Mengli GIRAY HAN: tahtnı qazanması.
1466 –Haci Giraynıñ olümü. Onıñ 8 oğlı qaldı. Ondan soñ ekinci oğlu Nur-Devlet han oldı. Han olıp bir elçini Polonyağa yolladı, digerini da Sarayğa. Sarayda o Qırımda akimiyetni almaq içün ruhset soray. Amma bu onıñ buyük hatası edi. O ile Qırımda akimiyet içün onıñ qardaşı Mengli Giray kureşmege başladı. Amma ğalebe birden qazanıp olamadı, ve Kefege qaçtı. Anda genuyezler ona yardım ettiler, ondan da ğayrı, eñ muim olğanı, o Qırımdaki mırzalarnen kelişti. Neticede – 1468 senesi mırzalar qurultayında Mengli Giray Han oldı, Nur – Devlet ise Şımal Kavkazğa qaçtı. Anda o osmanlılarnen bağ tutup, olarnıñ yardımınen tahtnı qaytaracaq oldı. Amma neticede o genuyezlerniñ esiri oldı.
Osmanlı Padişasından ğayrı Mengli Giraynı bir de-bir raatsızlağan şey yoq edi. Ona kore, Mengli Giray Kefe ve Gotiyanen qol tutuv aqqında añlaştı.
1469 – Kefe yalısına osmanlılarnıñ arbiy gemileri eldi, ve çoq adam esirge alındı. Bu vaziyette Mengli Giray Mehmed Fatih Sultanğa mektüp yaza. Anda esirlerni yibermesini talap ete. Mektüpte yazdı: «Kefege ne qadar zarar ketirseñiz, o qadar mağa zarar ketiresiz». Osmanlılar ketti, olarnıñ Qırımdaki zamanları da kelmegen edi.
Mengli Girey: 1475 sene
1475 senede mırzalar qurultayında Mengli Gireyni hanlıqtan çıqardılar. Bu Qırımda hanğa qarşı çıqqan dubaralarıñ neticesi edi. Qısqadan, bu vaqıt Şırinler arasında başlıq meselesinde kureş kete edi. Eminek va Qara-Mırza namzetlerinden ğayrı daa bir adam Şırinlernıñ başı olacaq edi. Onıñ adı Şeydaq edi. Amma Eminek yendi ve Şeydaq Sarayğa qaçtı. Bu Mengli Gireyni raatsızlay edi. Ondan da ğayrı Mengli Gireyniñ Eminek Osman Sultanınen yazlışqanları aqqında haberi oldı. Bunu han begenmedi. Tüşünip o oyle bir şey yaptı: bir taraftan o Eminekni beylikten çiqaracağı aqqında emir çıqara. O soñ Kavkazğa qaçtı. Başqa emirnen o Şeydak Bey olğanı bildirdi, çünki Şeydaq Ordu askerlerinen kelip ola edi. O, elbette tez-tez keldi ve onu Kefede qapadılar. Endi Qara-Mırza beylikni almağa kerek edi, amma Kefede genuezler kene dubara etip Şeydaqnı qoymağa talap ettiler(Şırinlerin başında olğan bey aynı zamanda Kefede başlıq ete edi). Etmese Nur-Devletni esirden çıqaracaq ediler. Mengli Gireyniñ başqa çaresi yoq edi ve o Şeydaqnı Bey etti. Bunı Şırinler begenmediler ve Mengli Giraynıñ hanlıq vazifesinden çıqardılar. Ondan soñ o Kefege qaçtı. Onıñ yerine Ayder han oldı.
Bu vaqıt Eminek, aytılğanı kibi Mehmetnen bağ tuttı. Mengli Girey tahttan çıqarılğan soñ açıq-açıqtan Mehmed II Fatihke Kefeni qaplamağa rica etti. 1475 senesi mayıs ayında Kefeden osman gemileriñ elkenleri korundi. Osmanlar arbiy kuçnen Kefeni aldılar, anda da Mengli Gireyni tapıp esirge aldılar. Bu vaqıttan Qırım Hanlığın yañı bir deviri başlana.