2007’de Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde merkezi Erken-Şahar olan,toplam 15 bin nüfuslu bir Nogay rayonu oluşturulmuştur.

cherkessk şehrinin batısında ikonhalk ve onun kuzeyinde sırasıyla erkenşahar ve erkenyurt yerleşim yerleri görülüyor,erkenhalk yerleşimi erkenşahar ile bitişik ve batısında kalıyor,adil halk yerleşimi yine erkenşahar ile bitişmiş erkenhalkın güneyinde kalıyor

Nogay Rayonu

Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde Nogaylar için de bir Rayon oluşturulması çalışmaları sürüyor. Nogay bölgesini oluşturacak 5 yerleşim biriminde 8 Ekim 2006 tarihinde yapılan referandumda seçmenlerin yüzde 94’ü bölgenin kurulmasından yana oy kullandı. Nogay bölgesi olarak birleştirilmesi planlanan ve 10 bin seçmenin bulunduğu beş yerleşim merkezinde oylamaya katılım oranı yüzde 88.2 olarak gerçekleşti.

Nogay Rayon’unu oluşturacak İkon-Halk, Adil-Halk, Erkin-Yurt, Erkin-Halk ve Erkin-Şahar köyleri şimdiye kadar Adıge Hable bölgesine bağlıydı.

2002 sayımına göre Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde nüfusun % 3,4’ünü oluşturan 14 bin civarında Nogay yaşıyor.

Karaçay Çerkes Cumhuriyeti’ndeki tek şeker fabrikası Erkin-Şahar’da bulunuyor. Cumhuriyetin en verimli topraklarının bulunduğu Nogay Bölgesinden, Stavropol Bölgesi yerleşimi Nevinomısk ile Karaçayevsk Bölgesi yerleşimi Ust-Ceguta’yı birleştiren demiryolu geçiyor.

Nogay Bölgesi, Karaçay-Çerkes’in 10. Rayonu olacak.

.

Çerkesk/Ajans Kafkas – Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nin yeni oluşturulan Nogay bölgesinde ilk bölge başkanı ve belediye meclis üyeleri seçimi için sonbaharda sandık başına gidilecek.

Nogay bölgesinin geçici temsilciliğinden yapılan açıklamaya göre, 18 Mayıs’taki referandumda bölge sakinleri meclis üyeleri ve başkanın beş yılda bir seçilmesi önerisini onayladı.

Bu çerçevede bölgenin yönetim kadrosunun belirleneceği seçimler, 2008 sonbaharında düzenlenecek. Seçimlere Adıge Hable bölgesinden ayrılarak kendi milli bölgesini oluşturan sekiz Nogay köyü katılacak. Bu köyler ise şunlar: Adil-Halk, İkon-Halk, Kızıl-Togay, Erkin-Halk, Erkin-Şahar, Kuban-Halk, Erkin-Yurt ve Yevseyevski. Адиль-Халк, Икон-Халк, Кызыл-Тогай, Эркин-Халк, Эркен-Шахар, Кубан-Халк, Эркин-Юрт, хутор ЕвсеевскийKaraçay-Çerkes Cumhuriyeti Nogay bölgesi ülke parlamentosunun kararıyla 5 Aralık 2006’da oluşturulmuştu. 12 Ekim 2007’de Rusya Federasyonu hükümeti Nogay toplumunun da referandumla benimsediği kararı onayladı. Böylece Erkin-Şahar merkezli Nogay bölgesi resmileşmiş oldu. Nogay bölgesinde 15 bin kişi yaşıyor, üçte birini Erkin Şahar halkı oluşturuyor. KU/ÖZ/FT

.
.Karaçay-Çerkes Özerk Bölgesinde Nogayların yaşadığı Adige-Hablskiy, Habezskiy ve Prikubanskiy rayonlarının 1959-1989 yılları arasındaki nüfus dinamiklerinin analizi Nogayların yalnızca Adige-Hablskiy rayonunda çoğunluk sağladıklarını göstermektedir. Bu üç rayonun Nogaylar açısından 1959-1989 yılları arasındaki nüfus hareketleri ve toplam nüfus içindeki yüzdeleri şöyledir:

Adige-Hablskiy bölgesi

Yıllar 1959 % 1970 % 1979 % 1989 %

Nüfus 7153 32.0 8999 33.5 9404 37.0 10053 37.8

Habezskiy bölgesi

Yıllar 1959 % 1970 % 1979 % 1989 %

Nüfus 578 2.5 631 2.4 575 2.2 640 2.4

Prikubanskiy bölgesi

Yıllar 1959 % 1970 % 1979 % 1989 %

Nüfus 273 0.4 313 1.0 297 0.9 294 0.9

Yukarıdaki tablolarda görülen nüfus oranları günümüzde Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti içinde de devam etmektedir. Değişik etnik gruplardan meydana gelen Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde Nogay nüfusunun nisbî azlığı onların siyasî alanda temsil edilmelerine de yansımaktadır. Söz gelimi, 1995 yılında Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde görev yapan siyasî birimlerin yöneticilerinden % 47.6’sı Ruslardan, % 26.7’si Karaçaylılardan, % 10.5’i Çerkeslerden, % 8.1’i Abazalardan meydana gelirken, Nogayların oranı % 5.8’di..
.

Karaçay-Çerkes Cumhuriyetinde, Nogay bölgesinin kurulmasıyla ilgili 8 Ekim 2006 tarihinde yapılan referandumdan sonra, parlamento, halkın isteğine uyarak cumhuriyetin kuzey tarafında yeni bir Nogay bölgesi kurulmasını kabul etmiş, 12 Aralık 2006 tarihinde Devlet Başkanı Mustafa Batdıyev de Nogay bölgesinin kurulması için komisyon oluşturulması kararını imzalamıştı. Yeni kurulan Nogay bölgesinde 8 köy yer alıyor. Bu köylerin toplam nüfusu 15 bin kadar. Nogay bölgesinin idari merkezinin Erkin-Şahar köyü olması karara bağlandı. Bu köyde sadece bir şeker fabrikası bulunuyor. Fabrikada 665 kişi çalışıyor. Yeni kurulan Nogay bölgesinin ekonomisine katkıda bulunacak çeşitli kaynaklar kaynaklar var ise de, bu kaynakların bölgedeki işsizliğin derecesini indirecek ve bütçesini oluşturacak kadar bir getirisi yok.

aa

Resmî kaynaklara göre, 2006 yılının sonuna kadar, Nogay bölgesini oluşturan köylerden 30 milyon ruble kadar bir para toplanacak. Bu miktarın yüzde 70’i bölgede çalışanların aylıklarından kesilecek vergiden oluşuyor. Öte yandan, cumhuriyetin genel bütçesinden bölge için ayrılan miktar ise 50 milyor ruble. Ayrıca, cumhuriyet ve federal borç vergi kasasından bölge için 28,7 milyon ruble verilecek. Gelecek yıl ise bölge için ayrılacak bütçe daha fazla olacak. Çünkü, yeni bölgenin işlerinin yürümesi için 2007 yılında 34,5 milyon ruble fazladan harcanacak.

Yeni kurulan Nogay bölgesi, cumhuriyetin yüzde 1,3’ünü oluşturuyor. Nogay bölgesi, Adıgey-Hable bölgesinden ayrılan Nogay köylerinden kuruldu. Bu sebeple, Adıge-Hable bölgesi yüzde 30 kadar küçüldü.

Nogay Bölgesine Giren Köyler ve Nüfusu

.

Karaçay-Çerkess Özerk CumhuriyetiNogayları Haritası.
.Nogay bölgesine giren yerleşim yerlerinden biri olan kızıltogay cherkessk şehrinin doğusunda görülüyor, erkin yurt kızıltogayın kuzeyinde sınırda


.Nogay Edebiyatı
Nogay Edebiyatı, günümüzde Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti ile Dağıstan’da gelişme imkânı bulmuştur. Dağıstan’da meydana getirilen eserlerde Kara Nogay ağzının etkisi görülse de edebî dil Kuban Nogaylarının kullandığı Ak Nogay ağzıdır.
Araştırmacılar, basılan eser sayısının gün geçtikçe azaldığını ve Nogay yazı dilinin geleceğinin tehlikede olduğunu belirtmektedirler.
Nogay Türkçesi ile Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde daha önceki yıllarda “Lenin Yolu” adıyla çıkan bir gazete, günümüzde “Nogay Davısı” adıyla haftada iki defa basılmaktadır. Sovyet dönemindeki Nogay Türk Edebiyatı’nın ihtilâlden hemen sonra başladığını söylemek mümkündür.
İhtilâlden sonra Nogayların ilk büyük edebiyatçısı Abdul-hamid Canibekov’dur. Nogay Türklerinin edebî dilinin teşekkülünde rol oynayan kişilerin başında gelen Canibekov, Nogay Edebiyatı’nın ilk taşlarını koyan, birçok ilke imza atan kişidir. Nogaylar arasında dolaşarak, Nogay halkının söz zenginliğini derleyip dört ciltlik “Söz Kaznası” adlı el yazması bir eser meydana getirmiştir.
Nazip Nogaylı (Nazip Gasri), deneme türünde eser veren yazarlardandır.
Önemli edebî şahsiyetlerden birisi Fazil Abdulcalilov’dur (1913-1974). 70’li yıllara kadar yazmaya devam eden Abdulcalilov, bu kırk yıllık edebî hayatında Nogay Edebiyatı’na birçok yenilik getirmiştir. Basılmış 26 kitabı bulunmaktadır.
Nogay Türk Edebiyatı’nın ilk romanı 1932’de Basir Abdullin’in yazdığı “Kır Bätirleri”dir. Basir Abdullin, Nogay Türk Edebiyatı’nda ilk piyes yazan yazarlardan biridir.
Sovyet dönemi Nogay Türk edebiyatının oluşmasını sağlayan kişilerden biri de Musa Kurmanaliyev’dir (1894-1972). Kurmanaliyev’in “Kanatlı Yürek” ve “Şöllik Tavısı” isimli iki şiir kitabı bulunmaktadır.
Hasan Bulatukov, “Sovyet Dönemi Nogay Türk Edebiyatı”nın temelini atan kişiler arasındadır. Bulatukov, “Nogay Bet” romanı ve “Fatimat” piyesi ile (1932) tanınmıştır. Birçok hikâye de yazan Bulatukov, Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti’nde Ekim ihtilâlini ilk defa işlemiştir.
Aydemir Murzabekov’dur (1914-1989), Badiy Acigeldiyev (1922-1982), Salehcan Zalyandin (1924-1973), Kuruptursın Orazbayev (1924-1990), Suyun Kapayev (doğ. 1927) (Eserleri Rusça’ya ve ülkedeki diğer halkların dillerine de çevrilmiştir. Kapayev, 1995 yılında da “Karaçay-Çerkez Cumhuriyeti’nin halk yazarı” seçilmiştir.), Magomet Kerimov (doğ. 1927), Yevgeniy Kalinin (doğ. 1935), Askerbiy Kireyev (doğ. 1938), Yelena Bulatukova (doğ. 1937), Aşim Sikaliyev’dir (doğ. 1938), Gamzat Acigeldiyev’dir (1939-1969), Muharbiy Avbekicev (doğ. 1940), Keldihan Kumratova (doğ. 1944), Soltahan Acikov (doğ. 1944), İsa Kapayev (doğ. 1949), Valeriy Kazakov (1948), Murat Avezov (doğ. 1951), Sofya Kalmıkova, Y. Ayıpov, Bätir Bayısov, Muharbiy Avbekicov, Acdavut Naymanov, Ramazan Kereytov, Bekbiyke Kulunşakova bilinen eser sahibi Nogay edebiyatçılardır..

NÜFUS

KARAÇAY-ÇERKES CUMH. Nüfus Bileşimi – 2002

Not: ı. Nüfusu 1000’in altında olanlar “diğer” hanesine dahil edildi.

KARAÇAY ÇERKES CUMHURİYETİ
Resmi Dil : Rusça, Karaçayca, Adıgece, Abazaca, Nogayca,
.

.,

jj