Bir forumdan alıntı

Kirim Tatarcasi hakkinda size ayrintili bilgi verecegim. Yillar yili Kirimlilarin forumlarina uyeydim, cok yakindan bilgi sahibi oldum. Ancak Oguz Turkcesini her Turkun bildigini sanmiyorum

Kirim’da 3 Diyalekt Vardir , ya da vardi . 2. Dunya Savasindaki zorla surgunden sonra
1.si yani Yali Boyu Turkcesi asagi yukari yokoldu. Diger ikisi hala yasamaktadir

1)Yali boyu Turkcesi: Selcuklu zamaninda oraya goc etmis Anadolu’lular Karadeniz kiyisinda yasarlardi. Anlasildigi gibi bir oguz turkcesidir. Biraz tatarcanin etkisi vardir uzerinde. Gunumuzde yanliz (cok az) Urumlar tarafindan konusulur.

2) Bahcesaray Tatarcasi ya da eski baskentin gunumuzun tatarcasidir. Kirim orta kisimlarinda konusulur. Artik gazeteler bu yaziyla yazilir , egitim bu dille yapilir. Bu dil Osmanli Oguz turkcesinden derinden etkilenmistir. Oyleki , grameri disinda bir kipcak lehcesinden cok , oguz turkcesine yakindir. Yani kipcak gramerli , bir oguz turkcesidir de denebilir , tabii Kipcak lehcesi sozcukleri de vardir. Onun icin bir Azerbaycanli ve Turkiyeli onlari herhangi bir Kipcak lehcesinden cok daha iyi anlar. Turkiye turkleriyle rahatlikla anlasirlar.

Bana bu diyalekti konusanlar , Nogaycayi ve Kazan Tatarlarini zorlukla anladiklarini , ama Istanbul sivesini kolayca anladiklari soylemislerdir. Sovyet sonrasi bile , Istanbul Turkcesinden rahatlikla aynen kelimeler almislardir . Kirim’dan Turkiye televizyonlarini devamli izleyenler coktur

3) Nogay Tatarcasi en eski kipcak ozelliklerini yapi , gramer ve kelime olarak korumustur. Diger Kipcak lehcelerini anlamak cok kolaydir onlar icin . Yine de oguzcadan etkilenmistir.
Kulturel olarak eski Turk dinsel , kulturel yonlerini en iyi korumus gruptur. Hala kimiz yapma , at eti yeme gibi cok eski geleneklerini korumayi basarmislardir.

these three dialects of Crimean , give your opinion about them;

Examples from 3 Dialects of Crimean Tatar . All of them are from literature of Crimea

1)Old Oghuzian-Yaliboyu (Southern)

“Taqdir-taqdir ama, sebepçi de var, a-ha! Ne ise olacaq olur, ne yapmalı? Baş yazısını köz körer! Oña çare olmadığını ben pek alâ biliyurım ama, insan degilsiñ mi?! İşte, ep içiñi çekiyursıñ, şeytan da aqılıña ne olsa ketiriyur. Tövbe hatasına, tövbe!..Özüm de öyle yorğunım ki, yuqudan da bayıldım, yuqlasamda qorqarım. Bu gice benim ne yuqum yuqu, ne birisi. Asla bir şey goñül arzusıle olamaz. Aman, Yarabbim, ben böyle ağır, deşetli gice omürimde kordigim yoq”

from Özenbaşlı – Olacağa Çare Olmaz

2)Bahcesaray (Standard) Capital -Kypchako-Oghuzian Dialect (Middle)

“Bu vaqianı sizge aytmaycaq olıp aman-aman yarım asır dayansam da, kene de şeytanlarım qozğaldı ve şunı mıtlaq yazıp qaldırmaqnı maña mecbur ettiler desem olacaq. Yaznıñ başı edi. Canerikler endi çeçeklerinden arınıp yem-eşil yapraqlar arasından dane-dane seçilip başladılar. Bizler mektepten qaytqanda yol boyunda, ya da kimniñ azbarında olsa olsun, canerik teregi körsek, onıñ astından iç de tegin keçalmaz edik. Ne içündir bilmem, bizim köyniñ canerik terekleri pek yüksek ediler. Belki, bizge, balalarğa o vaqıt öyle körüledir. Er alda tereklerge tırmaşıp minmege balalıqtan ustalığımız olsa da, canerik teregine mingenler aramızda pek siyrek ola edi.”
from Çerkez Ali – Bizim Nikita

3)Old Kypchak Dialect- Nogay-Çöl-Steppe Dialect (Northern)

VATAN ÖZLEMİ

Canlar sınıq, başlar töben, ölüdayın sarğayıp,
Mañray-mañray cüremiz, bir qozudayın mañrayıp.
Yüz otuz cıl içinde tap negizinden cığılıp,
Çilday tozdıq, darqadıq, cat-cav qaldı sığayıp.

Qaysı taşnı köterip qarağanda astında
Babayımnıñ bir parça süyeginden bar anda.
Toprağıñıñ, taşıñıñ qurbanıman, Vatanım,
Oğurıñda tökülsün bir avuççuq al qanım!

Küldürmege yüziñni süye-süye can berip
Ödemesem aqqıñnı, men ne için tuvğanım?
Anayıma ant içtim yeşil curtqa barmağa!
Can tenimden çıqqance, cavdan açuv almağa!

Şevki Bektöre

Kirim’da Ikinci Dunya Savasindan once ortak bir standart lehce yoktu.
Yukaridaki 3 genel lehceden ornek verdigim uzere , 3 genel edebiyat lehcesi vardi.
Ancak gunumuzde Kirim’da Bahcesaray lehcesi egitim standart dili olarak secildi.

Turkiye’dekiler de dedigin gibi bu lehcelerin bir karisimi sekilde konusurlar.
Turkiye’deki yasayan yaslilar Bahcesaray sivesi zaten konusmazlar ,
cunki Bahcesaray sivesi Kirim Hanligi zamaninda daha cok yayilmamisti.
Bu insanlar onun icin kendi koy , kasabalarinin sivelerini konusurlar , ya da birkac yerlesim biriminin karisimi gibi.

Bahcesaray sivesi Turkiye , Romanya , Ozbekistan , Kazakistan’daki Kirim Tatarlarinin cogunun konustugu sive degildir , yeni yeni Kirim’da yayilmaktadir. Tum Kirimlilarin bu siveyi ogrenmesi zorunludur. Tipki , Azerbaycan’da Baku , Turkiye’de Istanbul standartlari zaruridir.