kelmez xorluq ketirdim, Yedi xanlı Qazanğa, Qazaq çıqıp ketemen. Bu vaqıt Çora’nın apayı ayttı dey: -Ala ket, meni, ala ket, Atıfinm artma sala ket. Atına ağırlıq etsem, Azizler, bekler yoluna, Meni qurban sala ket. Bu vaqıt Çora ayttı dey: -Alamam da, aruv, alamam da, At artına salamam da, Men Qazanğa ketkençün, Xan olmağa ketmeymen. Bey olmağa ketmeymen. Xan etseler iç olmam Bey etseler iç turmam. Almam da, aruv, almam da, At artına salmam da, Yerli canım sağ olsa, Men Qazanda qalmam da, Şundan Qılıncaq batırm ekisi keteler. Baarlik eken. Bular bir köynin içinden keçip bara yatır ekenler. Baqsalar qartlar kogetnin üstinde yatır ekenler. Qartlardan birisi: -Mınavı kele yatqanlar kimler eken?- dey. Şu arada, şu yerde bulunğan taz oğlan: -Şeerge barğanda ayağıma bir qızıl çızma alıp bermege söz bersefiiz, men oran kim ekenini bilip kelirmen-dey. Qartlar razı olalar. Taz oğlan olarnm aldına çıqa: -Keri toru at minip, Qıl quyruğm şart tüyip, Oqalı çekmen ofi kiyip, On qolufia oq alıp, Sol qolufia quş alıp, Törem qayda ketesin? Çora cevap bere: -Töre değil, qaraman, Köyümnin adım sorasafi, Köküşlü kök tamalıman. Atamnın adm sorasafi, Narik oğlu Çoraman. Ker toru atımnı minip, Qıl quyruğın şart tüyip, Oqalı çekmen on kiyip, On qoluma quş alıp, iol qoluma oq alıp, Xan Qazanğa baraman, Men Qazanğa barğancek, Qazannı qazaq almasa, Taxtasm otqa caqmasa, Taşını suvğa atmasa, Men Qazanğa bararman, Temir qapı olurman Pek mıxlanıp qalırman. Çora Qılmcaq batırnen bu yerden de kete. Qa- zanğa yaqınlap barğanda, yolda bir xanda qonaq olalar. Xan bularnm pelvan ekenini anlap: -Ey ulu pelvanlar, menim pelvanlarımnen bir oq atışsanız nasıl olur edi?-dey. Çora: -Alla-Alla, xan efendi, pelvanlarnıfi atqan oqu qayda baracaq. Men oq atsam, oqum tap Qazannıfi qalesinin mermer taşına barıp qadalır, dey. Xan: -Qayda banp qadalsa-qadalsm, sen at,-dey. Çora: -Men oq atsam tap ev töpesinde kirametler qu- yulır, içli biyeler iç taşlarlar, eki qatlı qısqa ayaqhlar da balalarını tüşürirler, -dey. -Aya xan efendi sen menim oq atqanımnı körmek istesefi, çölge çıqayıq, anda atarman. Lâkin sen menden beş verst yıraq turarsm, ondan başqa ötün patlap ölersifi, – dey. Ana çölge çıqalar. Çora bir oq ata, ama xan efendinin başından tap aqılı kete. Ana Çoranen Qılınçaq bu yerden Qazanğa doğru keteler. Bular Qazan xannın evini sorap, ba- ralar. Xan efendi: -Aleyküm selâm! Xoş keldiniz, cürufuz evge, – dey. Atlarnı baylap, aşxanağa kireler. Aş-suv aşa- ğan son evge kirip yatalar. Xan efendi: “yarın oq tartarsınız” dep, aqşamdan pelvanlanna bal yap- qan. Pelvanlar saba turup baralar, Çora da bara, Qı- lınçaq da bara. Qazannm xalqı da cıyılıp kelgenler. Qalenin qalavına bir oq kelip qadalğan, pelvanlar şum tartacaq ekenler. Pelvanlar oqnı tartup baş- laylar. Birisi tartıp alıp olamay: oq mermer taşqa qadalğan. Qara batır da tarta, o da alamay. (Qara batır yüz kişige qarşı tura eken.) Qırqı da tartalar, kene alamaylar. Çorabatır oqnı tartıp ala, beline qıstıra. Xan qarap tura, deney ve orun Çora ekenini anlay. Xan Çorağa: -Sen Çorasın, – dey. Çora: -Doğru, men Çoraman, – dey. Xan: -Pelvanlar, dağılmanız, kene de sizge bal bar, – dey. Bütün Qazanğa qazaq üçüm etecek, şuna qarşı çıqacaqsmız, – dey. Pelvanlar içip tura ekenler. Xannın San xanım adında bir qızı bar eken. San xanım talday mayışıp, qonravlı altın tabaldırıqnen, qırq merdivenden tüşüp kele. Pelvanlarnın alayına qılıç üleştire. Çorağa bir kiyiz qaltı bere. Qılmçaqqa bir şey bermey. Çora bu yaqta öz başına bir odağa çıqa. Çora: -Öz batırlarmdan kimine at, kimine kiyim, ki- mine qılıç bağışladı, mana bir kiyiz qalta tiydimi? – dep canı ağırta. Qaltanı at pışqısı içerisine bıraqa. Şu künleri Qazanğa qazaq üçüm ete, Qazannı tutup almaq istey eken. -Şimdi tez çıqınız, Qazannı qazaq alayatır! – dep, pelvanlarğa xaber bereler. Pelvanlar keteler, yedi kün, yedi gece qavğa – dögüş yapalar. İç bir çare tapıp, qazaqnı qaytarmaylar. San xanım dür- bünnen baqa da: -Babay, bularnın arasında Çora yoq da, – dey. Babası ayta: -Bir şeyge canı ağırğandır, – dey., San xanım kelip: -Çora aqam, Qazanm qazaq ala yatır, senin canın yoqmı, ne içün çıqmaysın? – dey. Çora: -Qılıç-qama bergen pelvanlarıfuz kettiler de, – dey. -Olarğa berdim de, sana bermedimmi yoqsa, sana bergen qılıçımnı maxsus senin içün yaptırdım, qırq arşın yerden çala, o, qalda qayda? – dep soray Çora: -Men onı at pışqisma bıraqtım, – dey. Sarı xamm emir ete. Qırq qız at pışqısı içinden qaltanı qıdırıp tapalar. San xammğa bereler. O Ço- rabatırnm öğüne kelip, qaltanın ağızını aça, onın içinden sekiz qat büklengen bir qılıç çıqa. Çorabatır qılıçnı qoluna ala, pek quvana. Çora atına minip kete. Pelvanlar qaçıp keleyatır ekenler. Çora olarnı toqtatıp, olarğa bir söz ayta: -Tereknin teprenmesi yeldendir. Kiyiknin cürgen yeri meydandır. Aşağanı qavdandır. Töpesi altın börk kiygen törelernifi keçinmesi xalqtandır. Ay yiğitler, alla bilir eceliniz nedendir. Lâkin kene çapayıq biz düşmanğa! – dey. Anavlar artlarına aylanıp baqmay, qaçarlar. Çora şu yerden bir ateş olıp, yana. Qazaq as- kerinin adı esabı yoq, yedi kün, yedi gece cenk ete- ler. At kişenniginden qan aqa. Qan seli insan kevdesini alıp kete. Çora: -Qılınçaq batır, daa barmı? – dep soray. Qılmçaq: -Bir dane qaldı, amma zeval soyu qaldı, – dey. Qalğan pelvannm adı Zolpm eken. Çora ona üçüm ete ve ora da yene. Zolpın pelvan ayta: -Sen Çora değil, kim olsan ol, men senin bo- ğazından tutar, boğazının qoparır alır edim, – dey. – Senden bir allı – yeşilli ateş çıqtı da, şu yaman yaqtı közümni, – dey. Çora: -Qılınçaq batır, Zolpın ateşni körgende, ötü patlağanı yoq. Bunıfi yüreği çataldır. Onı bir boy, bir de kondelen kes de, yüreğini bütün ketir, – dey. Çora oqnen ura, Qılınçaq batır da Zolpın pel- vannı, Çoranıfi aytqanmday erip çala, yüreğini alıp kele. Çora: -Yüreği çatal eken, eğer çağma yetken olsa, bizni de yenecek, – dey. Zolpm pelvan ayağına kiyip cürgen taşru üyü- rildirip – üyürildirip cibere de, qarşısmdaki kişinin başına kiysetip qoya eken. Qaruvm yetse taşnı unp qaytarasm, yetmese, taşnı boynuna kiysete, sıçannı basqanday basa qoya eken. Yerge çöke qala eken- sin. O yerden qaytalar. Sarı xanım Çorabatırnıfi al- dına çıqıp: -Qaytanp cavnı, qaytanp, Qıhnçaq xanğa boyanğan, . Qara saplı süngisini, Qara yerge saplağan, Qazan değen şeerde Çorabatır qan calğan. -Qara batır pelvan değil eken, sen ekensin pel- van – dey. -Qara batırğa baracaq edim, o batır değil eken, batır Çora eken, – dey de Çorağa bara, Çora Sarı xa- numnı ala. Sofi ayrılşalar. Sarı xanum düşmanlar tarafına keçe. Aradan on beş – yigirmi yıl keçken sofi, düşmanlar arasında namlı bir batır yetişkeni eşitile. Bir kün ola Çorabatır bu batırnen rast kelişe ve eki batır qarşılaşalar. İç biri yenalmay. O vaqıt Çorabatır: Alay da dostlar, alay da. Aldanğanman malayğa. Qatip ötsün qılıçım, Özümden tuvğan balayğa, Endi bizge sel qayda? Qazan deen şeer qayda? Şu Qazannın aldında Boylaq, boylaq suv qayda? – dey. Şu yerden eki batır biri – birinen qavğalaşa – qavğalaşa, özlerini bir cardan suvğa atalar. Ço- rabatır suvğa batqan sofi, Qazannı rus çan ala | Siz söyle diyorsunuz bizlere, Biz söyleyelim sizlere, Ne verirsiniz bizlere? Koşmak için verirsen, deve ver, Sağmak için verirsen, kısrak ver, Serinlik inmeden sağılmaz. Çora’nın babası Narik, Narik’in ağabeyi Arik, (hepsi) fakirlerdir. Anadan babadan öksüz kalırlar. “Haydi ırgatlık yapmaya gidelim.” derler. Giderler, bir Han’a varırlar. Arik o Han’ın yanında ırgat olur. Narik de başka bir hana ırgat olurken han efendi: -Sana bir değer biçelim, her yıl o değer ile ça- lışırsın, der. Narik -Bana değer biçilmesine gerek yok, hanım, 25 yaşıma gelinceye kadar çalışırım, fakat 25 yaşıma geldikten sonra, atlarının arasından seçip bir at alırım, der. Ona da gümüşleyerek bir alet kesersin, der. De- diğim yerden de bir kız alıp verirsin, der. Narik 25 yaşına gelene kadar çalışır. Han efendi: -İşte, Narik, artık 25 yaşına gelinceye kadar çalıştın, artık şu alacağını al, der. Hanın atlarını sürüp getirirler, avluya kapatırlar. Narik bileğini sıvayarak, at sürüsünün içine girer, birinin kuyruğundan tutup kaldırır atar. Atlan böyle bakar. Bunlardan hiç biri ayaklarının üstüne düşmez. Bir kısa boylu tay ayaklarının üstüne düşer: “İşte bu olacak”, diye Narik taya yapışır: – İşte mal olacak olanı budur, der. Tay at çağına geldikten sonra han Narik’in üstüne bir kat elbise kestirir. -Git de artık, paşa kızı deme han kızı deme, beğendiğin bir kızı seç al, der. Narik ata binip gider. Köyün kenarına çıkınca akgözata binen bir ak sakallı adama rastlar. Selâm verir. Ak sakallı adam selâmını alır, Narik de onun elini öper. İhtiyar: -Çoram, nereye gidiyorsun, der. Narik: -Kendime eş aramak için gidiyorum, der. İhtiyar: -Senin eşin işte buradaki inek çobanının kızı Menli Sulu’dur. Çok uzağa gitme, sana başkası uygun değildir, diye, köyü gösterir. Dönerken gör de git, der. ‘Narik çobanın kızını gidip görür, kızın güzellikte dünyada bir eşi yoktur. Narik eve gelir; atını bağlar. Bahçenin içinde o tarafa, bu tarafa dolanır. Han efendi: -Hani niçin gitmedin, der. Narik: -Ben gidip geldim, der. Han: -Kimi buldun, diye sorar. Narik: -Han efendi, inek çobanının kızını, der. Han: -Allah Allah, çoram, buldun buldun da çobanın kızını mı buldun, güzel bir kız yok muydu, der. Narik -Han efendi, güzel, güzel değildir, gönlün sevdiği güzeldir, der. Han: -Öyleyse, kendi düşen ağlamaz, evlenin, der. Han düğün yapıp, inek çobanının kızını Narik’e alır. Narik artık evli barklı bir insan olur. İşte, artık Narik ağabeyine gitmek ister. Ata binip gider. Ağabeyine giderken yolda bir koyun sürüsü görür. Bir kuzu da bu koyun sürüsünü başından sonuna kadar hepsini emiyor, gene meliyormuş. Oradan da giderken, yol kenarında yatan bir dişi köpek görür, bu köpeğin sesi çıkmaz, ancak içindeki yavruları havlar. Oradan da giderken, bir deveyi bir fare yanına almış dolaştmyormuş. Oradan da giderken, asılı duran üç kazanın ikisinde et kaynıyor, ortadaki kazanda su, öbür taraftaki kazanın içindeki et, ortadaki kazanı atlayıp, bu taraftaki kazana düşüyormuş. İşte Narik şimdi ağabeyine gelir, bu gördüklerini anlatır. Ağabeyi: -O senin gördüğün koyunlar bizden sonra gelecek insanların arasındaki zenginlerdir, onlar bütün halkı yiyecekler de, gene doymayacaklar, bu da, bu durumun ör- neğidir, der. O, senin gördüğün dişi köpek, bizden sonra gelecek insanların babalarından önce ablaları konuşacaktır. İşte o dişi köpek bunun örneğidir, der. O, senin gördüğün kazanlardan iki tarafındaki iki zen- gindir, iki zengin birbirini ağırlar, fakir insanlar arada aç kalır, demektir, der. İşte o sadece suyun kaynamakta olması da bunun örneğidir, der. İşte, akşam hanın odasına gençler toplanmışlar, Han’ın oğluna Narik’in karısını öğüyor. Onun yanında oturan gençler: -O Narik’e uygun mu şimdi, o sizin gibi bir han oğluna uygun, derler. Sonra hanın oğlu, Narik’i nasıl ortadan kaldırsam da, şu kadını alsam, der. Sonra gençler: -Eğer böyle bir arzun varsa, o kolay ya, derler. İki tulum altın alıp gidersin, birini Narik’in kendine verirsin. Birini de: “Bu tulum altını Kefe’ye götür de, orada bir adamda aygır var, onu al da gel, diye gönderirsin, derler. Bundan sonra, hanın oğlu, Narik’e: Ben sana bir isim vereyim, işte sen bu iki tulum altının birini kendine, birini de Kefe’ye alıp git de, orada bir adamda bir aygır varmış, onu al da gel, der. Sonra Narik de: -İyi ya, alıp geleyim , der. Hanın oğlu Narik’e iki tulum altını verir, bir tane de kâğıt yazıp verir. -Bu kâğıdı gösterirsen, sana o aygın verirler, der. Narik’in karısı: -Hani versene, şu kâğıdı okuyup bakayım, der, okur. Hanın oğlu seni öldürmeye hazırlanıyor ya, der. Sen şimdi git de, at sürüsünün içinde bir yere saklan, akşam dön de gel, der. Narik akşam olduktan sonra geri gelir, hamamın içine saklanır. Şimdi pencere tam tam vurulur. Narik’in karısı ağabeyin evde yok, sen ne yapacaksın burada, der. Hanın oğlu: -Yok olursa olsun, sen kapıyı aç, der. Narik’in karısı kapıyı açar, hanın oğlu yanındaki koruyuculara: -Siz artık dönün, ben burada kalacağım, der. Koruyucular dönerler. Hanın oğlu içeri girer, otururlar. Narik’in karısı: -Efendim ben size bir masal söyleyeyim, der. Bir zamanlar sizin gibi bir han varmış, at sürüsü pek çokmuş. Onun at sürüsünde her gün bir at kayboluyormuş. Kaybolan atların sayısı yüz tane kadar olmuş. Han efendi (kaybolan) atlan için sinirlenerek: -Niye devamlı kaybediyorsunuz, der. Kendi de atlarla birlikte kaybolan atları aramaya gider. Yüksek bir tepenin en üstüne çıkarlar. O kaybolan atların leşlerini orada görürler. Orada bir arslan yatıyormuş. Han arslana: -Sen hayvanların, ben insanların padişahıyım, sana çalınma at yemek uygun mu, der. Sana her gün bir tane kısrak vereyim, tek hırsızlık etme, der. Arslan razı olur. Onlar dönerler. Her gün bir kısrak gönderir. Bir gün semiz bir kısrak verir. Arslan almaz. Niçin diye sorunca, tayken onun ayağından kurt ısırmış, bana kurdun artığı lâzım değil, der. Hayvan da olsa, kurdun ağzından kalan kısrağı istemez. Sen bir hanın oğlusun, sana halktan birinin artığı uygun mu, der. Hanın oğlu gene de Narik’in karısına saldırır. Narik o sırada hamamdan çıkar, hanın oğlunun başını balta ile keser, başını tandıra gömer, gövdesini kör kuyuya atar Şimdi bir gün, iki gün geçer ama, hanın oğlu yok. Hanın yanında bulunanlar: -Bu Narik’in işi derler. Han: .; -Narik öyle şey yapmaz, der. -Yapmazdı ama, han efendim, sizin oğlunuz onun namusuna dokundu; yaparsa bundan dolayı yapmıştır, derler. Han: -Narik erdir, yaptıysa, o söyler. Çağırın onu buraya, der. Narik’i çağırırlar -Sen benim oğluma ne yaptın, der. Narik: -Başını kestim de tandıra gömdüm, der. Han: -Senin benim bir yumurtama bile zararın do- kunmazdı, ne oldu da, benim oğluma dokundun, der. Narik: -Irzıma, namusuma dokundu da, sabrım kalmadı, der. Han: -Öyleyse sen buradan git, artık bizim aramızda dostluk olmaz, der. Narik’in bir besleme bekâr çorası (kölesi) varmış. Bir atı arabaya koşturur karısını oturtur, arabayı çorasma sürdürür, tek bir sığırını da arabanın ardına takar. Kendi de atına binip ileriye gider. Yolda giderken, karısı doğum sancısı çeker, lohusa olur. Çocuğu doğduğu zaman, çocuk ateş olarak doğar. Sonra ayağının deydiği yerden su çıkar, suyla ateşi söndürür, işte çoranın ecelinin sudan olması bunun içinmiş. Narik’in çorası onun ardından Köküşlü Tama’ya gelip, Narik’ten müjde ister. Narik Çorasına: -Hür ol, der. Şimdi Narik Kazak Çorasını azad eder de, bu çora gibi canı sağlam olsun diye, oğlunun adını Çora koyar. Sonra Çora’yı okumaya gönderirler. Çora’nın Kılınçak isimli bir komşusu varmış. Onunla dost olup büyürler. Hocada beraber okurlar. Hocayla işleri bittikten sonra, bütün çocuklar buzağı bakmaya giderler. Günlerden bir gün bir atlı gelir ama, kolunda bir ateş var ve bununla dünyayı yakacak. Çocuklar korkup kaçarlar, yalnız Çora ile Kılınçak ikisi kalır. O adam: – -Selâmünaleyküm, diye gelir. Çora: -Aleykümselam, hoş geldin baba, der. Onu kaldırıp ak çadıra getirip oturtur. (Onlar obanın tepesine çadır kurmuşlarmış.) Atını da yavşanotuna çekip bağlarlar. Misafir Çora’ya: -Çora, aç koynunu, der. Onun öbür elinde ateş şeklinde görünen ejderhaymış. Onu Çora’mn koynuna gönderir. Koynundan bir yılan daha çıkarıp, Kılınçak Bahrin koynuna gönderirir, sonra ihtiyar: -Çora, sana bir tay alıp geldim, ona nişanım koy, der. Çora orada ayağındaki kösele kayıştan bir tasma kesip alır: -Bunun adı “Tasmalı Ker” olsun der, tayın boy nuna bağlar. Şimdi çocuklar da gelirler, ihtiyarın elini öperler. Sonra Çora: -İşte çocuklar, bize bugün misafir geldi, şimdi bir buzağı kesmemiz lâzım, der. Çocuklardan birisi, annem kızar, der, birisi babam kızar, der. Kendi buzağılarını kesmeye korkarlar. Çora: -Benim buzağımı tutun, kesin, der. Çora’nın buzağını tutup keserler. Çora, çocukların birine: “Kazan getir.”, birine “Tezek getir.” birine de “Su getir.” der. Her şey hazır olur. Buzağının etini pişirmeye başlarlar. Yetiştiği kadarını yerler. Orada bir buzağı değil, on buzağı olsa bile yetişmeyecekmiş. İşte, ihtiyar kalkıp oradan yoluna devam eder. O, Çor a’ya: -Sen delikanlılık çağına gelince, filân denizin kenarına gelirsen, bu tayı sana verirler, diye tayı alıp gider. Beş on yıl geçtikten sonra, Çora denen bir pehlivanın namı duyulur, “Ona kimse denk değil.” derler. “Kara” denen bir yerde bir Kara han varmış. O, Çora’yı çağırtır. Çora gider, oraya varır. Orada oturur, misafir olur. Yiyecek içecek yenir, ondan sonra Kara han: -Çoram, kaç kişiye denk olursun, diye sorar. Çora: -Kendim gibi bir kişiye dengim, der. Kara han: -Öyleyse Çora değil, hiç bir şey değilmişsin, der. Senin adını methettiler, der. Benim yüz kişiyi yenen pehlivanım da var, der. Çora’nın söylediğini anlamaya Han’ın aklı yetmez. Çora: -Kendim gibi bir kişiye dengim, der. Ama öyle biri de bütün Kırım’da var mı, der. Sonra bunlar yatıp uyurlar ve sabah kalkarlar. Han Çora’ya bir torba altın verir: -Şimdi geri dön Çoram, der. Ardından da peh- livanlarını gönderir. -Gidin, der, Çora’ya bir torba altın verdim. Yolda onu dövün de, altınları alıp gelin, der. işte, pehlivanlar giderler, Çora’ya kırk kamçı vu- rurlar. Çora attan hoplayarak iner, onları tutup at- larının kuyruğuna bağlar. Hepsini Han’a sürü gibi sürüp getirir. Hanın Ali bey isimli bir pehlivanı daha var imiş, o bıyığını ensesine bağlarmış. Eğer öbür kırk pehlivan Çora ile kavgada başabaş gelselermiş, o da gidecekmiş, ama öbürleri kavgada yenilince o yerinden kı- mıldamamış. Çora: -Han efendim, sen çağırdın ben geldim, aşını su- yunu yedim, bereket versin, fakat bu köpeklerini sal- dırtmanın sebebi ne ya, der. Han: -Ya sen bir kişiye dengim demiştin ya, der. Çora: -Allah Allah, Han efendim, ben kendim gibi bir ki- şiye dengim, demiştim ya, der. Sonra orada duran Ali beyi göstererek, Çora: -Ben bunun gibi olan bin tanesine denk gelirim, der. Oradan döner. Köyüne varır, nişanlanır, düğünü olur, evlenir. Köküşlü Tama’da Ali beyin arkadaşı varmış. Ali bey bir gün ona Çora bir yerlere gittiği zaman haber ver, ben oraya giderek onun babasından ateş alacağım ve ailesine biraz sıkıntı yaşatacağım, der. Arkadaşı: -Çora işte filân günü damat olarak davete gidecek, işte şu günü ulaşırsın, der. Ali bey o gün kırk korumasını alıp oraya gider. Seyreder, içki yaptırır. Yemek için üç yaşındaki koyunları kestirir. İçmek için rakı ballar süzdürür. Narik kartın başına gözüne vurur, Menli Sulu annesine kötü sözler söyler, Hanıkey kardeşine kadeh süzdürür. İşte, o gider, Narik de bir ata binip oğluna koşar. -Benim Çoram nerdeymiş, Rakı ile baldaymış, Bal basılan düğündeymiş, Kızların bulunduğu evdeymiş, der. Sonra Çor a’yi görür: – Aktaçıh Ali bey, Düşman içinde deli bey, Öncülük ederek geldi, der. Etrafa düşmanlık koydu. Üç yaşındaki tay, üç yaşındaki at ve koyunlarımı kestirdi, Susuzluğu için bozalar süzdürdü. Altmış yaşındaki babanın, Başına gözüne vurdu, der. Aynı karnı paylaştığın kardeşine, Şeriat dışı sözler söyledi, der. Koyun süreni verdim almadı, At süreni verdim almadı, Dev süreni verdim almadı, Kuş yetişmezi verdim almadı. Sarmsak gibi azı dişli, Sahtiyan kulaklı, Bardak gibi toynaklı, Devamlı hareket halinde olan ayaklı Yelesi kuyruğu kaytan gibi, Koşması şeytan gibi Sağrısı kara tepe gibi, Ön tarafı kara teker gibi, Azava başını baktırmış, Beye saçını taratmış, Tasmalı doru atı kavgayla binip gitti der. Çora işitti bu sözü, Bıktı ve bunaldı, Buz gibi demir kuşandı, Biçmek için kılıç alıp, Vurmaya süngü alıp, Kuş yetmezine bindi der, Ali beyin ardından Avlayarak gitti der. Ali bey ardına baktı, Parça parça bulut çıktı, Bulut derken, toz çıktı, Toz derken bey çıktı. Azrail gibi kokum yüzlü, Yeşil cübbeli can çıktı. Ali bey ardına dönüp yanındaki koruyucularından: -Bakın ardınızdan insan geliyor mu, diye sorar. İlki bakar: -Bir atlı geliyor ama, taşı burçak gibi yağdırarak geliyor, der. ikincisi bakar: -Bir atlı geliyor ama, topuğuna toz kondurmadan geliyor, der. Üçüncüsü bakar: -Çora geliyor, der. O, Çora geliyor der demez Ali bey: -Tanrının azabı geliyor ya, der. Geri dön diye yal- varmazsak olmaz, der. Çora yaklaşınca Ali bey: -Dönsene Çoram dönsene Atının başını çeksem, Atın için üzülüyorsun Atım alıp dönsene. Çora: Dönmem de Ali bey, dönmem de, Atımın başını çekmem de, Ali bey: – Dönsene, Çoram dönsene, Atının başını çeksene, Atını bindim, ödeyeyim, Koyununu kestim ödeyeyim. Çora: -Dönmem de, Ali bey, dönmem de, Atımın başını çekmem de, Atımı bindin ödersin, Koyunu kestin ödersin. Altmış yaşıdaki babamı Başını, gözünü çekmişsin, Aynı karından olma kardeşime Bal boza süzdürüp, Seri’ata uymayan söz söylemişsin, Onu nasıl ödersin? Ali bey: – Dönsene Çoram, dönsene, Atının başını çevirsene, Atın için üzüldüysen Atını alıp dönsene. Atım bindim ödeyeyim. Koyununu kestim ödeyeyim. Çora: -Dönmem de, beyim, dönmem de, Atımın başını çekmem de, İkimizin arasına kan koymadan, Atımı alıp dönmem de, Ali bey: -Dönsene, Çoram, dönsene, Atının başını çeksene, Atın sahibi sen isen, Atını alıp dönsene. Koyununu kestim, ödeyeyim. Atını bindim, ödeyeyim, Kendini san altınla Ak gümüşe gömeyim. Atsahabisen isen, Atını alıp dönsene. Çora: -Atımı bindin, ödersin, Koyunumu kestin ödersin, Kendimi de sarı altınla Ak gümüşe gömersin, Altmış yaşındaki atamın Başına gözüne vurmuşsun, Menli Sulu anneme Kötü sözler söylemişsin. Hani bek kardeşime Bal boza süzdürüp, Kapı arkasına sıkıştırıp, Şeriata sığmayan söz söylemişsin. Aynı karından olma kardeşim, Orada ağlamakta, der. Onu nasıl ödersin? Bundan sonra Ali bey: -Öyleyse, Çora, sen at, der. Çora Ali beye: -Önce ben atarsam, sonra sana atmak için sıra gelmez Önce sen at, der. O zaman: Aktaçlı Ali bey, Düşman içinde deli bey, Kürek kemiğinde benli bey, Sağ tarafına baktı. İki çeşit ok aldı, Sol tarafına baktı İkİ sırlı ok aldı. Yayarak tuttu der, Çekerek attı der, Yel yetmezin sağrısından. Kuş yetmezin altından, Geçip gitti der. Şimdi nöbet Çora’da, Çora sağma baktı, İki türlü ok aldı. Çora soluna baktı, İki sırlı ok aldı. Can vererek tuttu der, Çekerek attı der. Ali bey atından düştü der. Kamçısına dayanıp Kan tükürmeye başladı der. Yanındaki kırk askerini Kurt kovalamış koyun gibi Darmadağınık etti der. Azava başını sardırmış, Kuyruğunu,yelesini taratmış, Tasmalı doru atını alıp döndü der. Köküşlü Tama’ya geldi der, Babasına son sözünü söyledi der: -Al artık baba, al artık, Sağlıkla kal artık. Aktaçlı Ali beyi öldürdüm Ali beyin başına Gelmeyecek horluk getirdim. Kara öldüren kalkamaz, Yiğit burada kalamaz. Yedi hanlı Kazan’a, Asker olarak gidiyorum Yaşlı Narik söyledi der: -Git sen oğlum, git oğlum, Gittiğin yol hür olsun. Evden çıkıp geldi der. Çora anasına dedi der: -Al artık, anam, al artık, Sağlıkla kal artık, AH beyi öldürdüm, Ali beyin başına Gelmeyecek horluk getirdim.. Narik’in oğlu ben isem, Ben Kazan’a gidiyorum der. Anası Çora’ya dedi der: -Dönsene, yavrum, dönsene, Atının başım çeksene, Senin baban yaşlı Narik, Dokuz sultan öldürdü, Kırım’dan çıkıp gitmedi. Sen bir beyi öldürdün, Kırım’dan çıkıp gidiyorsun, der. Çora bir daha; -Al artık, anam, al artık, Sağlıkla kal artık! On ay beni kaldırdın (taşıdın), On ay beni emzirdin. Halkalı beşik yaptırdın, Tan uykusunu dörde böldün, Çekip meme emerken, Bağrına, ay anam, sinmişim. Böyle bir gün görünce, Emdiğim sütü helâl eti Narik’in oğlu ben isem, Ben Kazan’a gidiyorum, der. O zaman anası söyledi der: -Bardak bardak aş verdim, Helâl olsun evlâdım 1 . Ayrı memeden süt verdim, Helâl olsun evlâdım 1 . Al da git, yavrum, al da git, Atının yanına koy da git, Yağla oğulmuş kıvırma böreği Ceplerine koy da git. Yolda oturup yersin, Bunu veren anacığım, Ardımdan ağlayarak kaldı diye, Beni de anarsın, der. Sen Kazan’a girince, Dar sokakta dolaşırken, Ayağını ovarak, Pek dikkatli bas, ey Çoram: Hamkey güzel kardeşi, Al eşarbını örtünüp, Koşarak evden çıktı der. Ağabeyinin boynuna sarılıp, Şu sözleri söyledi, der: -Doru ata binmişsin Kuyruğunu, yelesini, İpek ile düğümlemişsin, Ağabey nereye gidiyorsun? Okunu, yayım takmışsın, Ok batmayan örtüyü de, Sağ yanına koymuşsun, Ağabey nereye gidiyorsun? Çelik kılıç takınıp, Kara başlı süngünü kaldırıp, Ağabey nereye gidiyorsun! Sırmalı cepken örtünüp, Sağ eline kuş alıp, Ağabey nereye gidiyorsun Çora kardeşine söyledi der: -Doru ata binmişim, Kuyruğunu, yelesini,, ipek ile düğümlemişim, Diz üstü çökmesin diye yapmışım. Ok batmayan keçe örtüyü, Ters katlayıp sağ yanıma Sağlamlaştırarak koymuşum Düşmanlar görüp kaçsın, diye Çelik kılıç bağlanıp, Kara başlı süngüyü kaldırıp, Sırmalı cepken giyinip, Sağ elime kuş alıp, Ben Kazan’a gidiyorum der. Ben Kazan’a varana kadar, Kazan’ı düşman almazsa, Tahtasını ateşte yakmazsa, Taşını suya atmazsa. Altmış yaşına gelmiş ihtiyarlan, Topun önüne koymazsa, Gün vermemiş güzeller, Düşmana gönül vermezse, Ben Kazan’a demir kapı olurum, Pek çakılıp kalırım. Cevabı aldıktan sonra Hanıkey Çora’ya söyledi der: -Gitme, ağabey, gitme, Bizi öksüz etme. Ağabey sen Kazan’a gidiyorsun, Babamla annemi, Kime emanet ediyorsun? Çora cevap verdi der: -Ağlama, kardeşim, ağlama, Sen, ağlarsan, Hanıkey, Yoluma nasıl giderim? Ben annemi, babamla, Allah’a emanet ederimm. Bundan sonra Çora karısıyla vedalaşır: —Al artık, güzel, al artık, Sağlıkla kal artık! Ali beyi öldürdüm, Ali beyin başına Gelmeyecek sıkın tılar getirdim, Yedi hanlı Kazan’a,asker olup gidiyorum. O zaman Çora’nın karısı dedi der: -Al da git, beni de, al da git, Atının ardına koy da git. Atına ağırlık edeceksem, Azizler, beyler yoluna, Beni kurban et de git. O zaman Çora dedi der: -Alamam da, güzelim, alamam da, At ardına koyamam da, Ben Kazan’a gitmekle, Han olmaya gitmiyorum. Bey olmaya gitmiyorum. Han yaparlarsa hiç olmam Bey yaparlarsa hiç durmam. Almam da, güzelim, almam da, At ardına koymam da, Yerli canım sağ olursa, Ben Kazan’da kalmam da, Daha sonra Kılıncak Batırla ikisi giderler. Bahar dönemi imiş. Bunlar bir köyün içinden geçiyorlarmış Bir de baksalar, yaşlılar otların üstünde yatıyorlar.. Yaşlılardan biri: -Şu gelenler kim acaba, der. O sırada orada bulunan Keloğlan: -Şehire gittiğimiz zaman ayağıma kırmızı bir çizme almaya söz verirseniz, ben onun kim olduğunu öğrenip gelirim, der. Yaşlılar razı olurlar. Keloğlan onların önlerine çıkar: -Koyu doru ata binip, Kıl kuyruğunu iyice düğümleyip, Sırmalı cepkenin düz tarafını giyip, Sağ eline ok alıp, Sol eline kuş alıp, Törem (hüküm veren kimse) nereye gidiyorsun? Çora cevap verir: ” -Töre değil karayım (halkım), Köyümün adını sorarsan, Köküşlü kök tamalıyım. Atamın adını sorarsan, Narik oğlu Çora’yım. Koyu doru atıma binip, Kıl kuyruğunu iyice düğümleyip, Sırmalı cepkenin düz tarafını giyip, Sağ elime kuş alıp, Sol elime ok alıp, Kazan Hanına gidiyorum, Ben Kazan’a gidene kadar, * Kazan’ı kazak (düşman) almazsa, s Tahatasını ateşte yakmazsa, Taşını suya atmazsa, Ben Kazan’a varırım, Demir kapı olurum Çivilenip kalırım. Çora Kılıncak Batırla buradan da gider. Kazan’a yaklaştığı zaman, yoldaki bir handa konaklarlar. Han onların yiğit olduklarını anlayarak: -Ey ulu yiğitler, benim yiğitlerimle ok atma yarışı yaparsanız nasıl olur acaba der. Çora: -Allah Allah, han efendi, senin yiğitlerinin attıkları ok nereye gidecek. Ben ok atarsam, attığım ok ta Kazan’ın kalesinin mermer taşına varıp saplanır, der. Han: -Nereye gidip saplanırsa saplansın, sen at, der. Çora: -Ben ok atarsam ta evin üstündeki kiremitler dö- külür, hamile kısraklar yavrularını düşürürler, hamile olan kadınlar da çocuklarını düşürürler, der. Ya han efen- di sen benim (nasıl) ok attığımı görmek istiyorsan, tarlaya çıkalım, orada atayım. Fakat sen benden beş verst (1.06 km.) uzakta durmalısın, yoksa ödün patlayıp ölürsün, der. Netice itibariyle tarlaya giderler. Çora bir ok atar ama han efendinin başından da aklı gider. Daha sonra Çora ile Kılıncak buradan Kazan’a doğru giderler. Bunlar Kazan Haninin evini sorup, va- rırlar. Han efendi: -Aleyküm selâm! Hoş geldiniz, buyrun eve girin der. Atlarını bağlayıp aşhaneye girerler.Yiyeyeceklerini yiyip, içeceklerini içtikten sonra odaya girip yatarlar. Han efendi: “Yarın ok çekersiniz.” diye akşamdan yi- ğitlerine bal hazırlamış. Yiğitler sabah kalkıp giderler, Çora da gider, Kılınçak da gider. Kazan’ın halkı da top- lanıp gelmiş. Kalenin duvarına bir ok saplanmış yi- ğitler bunu çekeceklermiş. Yiğitler oku çekmeye baş- larlar.Hiç biri (oku) çekip alamaz, ok mermer taşa saplanmış. Kara Batır da çeker, o da alamaz. (Kara Batır yüz kişiyi yenebiliyormuş) Kırkı birlikte çekerler, gene de alamazlar. Çorabatır oku çeker alır, beline kıs- tırır. Han bakar, tetkik eder ve onun Çora olduğunu anlar. Han Çora’ya: -Sen Çorasın der. Çora: -Doğru ben Çorayım, der. Han: -Yiğitler, dağılmayın, gene de size bal var, der. Kazan’ın her yerine kazak saldıracak, buna karşı di- reneceksiniz, der. Yiğitler içiyorlarmış. Hanın Sarı hanım isimli bir kızı varmış. San hanım fidan gibi bü- külüp, canlı altın eşik ile kırk merdivenden inip gelir. Yiğitlerin hepsine kılıç dağıtır. Çora’ya bir keçeden ya- pılmış kese verir. Kılınçak’a hiç bir şey vermez. Çora bu tarafta kendi kendine bir odaya çıkar. Çora: -Kendi yiğitlerinin kimine at, kimine giyim, kimine kılıç hediye etti, bana bir keçe kese mi düştü? diye üzü- lür. Keseyi at gübresinin içine bırakır. O günlerde Kazan’a kazak saldırıp, Kazan’ı almak istiyormuş. -Şimdi çabuk çıkın, Kazan’ı kazak almak özere/ diye, yiğitlere haber verirler. Yiğitler giderler, yedi gün yedi gece mücadele ederler. Kazağı geri çevirmek için bir çare bulamazlar. Sarı hanım dürbünle bakar ve: -Baba bunların arasında Çora yok ya, der. Babasıder: -Bir şeye canı sıkılmıştır, der. Sarı hanım kelip: -Çora ağabey, Kazan’ı kazak almak üzere, senin canın yok mu, niçin çıkmıyorsun? der. Çora: -Kılıç kama verdiğin yiğitler gittiler ya, der. -Onlara verdim de sana vermedim mi yoksa, sana verdiğim kılıcı husûsî senin için yaptırdım, kırk arşın uzaklıktan biçer o, kese nerede, diye sorar Çora: -Ben onu at gübresinin içine bıraktım, der. Sarı hanım emreder. Kırk kız at gübresinin içinden keseyi arayıp bulurlar. San hanıma verirler. O Ço- raBahr’ın önüne gelip, kesenin ağzını açar, onun için- den sekiz kat katlanmış bir kılıç çıkar. Çorabatır kılıcını eline alır, çok sevinir. Çora atına biner, gider. Yiğitler kaçıyorlarmış. Çora onları dur durup,onlar a bir konuşma yapar: -Ağacın sallanması yeldendir. Geyiğin dolaştığı yer meydandır. Yediği kuru ottur. Tepesi altın börk giyen törelerin(idarecilerin) ge- çimi halktandır. Ey yiğitler Allah bilir eceliniz nedendir. Ama gene de koşalım biz düşmanın üstüne, der. Diğerleri arkalarına bile bakmadan kaçarlar. Çora orada ateş olup yanar. Düşman askerinin haddi hesabı yok, yedi gün yedi gece cenk ederler. At köstekliğinden kan akar. Kandan oluşan sel insan vücudunu bile alıp gider. Çora: -Kıhncak batır, daha var mı? diye sorar. Kılıncak: -Bir tane kaldı, ama zalim olanı kaldı der. Kalan yiğidin adı Zolpın imiş. Çora ona saldırır ve onu da yener. Zolpın yiğit söyler: -Sen Çora değil, kim olursan ol, ben senin bo- ğazından tutar, boğazını koparırdım, der. Senden bir allı yeşilli ateş çıktı da gözümü çok fena yaktı, der. Çora: -Kılıncak batır, ateşi görüğü halde Zolpın’ın ödü patlamamış. Bunun yüreği çataldır. Onu bir boydan bir de enden kes de, yüreğini bütün olarak getir, der. Çora okla vurur, Kılıncak batır da Çora’nın söy- lediği gibi keser, yüreğini alıp gelir. Çora: -Yüreği çatalmış, eğer zamanında yetişseydi, bizi de yenecekti, der. Zolpın yiğt ayağına takıp dolaştığı taşı çevirip çe- virip fırlatıp, karşısındaki adamın kafasına yer- leştiriyormuş. Görebilirsen, taşı vurarak geri çe- viriyorsun, olmazsa taşı boynuna takıyor, sıçan ezer gibi ezip bırakıyormuş. Yere çöküp kahyormuşsun. Oradan dönerler. Sarı hanım Çora Batır’ın önüne çıkıp: -Çevirip düşmanı çevirip, Kılıncak hana boyanan, Kara saplı süngüsünü, Karayere saplayan, Kazan denen şehirde, Çora Batır kan akıtmış. -Kara Batır yiğit değilmiş, senmişsin yiğit, der. -Kara Batırla evlenecektim, o yiğit değilmiş, yiğit Çora imiş, der de Çora’yla evlenir, Çora San hanımı alır. Sonra ayrılırlar. Sarı hanım düşman tarafına geçer. Aradan on beş yirmi yıl geçtikten sonra, düş- manlar arasında namlı bir yiğidin yetiştiği işitilir. Günlerden bir gün Çora Batır bu yiğitle karşılaşır ve iki yiğit mücadele ederler. Hiç biri yenemez. O zaman Çora Batır: Öyle ya dostlar, öyle ya. Aldanmışım çocuğa. Hasıl tesir etsin kılıcım, Kendimden doğan çocuğa, Artık bize sel nerde? Kazan denen şehir nerde? Şu Kazan’ın önünde Boy boy su nerde, der. Orada iki yiğit birbiriyle kavga ede ede, kendilerini bir yardan suya atarlar. Çora Batır suya battıktan sonra Kazan’ı Rus çarı alır |
Category: 2009