TİŞ MISIR
Nevzat Yusuf Sarıgöl – Romanya
Eski adetlerımızden birsi TİŞ MISIR şimdi ortalıktan yok boldı desek yanlışmaymız. Eskiden bo türli adetler, köylerimizde, şenlikler her künki hayatımızga zevk ve tat katkan. Atalarımızdan kalgan eskı bır adet bolsa kerek. Bır balanın hayatında tişi şıkması önemli bır olaydır. Tişi şıkkan sora aru, kuvvetlı yemekler aşaycak ve bozkırın sert yaşayış şartları karşısında dayanacak. Tişi şıkmak balanın en önemlı bır zamanıdır. Boga köre de üyde ana-baba kereklı bolgan tedareklernı kormege başlay. Bır kışınin hayatında tişin ne kadar önemı bolganı şo ata sözlerinde körıne :
Tişin barda bir tişle
Tişin tişke teymese ettir, ayagın cerge tiymese attır
Aldına kelgenin tişliy, artına kelgenin tebe
Bır kaş seneden sora balanın tışlerı tüşmegebaşlay (mısır tişleri). Bo vakıtta da türlı türlı adetler bar. Tüşken tişni ötmegin cımşagına kömip üy töbesine atkanda ballar şonday dep bakıralar:
Allah al saga süyek tiş, ber maga altın tiş ( ya da temir tiş)
Bala yedi-sekız aylık ekende onın tişlerı şıkmaga başlay. Bonın kuwnaşına ana-babası gençler üşin Tiş mısırı cıyını (toyı) yasay. Bo adet yalnız köynin gençlerine berile. Kün evelden belli bolgan bır akşam kızlar caşlar toplaşıp şenleneler. Köynin kızları tişi canı şıkkan balaga köpten köp bagışlar azırleyler ; türli kol işleri, örmeler, kapilalar, entariler ve bagışların üstine bir de para tigeler. Bo cıyının bek önemli sırası berilgen bagışlarnı, bütin, şenlikke katılganların adlında bakırmaları, Başta bagış bergen kişinin adı aytıla sora ……yagından bır entari ve şo kadar … para.
Bonı dinlep turganlar, yaşaaa! Yaşaaa! dep bakıralar, delikanlılar da para bereler.
Balanın ailesi kızlarga, caşlarga, şenlik yerine BÖRTMEŞ ketirip dagıta, Ne eken şo börtmeş? Suga kaynatılgan mısır taneleri, Börtmek: suga pişirmek, haşlamak demek anlamına kele. Kırım Türkçesinde bo söz kabarmak, şişmek anlamına da kele.
Bot iş mısır adetı bek eski bolsa kerek. Aceba şenlikke katılganlarga ne üşin börtmek bereler? Balanın şıkkan tişlerin kabargan misirge benzetmesinden kele mi?
Şimdi bile murnımda kokısı, awızımda demı şo börtmeşin. Biz, ballar, köşe başında karanlıktan yararlanıp sini men ketirilgen börtmeşni awışlap, awışlap alıp kaşa edik. Ey şo balalık, ey şo köyim…
Bo adet tam bolganınday römenlerde de bar. Acaba kım kımden algan eken?!