DOBRUCA TATAR MASALLARI:
MIRZA MAN NOGAY
Köylerniñ birinde kopuk bir mırza man pikare bir nogay yaşagan eken. Nogay bek sabırlı,bek akıllı em de bek aşıkköz bir kişi eken.
Bir kün mırzanıñ akılına ne tüşe ? !
Ka, şo nogay man tiyran egleneyim ! Oga men bir soraw salayım k, ömiri boyunca oga cewap taba almasın diy de, nogaynı öziniñ üyine şakırta.
Ey, nogay, seni bek akıllı, aşıkköz bir kişi, dep aytalar. Ka köriyim, menim sorawıma cewap berir mekensiñ ?
Nogay :
Sorawnı salıñız, mırzam, eger akılım cetse, cewap berirmen, diy.
Mına ne day soraw, sesle: atka “at”, diyler, ama, “mat” ta diyler. Bo”matı” ne eken ? “Ton”, diyler, ama “mon” da diyler, ya bo “mon” da ne eken?
Nogay şo arada meseleniñ farkına barıp :
Soñ! Soñ, mırzam, taa ne diyler? Dep mırzanı kızıştıra.
“İt” diyler, ama “mit”te diyler, ya bo”miti” de ne eken? “Kalpak”, diyler, ama , “malpak” ta diyler, ama şo “malpagı” de ne eken?
Nogay :
Mırzam, siz bek balaban em awar sorawlar saldıñız, diy. Bolarga cewap bermem üşiñ maga baya vakıt kerek. Bir boş vakıt tapkanda, barabar oturır da konışırmız ! degen.
Mırza razı bola, nogay da üyine kaytıp kete. Arası biraz vakıtlar geşe. Kış künlerniñ birinde nogay mırzaga kele de:
Mırzam, dep başlay bo,bügin awası bek aruw, aw awlamaga ketesiñ mi men neñ ? Anaw bergen sorawlarnı da şözmege kararmız !
Nogay, er vakıt minip cürgen torı maliyine mine tonıñ kiye, başına da kışlık kalpagın aruw etip bastıra. Ayakların da cün şılgaw man sarıp, şarıklarınnı tartıp baylay. Torbasına da balaban bir kesek kazı eti sala.
Mirza da eş bir vakıt damdan şıgarılmagan, sabanga cegilmegen, suwıkta minilmegen nazik aygırına mine. Cuka kozı terisinden tigilgen ince kalpaknı başına sala. Omızlarına tar pişilgen tonıñ algan. Ayaklarına da cıltragan çızmaların kiygen. Torbasına da suwga pişken balaban pişken bir tawık salgan.
Ama, mırza man nogay, ekewi de azir bolgan soñ, colga şıgalar. Celge karşı cürip, awga keteler. Ende bir yerge cetken soñ, mırza nogayga:
Aydı, nogayım, bo yerde tiyran dinleneyik! Birşiyler kabınayık, karnım aştı, diy. Awası da pek suwık, işime suwık tüşe başladı.
Yok! Mırzam mında toktamayık, kırga şıksak toktarmız,dep nogay ayta da colına dewam ete.
Neday bolsa da bolar kırga şıgalar. Ayaz taa ziyade arta. Nogay, mırzaga karap:
Mırzam, diy, atlarna ayazga karşı salayık, atlarımız ayaz man tanış bolsınlar.
Şonday da eteler. Atlarnı ayazga aylandırıp baylaylar. Mırzanıñ ayazga alışmagan atı ınranmaga başlay, dir, dir etip kaltray. Sıwıktan mırzanıñ da tişleri tömbelek şala. Nogay ise, eş te öziñni sıkmadan:
Mırzam, ötmek-mötmek kabınayık ta, diy.
Bolar aşamaga oturalar. Mırza, suwga pişken tawıknı kaltragan kolları man torbadan şıgara da, awızına akete. Tişleri men tartkışlamaga başlay. Başlay ama, tawık bızlagan, taştay katıp kalgan. Nogay ise, kazı etin kolına alıp, küle küle balaban bir ışta man kesek kesek cuta.
Mırzam ! Sizge ne boldı? Ne üşin aşamaysñız, karnıñız aşmadı mı yoksa ?
Marza, aşuwından patlaycak derecege kelse de, indemiy, kaltrap otıra. Nogay, mıskılın, dewam etip, şonday diy :
Mırzam ! akılıñızda bolsa, siz menden birkaş sorawga cevap bekliy ediñiz. Isteseñiz, men olarga şimdi cewap berir edim.
Berseñ berirsin taa, dep mırıldana mırza.
Nogay, mırzanıñ kaltrap turgan atıñnı kösterip:
“Mat” degenleri, mırzam, mına bodır, “at” degenleri ise menimkidir, diy. “Ton” degenleri, mına menim üstimdedir,ama,”mon” degenleri de sizniñ tonıñızdır.
Mırza, aşuwlanıp :
Külmege aşıkma , taa sorawlarımnıñ episine cewap taba almadıñ, diy.
Sesleñiz, mırzam, kalganlarına da cewap alırsıñız . Ana, menim başımdakına “kalpak” derler, seniñ başındakısı ise “malpak” bolır. Aşuwlanma, mırzam, aşuwlanma, sabır et, taa dewamı bar, mına “et” degenleri menim kolımdadır, “met” degenleri seniñ bızlagan tawık etidir.
Mırza, aşlıgına, suwıgına ende nogaynıñ bergen cewaplarına kızıp, közlerim nogayga akıyta da :
“Ya “etik” men “ metik” niñ farkını ne aytmadıñ, bilmiysiñ mi?
Nogay, öziñ sıkmadan, söziñ dewam ete :
“Etik” degenleri, mırzam, menim ayaklarımnı cıltıp tutkan şılgawlı şarıklardır, ama,”metik” degenleri sizniñ ayaklarıñıznı kaltratıp tutkan cıltragan şiylerdir, diy. Ka, mırzam, taa sorawıñız barmı, men cewapka azirman “
Mırza, suwıktan ayakları üstine sekirip, kulakların kolları man cıltıp, tişleri men de şalgı şalıp:
Yok! Yok! Yeter endi ! Aydı üvge kaytayık ! dep , atına mine de kaytıp keteler.
Not: Nedret ve Enver Mahmut’un yayınlamış olduğu “ Ayuw Kulak Batır “ isimli kitaptan alınmıştır.