Eşref Şemi-zade
http://www.seda.by.ru/images/1112012.jpg
QIRIMTATAR VİKİPEDİYASINIÑ MALÜMATI

Eşref Abduraman oğlu Şemi-zade (1908, iyün 21 – 1978, mart 11) – belli şairdir.

Eşref Şemi-zade 1908, iyün 21 Kezlev şeerinde halq ocası qorantasında doğdı. Rüşdiye mektebini bitirgen soñ o Aqmescitke barıp, andaki Sovet fırqa mektebine (rusça Совпартшкола) oqumağa kire. Soñ Kezlev civarındaki Atay köy şurasında oquv evi müdiri olaraq çalışıp başladı.

1927 senesi Eşref Şemi-zade arap elifbesinden latin elifbesine keçüvni azırlav komissiyasına kâtip olaraq tayinlendi. Bundan da ğayrı aynı seneden 1929 senesinece o, “Köz aydın” mecmuasınıñ muarriri olıp çalıştı.

1930 senesi Eşref Şemi-zade Moskvadaki kinematografiya institutınıñ edebiy-stsenariy şübesine kire. 1932 senesi o Qırımğa qaytıp kele. Aqmescitte Devlet neşriyatında bediiy edebiyat bölüginiñ müdiri olıp çalışa. Qırım yazıcılar ittifaqını teşkilâtlandıruv işlerinde faal iştirak ete. 1935 senesinden 1937 senesine qadar Qırım yazıcılar ittifaqınıñ kâtibi olaraq çalışa.

1937 senesi Qırımda ve bütün memlekette belli alim, yazıcılarğa qarşı basqı deviri üküm süre. Eşref Şemi-zade de duşmanlıq hışımına oğray. Ekinci Cihan cenki arfesinde, 1941 senesi iyün 24-te Eşref Şemi-zadeni Aqmescit İçki İşler Halq Komissarlığı (НКВД) zindanlarına taşlaylar. Soñra Sibirdeki İrkutsk şeerine yollaylar. 1942 senesi onıñ cinaiy işinde bir türlü temel tapılmağanından, icatkârnı azat eteler. Qırım alman basqıncılarınıñ qolunda olğanından sebep, şair Orta Asiyadaki dostlarına ketmege mecbur ola. Anda cenk bitkence buluna, çeşit işlerde çalışa. Özbek yazıcıları onı Ferğana vilâyet gazetasına mesül kâtip olaraq tayin eteler.

1944 senesi Eşerf Şemi-zade, Qırımnıñ alman basqıncılarından azat etilgenini eşitip, yolğa çıqa. O, mayıs 17 künü Qırımğa kelip, qorantasınen qavuşa. Sabası ise bütün qırımtatar halqı ile Vatandan sürgün etile.

1948 senesi sevimli halq şairi Eşref Şemi-zadeni sovet akimiyeti ekinci defa apishanege qapattı. Stalinniñ vefatından soñ siyasiy yımşaluvlar neticesinde qurtulıp, Şemi-zade Özbekistanda Yangiyol şeerinde yaşağan qorantasınen qavuşa. Soñra Taşkentte yerleşe. Anda Ğafur Ğulâm adına neşriyatta özbek klassik edebiyatı bölüginde çalıştı, soñ o bölüginiñ müdiri ola.

Eşref Şemi-zade 1978 senesi mart 11-de Moskvada ağır hastalıqtan vefat etti. Özüniñ vasiyeti yerine ketirelerek, qorantası ve dostlarınıñ ğayreti ile Qırımğa ketirilip, İslâm Terek rayonında Eski Qırımğa yaqın Aqçora köyüniñ mezarlığında defin etildi.

Edebiy yaratıcılıq

Eşref Şemi-zadeniñ birinci şiirleri 1923 senesi matbuatta basılıp başladı. Şairniñ 1925-1930 seneleri yazılğan “Aqşam deñiz yalısında” (1925), “Yırlarım” (1925), “Şaylı qız” (1927), “Arıqbaş eteginde” (1928), “Asret” (1930) kibi şiirleri gençlikke bağışlana.

1933 senesi Eşref Şemi-zade birinci beşyıllıqnıñ qocaman inşaatı olğan meşur “DneproGES” qurucılığına bağışlanğan “Dneprelstan” poemasını yaza. Poema şairge nam ketirdi. Eser 1936 senesi rus tiline tercime etilip, “Qırımnıñ ebebiyat ve sanatı” (Литература и искусство Крыма) mecmuasında basıldı.

Şair aynı zamanda tercime işinen oğraştı. Vilyam Şekspirniñ “On ekinci gece” faciasını, Aleksandr Puşkinniñ, Mihail Lermontovnıñ, Nizamiyniñ ve digerlerniñ eserlerini tercime etti.

Sürgünlik devirinde 1960 – 1970 seneleri edipniñ yaratıcılığı küçlü bir aqıntı olaraq inkişaf etti. 1965 senesi onıñ “Qaval” adlı birinci şiirler cıyıntığı çıqtı. “Toğan qaya” (1969), “Şiirler ve poemalar” (1978) adlı cıyıntıqlarına kirgen şiiriy eserleri cenkten soñki qırımtatar şiiriyetinde yañı burulış nümüneleri oldılar. Onıñ “Programmanı oquğanda”, “Çolpanğa doğru”, “Yol berme!”, “Emeksever mağrur halqım” ve daa çoq şiirleri, bunıñ kibi de “Qırqlama” adını alğan qırq dane sekizligi şairniñ yüreginden qaynap çıqqan inci daneleridir. Şairniñ eñ belli eserlerinden biri “Közyaş divar” destanıdır. Bundan da ğayrı “Ömür ve yaratıcılıq” (1974), “Halq hızmetinde” (1977) adlı maqaleler cıyıntıqları basılıp çıqtı.

MİLLİ ŞAİRİMİZ EŞREF ŞEMİZADE
Aydın Şemi-Zade

1875 yılı Rusya mecburundan Kırımdan Dobruca” ga kaçkan vakit da meşhur içtimai erbab ve mutefekkir Abdugafar Çelebi” in Murtaza oğlunun apayı Suvade hanım Karadeniz”in ortasında furtunaga uğrağan gemide bir çocuk doğura. Oğlançıknın adını Abduraman koyalar. 25 yıl sonra Afuz Abduraman”ın maksadı-halkına zemaneviy bilgi ve umut getirmektir. Halk mektebinde hocalık vazifesini becergeninden başka daa öğrencilik zamanında “Şemi” yani “Işık getirgen” tahallüsini takkan genç erkek Kezlev şehirinde öz parasına kitaphane aça ve onun yanında kavehane yaptıra. Birkaç yıl geçirip Cugen köyünden güzel bir kız ala. Sare İsmail – kızı hakikaten de pek dulber gelinçek olmuş – bunı fotograf resmi tasdik ete. 1908 senesi 21 Haziran günü Eşref oğlançık dünyağa gele.

1915 senesi Abduraman Efendi ve oğlu Eşref İstanbul”a seyahat eteler. Afuz Abduraman Efendi kendisi Türkiye tabiyatında olganından oğlu Eşref”e de Türkiye pasaportu ala.

Altı yaşında Eşref rüştiyede okup başlay. Birkaç yıldan son babası onu Kezlev-deki Tabii İlimler Lisesine vere ve bu okul yurtunu Eşref 1924 senesi bitire.

Eşref pek erte şiir yazıp başlay. Birinci 1923 senesinde basılgan “Köyde Yaz Akşamı” namlı şiir ola:

Gün etegi yerge değdi,
Kızıl çabak allandı.
Kök koyuca anter giydi,
Çille-kurtlar canlandı…

Daa da bu zamandan bir tesadüfi olarak şiirden dört satır görseteim:

Yüzün açkan şark kızıday erkelenip
Bahar tanı yavaş-yavaş belgi verdi.
Kara köknün perdesini artka gerip,
Çıkkan güneş her bir şeyge kolge serdi.

Duvak giygen kelinlernin çeresiday
İndce duman ortalıknı aldı sarıp.
Yiğitlernin yeşil giygen Zoresiday
Yaş selbiler kaldı birden oyga dalıp.

Al guneşnin tasma-tasma çum kamçısı
Kökke dogru gerilgende kız kaşıday,
Dal ucunda yaltıragan çık tamçısı
Tamçı yerge öksüzlerin göz yaşıday…

Kırım Tatar klasikleri arasına girgen Bekir Çoban-Zade, Abdulla Lâtif-Zade yaş şairge kıymet kestiler ve Akmescit” ke davet etip edebiyat çevrelerine koşulmaga yardım berdiler. 1927 senesi Eylül ayında Kırım Tatar yazuvının Arap urufatından, latin elif be”sine geçüvinen baglı olan konferansda Eşref Şemi-Zade heyetnin katipni olarak tayinlendi. Aynı vakıtta 1927 senesinden 1929 senesine kadar o, her bir sanı sabırsızlıknen bekleningen “Göz aydın” mecmuasının muharriri olarak çalışa.

1929 Mart ayında Eşref Şemi-Zade Moskova”-da Devlet Sinama Enstitüsünün edebi-seneryo fakültesine okumaya gire. Şairnin şahsiyet olarak yükselmesine Moskova”da ki okuv yıllarnın tesiri pek büyük oldu.

1932 senesi Ağustos ayında sinema enstitüsünü bitirip, Kırım”da belli maarifçi, ressam, alim ,içtimai erbapların bergen Badaninskiyler meşhur sülalesine ait olgan Sayde hanım isimli refikasıyla beraber Akmescit” ke kayta.

Burada ilk önce devlet neşriyatında, sonra 1937 Eylül ayına kadar Yazıcılar birliginde baş katip vazifesini alıp bardı.

Lâkin Bolşeviklerin ajanlarından Yusuf B. adlı birisi 26 Eylül 1937 tarihinde Akmescit”te ki Yazıcılar Birliği meclisinde çıkışta bulundu:

“Eşref Şemi-zade”ge keleyik… Burjuvazi milletçileri de konaknı onıýn evinde tapa ediler. O, þahsi ömüründe, hem de yaratıcıgılında sıkı surette burjuva milletçilerinen baglandı… 1931 senesi basılıp çıkan Dinyaper isimli şiir”inde zararlı fikirler baş görsetti… Atta katmerli burjuva milletçisi Çoban -Zadege bagışlap maktav şiiri yaza.”

Ve ilave, ve ilave… Bolşevik ideolojisinin üslubu bir edi.

1931 senesi “Dinyaper” şiiri basılgandan sonra memleketnin meşhur şairleri sırasında görümlü yer ala. Bu şiir bir kaç dile tercime olungan edi. Şair bu eserde kadim Türklerin çöllerinde olup keçken tarihi vakaları geniş surette tasvir ete.

Hey Dinyeper, hey tarihler örekesi !
Hey çalargan asırların koletkisi !
Söyle, bu taşlar üzerinde yangradımı
Bir vakitta kaçakların açuv sesi ?

Cesetlerden köprü kurup ırmak geçken
Atillalar bu sırtlarda adaştımı ?
Bir aygırga kızlarını berip gidgen
Peçenegler senmen bunda savaştımı ?

Söyle, Dinyaper, aç dünyada görgeninni,
Hıdrellez” de yoldan çıkıp yürgeninni,
Ev devirip, köy araştırıp, şehir basıp,
Muradınna nasıl etip ergeninni…

Daa 20.senelernin sonunda Sovyet hükümeti ve Bolşevik yol başçılarının hakiki mahiyetini anlagan Şemi-Zade eserlerinde Stalin” ge ve onun etrafındaki þahislara heç bir satır bile bagışlamadı. 1937 Eylül ayında şairni Yazıcılar Birliginden çıkaralar, işindem mahrum eteler. Ailesini bakmak için Eşref kitabhanesini satmaga mecbur ola. Ev yanında bir otomobil duraklasa karısı Sayde seskenip peksimet ve erkek urbaları ile doldurulgan bohçaga göz atar edi. Şairi tek 1941 senesi 24 Haziran günü tevkif ettiler.

İki ay devamında Akmescit” te NKVD” nin bodrumlarında bulungan son Eşref Sibirya”ga İrkutsk şehrine yollana. Onda 4 Nisan 1942 tarihinde azat ola. Azat olmasında ona en çok Kırım Tatar”ı hakim Asan Karamanov çok büyük yardımlarda buluna.

Azat olunduğu gibi İrkutsk Yazıcılar birliği vasıtasınen Eşrefni tedavilemek maksadınen hastanege yollaylar. 1942 senesinde Özbek yazıcılarının davetinen Taşkent şeherine gele.

1944 senesi baharında karısı Sayde ve oğlu Aydın”la ilgili sevinçli haber alıp Mayıs 17″de Kırım’a kele ve þu gecesi bütün halkmen beraber Özbekistan”ga sürgün ola.

Eşref”nin ailesi Andican vilayetinin Çınabad mıntıkasında “yerleştirildi”. Okumuş insanlar epsi bir yerde kerek. Mıntıka yönetmenleri şairge mıntıka plan dairesinin reisi olarak çalışmasını istediler. Böyle mesuliyetli iş başında bir Tatar” nın olmasını NKVD şefleri beğenmediler ve Eşref” ni medeniyet dairesine keçirdiler.

Babam o yılları halkımıznın yakın kelecegine ümidsiz bakar edi. Lâkin çok yıllardan son Kırım Tatarları”nın vatanına avdet etip yeni hayat başlacagına heç şüpesi yoktı.

Eşref Şemi-Zade” gi 4 Ekim 1949 tariginde tekrar hapiske alalar. Bu sefer şair 25 yıl hapis cezası ala.

23 Eylül 1949 senesi yazılgan sorgu protokoluna göre şairge şu kabaatle suçlaylar.
– Kominist partisi ve Sovyet hükümeti Kırım Tatar yazısını latin alfabesinden, kril alfabesine keçire. Körüşünüz nedir ?
– Ben Kırım Tatar ve diger Türk halklarının yazısını latin alfabesinden kril alfabesine geçişine Ruslaştırma politikasının tahakkuk edilmesi deb kıymet biçem.

17 Kasım 1949 tarihinde yazılgan sorgulama: “-Sait Asmasov ifadelerine göre siz Türkiye Cumhuriyetini burjuvazi siyasetçilerini övüyormuşsunuz. Bunu tasdik ediyormusunuz.?
– Türkiye Cumhuriyetinin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa Atatürk progresif siyasetçi olmuşı ve Türk halkı arasında meşhur olmuşı benim derin kanaatimdir.”

Gorbaçov zamanında başlagan ” Perestroyka ” zamanı Moskova”da bana bir oda içinde 16. 02.1950 tarihli 645 no” lu tahkikat dosyasını okumaya verdiler. Onun el yazması kopyasını çıkarttım

Bu dosyada yazılanlara göre : şair”e Kırım Tatar halkı Kırım”dan Orta Asya” ga göçürülgeni için bütün Kırım Tatarları adına Sovyet hakimiyetine ve þahsen Stalin”ge büyük teşekkür bildirgen, bununnen beraber göçürülgenlerin güzel, bahtlı yaşadıklarını anlatan bir makalege imza koyarsa hapis müddetinin 10 yılga kadar azalabileceğinı söylediler. Bu vahşi teklif şair tarafından hemmen reddedildi.

Nikita Khrusçöv kanlı Stalin dönemini bitirdikten sonra 1954 senesinin sonunda Şemi-Zade azat oluna ve Ocak ayının en başında Yanı Yol şehirinde yaşagan ailesine kavuşa. 1958 senesinde Taşkent şehrine yerleşe.

Taşkent”te Devlet neşriyatında çeşitli vazifelerde çalışa. Bu yıllarda bir kaç şiir silsilesi ve iki destan yazdı. ” Közyaş Duvar ” destanı haklı olarak şairin yaratıcılığının en yüksek mertebesi sayılır. Bu destanda şair allegorik şekilde Kırım Tatar halkının ağır ve kederli takdirini anlata. Destan şairnin öz halkına nasihatidir:

Kandırıcı nefis, doğru
Sözmen doğğan halkının
Milliy ruhun kötermeye
Gitsin cemi akılın.

Milli ruh… bu yüksek anlam Gaspıralı, Çelebi Cihan, Cafer Seydamet, Ali ve Huseyn Badaninskiy” ler kibi adamların düşünceleri ve kaygıları idi.

Yusuf B. degen biri etrafına toplangan “arkadaşlarnın ” gayretinen şair bir kaç kez neşriyat faaliyetinden bağlı olgan işlerden kuvuldı. Şair”nin büyük oðlu 1956 senesi milliy hareketnin teşkilatçısı oluşı, ikinci oğlununda milliy areketnin faal iştirakçisi oluşu kominist devletinde vaziyetini kuvvetlendirmez edi. Taşkent”te Kırım Tatar tilinde çıkan gazete ve mecmualara Eşref” nin ayagını bastırmaz ediler. Lâkin Özbek yazıcıları ve neşircileri şair” nin bilgi ve semereli kabiliyetine yüksek kıymet biçtiler ve onu KGB “nin tembihlerine bakmadan ona redaktörlük vazifeleri verdiler.

1978 senesi edi. Bu müstakil ve vicdanlı insanları imha etüv usulları şekillengen yıllar edi…

Eşref Şemi – Zade 1978 senesi Moskova şeherinde büyük oğulunun evinde 11 Mart sabah saat 8.15″te son nefesini verdi…

Şair” nin kadını Sayde Hanım kocasını doğduğu yarımadada defin edeceğini kattı kararını beyan etdi. “Sürüklep alıp ketsemde Kırım’ ga alıp keterim!”-anamıznın bu sözü bizlere güven verdi.

Çinko tabutna kongan şair” nin naaşı Akmescit” e gidecek uçak”ın türlü sebeplerle geciktirilmesine rağmen, bu kararlı kadın ve çocuklarının istekleri karşısında ilgililer bir şey yapamadılar.

Radyolar eşittiruvlerin sonunda: “şair geçingeninden sonra Vatanına döndü” -dediler.

Çelebi Cihan”ın aytkan sözü vardır:
“Millet ! … Dirileri yaşatan ölülerdir…”

Yazarın Adı: Aydı ŞEMİ – ZADE / KIRIM
KALGAY Dergisi, Ekim – Kasım – Aralık 2000, Sayı: 18, Sahife 14 – 15 – 16

Şiirlerinden örnekler

ARIQBAŞ ETEGİNDE
Yaş kedaynıñ qarşılıqsız aşqıdayın,
Qır üstünde yanıp söndi qızıl-çabaq.
Kel ekimiz, oynay-küle, taşqındayın,
Suv boyundan tırmaşayıq qırğa taba.
Kel, Emine, kökke perde kerilgende,
Suv boyundan qırğa taba yol alıyıq.
İnce tuman tel-tel olıp örülgende,
Arıqbaşnıñ eteginde cal alayıq.
Baq, bu tatlı, şeñ ömürniñ ağuşında
Özen küle, bağ-bağçalar, dağlar küle.
Baq, Belbekniñ erkelenip aqışında
Ayat sesi, küreş sesi eşitile.
Baq, Emine, selbilerniñ arasından
Seydam Qaya pısıp bizge qarayatır.
Ay da çıqıp mor bulutnıñ qorasından
Şavlesini üstümizge cayayatır.
Köresiñmi, kökniñ sırlı sergisinde,
Allı-güllü melevşeler, güller açqan.
Büllür suvnıñ kümüş qaplı küzgüsinde
Menim kölgem köletkeñnen quçaqlaşqan.
Menim kölgem köletkeñe kölge etken,
Başın qoyıp seniñ sıcaq tizleriñe
Ayt, güzelim, bu qadar sır qaydan kelgen
O yaraşıq, o manalı közleriñe?…
Ayt, Emine, bu seadet ocağında,
Angi şair yanmaz yarnıñ yaslısına?
Tabiatnıñ bu cilveli qucağında,
Angi Kerem türkü örmez Aslısına?
Kim istemez, kündüz işlep yorulğan soñ,
Yar tizinde yorğunlıqtan arınmağa?
Arınğan soñ, yañı quvet, ğayret toplap,
Saba işke taze küçnen sarılmağa.
Kel, Emine, kökke perde kerilgende,
Suv boyundan qırğa taba yol alıyıq.
İnce tuman tel-tel olıp örülgende,
Arıqbaşnıñ eteginde cal alayıq.
Kökköz köyü
1928 s.

“DNEPRELSTAN” poemasından
Ey, Dnepr, ey tarihlar örekesi!
Ey, çalarğan asırlarnıñ köletkisi!
Ayt, bu taşlar üzerinde yañğırdımı,
Bir vaqıtta, qaçqınlarnıñ açuv sesi?..
Cesetlerden köpür qurıp özen keçken
Atillalar bu qırlarda adaştımı?
Bir cüyrükke qızlarını berip ketken
Peçenekler senmen mında çataştımı?..
Ayt, Dnepr, ayt dünyada körgeniñni,
Qıdırlezde yoldan çıqıp cürgeniñni,
Ev avdarıp, köy aqtarıp, şeer basıp
Muradıña nasıl etip irgeniñni…
1931s.

“BORAN” poemasından
Ey, qardaşlar! Alıp beriñ
Çüyden eski sazımnı.
Alıp beriñ, tatarlıqnı
Acısını çalayım!
Çalayım da, elimdeki
Şu qanlı mizrabımnı
Tellerge ve yüreklerge
Urıp-urıp alayım!
Sırttan boran ep borata,
Kök qarara, yel iñley.
Yel iñlemey, qızıl yıldız
Pancasında il iñley.
Carılğaçtan – Azavğace,
Çatır Tavdan – Orğace,
Qolu bağlı, közü bağlı,
Tili bağlı qul iñley.
Ah, Qırımım, doğğan mesken,
Neler ötti başıñdan!
Yarıp baqsañ, er taşıñnıñ
Kökreginden ot çıqar.
Otnen birge alevlene,
Yana er bir taşıñda
İlelebed, tek eki söz:
“Ya ölüm, ya intiqam!”.
Aqmescit – İrkutsk
1941 – 1942.

YOL BERME!
Ey, afatlı boranlarda
Çatallanğan yaş yürek,
Damırıñda qaynap turğan
Qara qannı qurutma!
Qan içici azğınlarnıñ
Halqqa bergen azabın
Ömürbillâ bağışlama,
Ömür billâ unutma!
Unutma sen o qarğışlı
Qanlı uruş yılların,
Şeer, köyler, evler içi
Aizarğa tolğanın.
Üç yaşında külkü nedir,
Oyun nedir unutıp,
Biñlep-biñlep sabiylerniñ
Yolda yetim qalğanın…
Bizler körgen horluqlarnı
Tüşünde em körmegen,
Bizler içken çaymaçanıñ
Lezetini bilmegen,
Bir avuç qan içiciler
Bugün kene qan istey,
“Men yaşayım, men oynayım,
Sen ömürlik çekiş” – dey.
Ey, afatlı boranlarda
Çatallanğan yaş yürek,
Damırıñda qaynap turğan
Qara qannı qurutma!
Qan içici azğınlarnıñ
Halqqa bergen azabın
Ömürbillâ bağışlama,
Ömür billâ unutma!
1956 s.
Sekizliklerden
* * *
Baht arasañ, bar küçüñni
Ber vatanğa, halqıña.
Bu vasiyet bizge ulu
Atalardan qalmadır.
Aq ve vicdan, halq ve vatan
Bir-birinden ayrılmaz.
Bir almanı ekige böl,
O ep bir şu almadır.
***
Bir iş tutsañ, soñuna çıq.
Küçlüklerden tartınma,
Eger de halq faydasına
Hızmet etmek isteseñ.
Bir bağçivan biñ tikenniñ
Accısına qatlana,
Bağçasında bir gülfidan
Yetiştirmek istese.
* * *
Tögeregiñ egri olsa
Doğru yoldan taypınma.
Vicdanıñnen bilip qullan
Ağızıñnıñ qaşığın.
Alçaqlardan örnek alma,
Tabiattan ibret al!
Gül kübrede yetişse de,
Almay kübre sasığın.
***
Büyük işke köz etip
Küçüginden qaçınma!
Halqıñ içün er bir iş
Bir-birinden elzemdir.
Dağlarnı dağ etken em
Kök aralaş çam ağaç,
Em de yerge cayılıp
Yatqan alçaq kögemdir.
***
Ömür, ömür! – demek ile
Ömür qolay bilinmez,
Yaşayışta em tatalını,
Em accını tatmasañ.
Yazayatqan eseriñniñ
Dadı-tuzu sezilmez,
Merekepke bir qaç tamlı
Öz qanıñnı qatmasañ.
1956 s.

“KÖZYAŞ DİVAR” pomasından
Şair olsañ, şiiriñe
Oquycını tabındır.
Onıñ yürek tellerini
İñlet, sızlat, alındır.
Şair olsañ, ömrüñ boyu
Halqnen sevin, halqnen kül!
Halqnen çekiş, halqnen ağla,
Halqnen yaşa, halqnen öl!..
Ölü doğğan “şiir” degil,
Añlaşılmaz sır degil,
Zır-zıbıldaq yumor degil,
Çalma-çırma yır degil.
Qandırıcı nefis söznen
Oquyıcı kütleniñ
Şuurını kenişletmek
Olmalı tüp maqsadıñ…
El arzusı erkin olsa,
El arzusın er aqlar.
Şair közü mergin olsa,
Şair namın el saqlar.
Özü malüm, er beyt yazğan
Adam şair olalmaz.
Böyle “şair” halq qalbinden
Bir çımqım yer alalmaz.
Aksine, aşq qucağında
Uçan suvday çağlağan,
Er adımda öz bahtını
Halq bahtına bağlağan,
Bir şeyge pek öküngende
Efkârından yırlağan,
Bir şeyge pek sevingende
Göñlü coşıp ağlağan,
Sevgen işi üzerinde
Gecelegen, künlegen.
Amma özü qafiye ne,
Vezin nedir bilmegen,
Yahşılıqçün yardan atqan,
Ruhu zengin, gür adam,
Güzellikten ğıda tapqan
İçi-tışı bir adam,
Arzularğa baş olmağa
Er kesten pek qadirdir,
Doğıp şiir yazmasa da,
Eñ aqiqiy şairdir.
1958 s.

İLHAM PERİM
Kel sen, muzam, ilham perim, körüñ mağa bir daa,
Oğullarım, Saidemmen, kel eşit soñ sözümni!
Soñ nefeste suvuq ecel teri tökeyatqanda,
Sıypap suvuq mañlayımnı, yumdır nursuz közümni.
Moskvanıñ fevral ayı. Yollar tolu insanğa,
Torğayçıqlar, balaçıqlar çuvuldaşa azbarda.
Er bir yerde ömür qaynay, külgü qaynay ….
Menim ise, endi duyam, bir ayağım mezarda.
Tüşümdemi, esimdemi, yahşı farq etalmayım,
Bedenimni sarıp alğan ağırlardan, eskeri,
Qulağımı yırta mağa soñ mekân qazayatqan
Mezarcını qolundaki qazma kürek sesleri.
Moskva
1978 s. fevral 25