Rusça : нагайка; telaffuz [nʌɡajkə] )
NOGAY KAMÇISI – NOGAYKA/NAGAYKA
Nagyka, nagaika veya nagayka Ruslar ve Rus kozakları tarafından da kullanılan kısa, kalın ve yuvarlak kesitli bir kamçıdır ve özellikle Rus kozaklarının milli sembollerinden biri haline gelmiştir.
Nogaylardan öğrendikleri bu kamçı bu yüzden Nogaika veya Nogayın kamçısı diye adlandırılır.
./Nogaylar Ногайцы_ 2010_files/kxmQHcNr_QA.html
Yırda kamsıdın sembolik degerini anlatadı, nogay kamsısın cogarga koterip cavga tap karagan son kılıştı kından şıkarmaga kerek bomaydı diydi.
Dos yok üyde barlık yok, bas yok üyde birlik yok
Sol ekevi yok üydün elge kalgan sıyı yok
Yürektu uwul olmagay ornatıp at minmesin
Konak kelse koy soyup konak alıp bilmesin
Onun üşin aytkanlar at mırat dep ataylar,
at minmegen erkekti kem korgenler Nogaylar
Atsız Nogay kanatsız dep aytılgan burından
Nogayımda sol söz bar, atalardan kalıngan
Arımaz argımak denizde batmaz,
bo sulay er Nogay kının bosatmaz
Bizim Nogay kamışı köp zamanlar oynatkan,
şol sözümge deginde katı atın yoytmagan
Kayday küşli yavıda ondan korkmay bolmagan,
sorkuldatıp sokkanda canın almay kalmagan
Arımaz argımak denizde batmaz,
bo sulay er Nogay kının bosatmaz?
Sultanbekov anlatıyor
Dоspаmbet qаmşısın qаsiyet tutqаn. (Dosmambet meşhur cırav/ozan – savaşçı)
Dosmambet kamçısına değer vermiş.
Dоspаmbet sоğıs dаlаsındа qаlğаn qаmşısınа qаyırılmаq bоlğаndа jаuw qоlınаn jаrаlаnıp, şeyit bоlğаn.
Dosmambet savaş sahasında kalan kamçısını (almak için) geri döndüğünde düşman elinden yaralanıp, şehit düşmüş.
Sоdаn beri nоğаylаr qаmşını kiyeli düniye dep biledi.
Ondan beri kamçının Nogayların dünyasında kutsal bir yeri oldu.
Düniyege ul bаlа kelse, оnı «qаmşıustаr» dep qurmetteydi.
Erkek çocuğu doğduğunda onu “KAMÇIVURAN” diyerek hürmetliyorlar.
Оğаn аrnаp qаmşı öredi.
Ona verilmek üzere kamçı örerler.
Qаmşınıñ är tаlın örgen sаyın ülkender jeke-jeke tilek аytаdı.
Kamçının her şeridini ören hürmetli büyükler bir bir dilek söylerler.
Sоndıqtаn nоğаydıñ qаmşısı оnıñ аmаnаtı bоlıp esepteledi.
Bu yüzden Nogayın kamçısının onun emaneti olduğunu düşünülür.
Qаmşısın jоğаltqаn аdаm bärinen аyırılаdı.
Kamçısını kaybeden adam herşeyini kaybetmiş gibidir.
Qаmşımen uruw – jаzаlаuwdıñ eñ аuwır türi.
Kamçıyla vurmak cezalandırmanın en ağır türüdür.
Qаmşı «jegen» аdаmdı tiri ölikke teñegen.
Kamçı yiyen adamı diri ölüye benzetmişler.
Üyge ülken qоnаq kelgende аldınа qаmşı tаstаlğаn.
Eve büyük misafir geldiğinde önüne kamçı bırakılırmış.
Оsı аrqılı üy iyesi meymаndı qurmetpen qаrsı аluwğа dаyın ekenin bildirgen.
Bunu şekilde ev sahibinin misafiri hürmetle karşıladığı anlamına geliyormuş.
https://aikyn.kz/2017/10/27/31674.html
O genellikle kamçı diye adlandırılır, kamçı kelimesi türkik bir kelimedir.
kelimenin ikinci kısmı “ka” bu kamçı kelimesinin kısaltılmış şeklidir.
Nagayka şerit halinde kesilmiş derilerin örülmesiyle yapılır.
Bazı nagayka kırbaçlarının ucunda metal bir parça bulunurdu.
Nagaykanın ana işlevi atı hareketlendirmesiydi,
Metal parçalı olanı kurtlara karşı savunma amaçlı kullanılıyordu. Bir rus sözlüğünde Nagaykaya kurtöldüren manasına gelen rusça bolkoboy da dendiğini yazıyor. Nagayka diğer silahların olmadığı ortamda bir dövüş silahı olarakda kullanılmıştır.
Ancak Nagaykalar avın (kurt, tilki gibi hayvanların) kovalanarak Nagayka ile öldürüldüğü geleneksel bir avlanma biçimide bulunmasına rağmen hiçbir zaman silah olarak sayılmamıştır.
Burından beri Nogaylardın ata babaları kamşıga manevi ve derin mane bergen
kamşı er ademdin ayrılgısız aleti bolgan zamandın barısıman Nogaylardın konsusı bolup yaşagan milletlerde kamşıdın yasavunı erüv sırrını üyrengenler, şol sebeble bizim kamşımızdı başka kalklar bulge değilde nagayka dep bilediler, Burında nogayda kamsıdı kim bolsa sol yasamagan, kamşıdı onday sıylı,ıssı,ayrım ustalar etkenler.
Kamşıdı yasagan ustadı ogurına inanganlar, oga kore maldın et sütün bereketli bolganına inanganlar.
Eki
Nogaylarda burında at bolgan mal bolgan, at bolgan mal bolgan yerde kamşıda bolgan,
Son kamşı üydün en korünümlü yerinde ilinip turgan, o görüldüğünde burada erkek adem var anlamına geliyormuş.
Kamşı sözü ihtimalen kagmak sözünden çıkmış, kagımşı, kagımşak gibi sözlerden çıkmış olmalı
Kamşıyı at derisinden yapıyorlarmış
Üç dört türlü örme varmış 12 li, 8 li, 6 lı örmeler varmış
Eski zamanlarda atın üstüne binip kamçıyı eline aldığı zaman atın üstünde bir duruş bir tavır sergilenirmiş bu işte burada bir Nogay erkeği var, bir Nogay caşı bar anlamına geliyormuş, kamçının böyle bir sembolik değeri varmış.
Eski zamanlarda kamçıyı kaybetmek bir utanç sebebi imiş, Şöyle bir rivayetten bahsediliyor, Küçük ordanın tanınmış yıravlarından/komutanlarından dostmambet azavlı katı savaşlardan birinde gece karanlığında düşmanlarla yaptığı bir savaşta düşman tarafında olan oğlunu anlamadan öldürüyor, savaştan sonra üzüntüyle, kaygıyla dostlarıyla dönerken düşmanlar arasında kamçısını kaybettiğini fark ediyor, kamçının ardından bulmak için geri dönüyor, ancak kamçı yüzünden çok ağır yaralanıyor, ölümcül yarasıyla bu konuda bir yatlav çıkarıyor
Videoda günümüze kadar kalan bu yatlav rus tiline çevrilmiş şekliyle Arslan Sultanbekov tarafından yorumlanıyor.
Bir kazak sitesinde yatlavın bir kısmını buldum aşağıya aktarıyorum
Qаrаğаylı ködіk bоyındа,
Qаmşım qаldı оyındа
Büldіrgesі bulаn terіsі
Örіmі qunаn bіldіñ qаyışı
Şırmavığı аltın, Sаbı jez,
deydі ҲV ğаsırdа ömіr sürgen Dоspаnbet jırav [«Аldаspаn», 1971].
Büldirge=kamçı sapı qаyısbav büldirge=bilek+ildirge yani bileğe iliştirmeğe yarayan şey gibi bir kelimeden türetilmiş, bilezik gibi bilek+yüzük
Eski mezarlarda kurganlarda ölü ile birlikte ölüye ait eşyalarda gömülüyordu, bu aletlerden en birincisi kamçıydı diyor İsa Kapayev
Ve ekliyor kamçılar türlü türlü yapılıyordu, sıbırtkı ve yalav adı verilen kamçı çeşitlerinden bahsediyor.
Çocuklara urgandan yapılan balakamçı denilen bir kamçı çeşidinden bahsediliyor.
(Not : sanıyorum balakamçısı denilen kamçının örme stili yukarıdaki şekil olsa gerek, çocukluğumuzda içini boşalttığımız elektrik tellerinin p lastik kısmıyla bu örgü sistemi ile kamçı yaptığımızı hatırlıyorum.)
Nette bulduğum kamçı yapımına ilişkin malzemeler
kamçı sapı yapımı
kamçı ucu
kamçı başı
alttaki şekilde türk başı stilinde kamçı başı yapımı gösteriliyor
örme teknikleri
onikili örme
onlu örme
sekizli örme
dörtlü örme
sap kaplama
kamçı yapım tekniğine dair ingilizce yazılar
Not: resimlerin altındaki linklere tıklayarak daha okunaklı sayfaya ulaşabilirsiniz
http://i2.guns.ru/forums/icons/forum_pictures/000894/894456.jpg
http://i2.guns.ru/forums/icons/forum_pictures/000894/894458.jpg
http://i2.guns.ru/forums/icons/forum_pictures/000894/894460.jpg
http://i2.guns.ru/forums/icons/forum_pictures/000894/894462.jpg
./Nogaylar Ногайцы_ 2010_files/hRX6dC7ZW-U.html