BETAŞAR

Trencol boyunşa tizilgen tek katlı kerbiş üylerge karasan bulardın şerde tuvulda köyde bolganın sanarsın.Tutası tek katlı kerbiş bir kalavdın işinde eki köz,birde ayattay bir oda,kimisinde askanası tısyakta,elaları duvardın bir kuvuzunda bolgan bu üylerden birevindin elasından kolunda kumanıman pistanından da süyekleri körüniyiktiy arık bir bike şıktı.Erte vakıtta künbatar betten kelip küntuvar betke taman şıgaragından dumanın tütetip geşken trenge karap turdu bir maal.Onun gene bılay etkenin yukudan turgan kızı Urkıya körüp şıgıp katına bardı :
-Anay dedi,er vakıtkınday köyüne tuvra ketken trenge karap yene karlendin,kel üyge tösegine catkızayım seni dep koluna kirip üyde cayıvlı turup avurgan üşün köterilmegen tösegine catkızdı anasın.Börzade bikede :
-Köyde tuvganım kalmadı balam ya,erekten tuvganlarımdan menimen akran Cennetkan kartaban köyde toy bar kelsin dep kaber cibergen,köresin maraz bolup catırıman,akanda şalışadı seni öz basına cibersem bolmaz,bu künde Cumartesi toylar köyde Perşembi den baslaydı,Akan Akbalay işte,onuman ekevinizdi ciberiyim,son kün kelin tüskenin birde kiyev kapalganın körüp kelirsiniz men özüm ketkendiy bolurman dedi.
-Köyge iş ketmedim,toyda körmedim bek aruv bolur dep süyündü Urkıya.Akşam atasıman akası kelgende sıprada olargada ayttı Börzade.Bikesindin künlerindin sayuvlu bolganın bilgen üşün Urkıya’dın atasınada makıl boldu.Ertengi kün ertenmen istasyonga ketip ekevi trenge mindiler, köyge cuvuk kasabada trenden tüsüp köyge ketiyik şakırtuvlardan birevindin arabasına minip köyge bardılar.Toy üyü bolgan bir üydün azbarından kiryatkanda erekten kelgenlerin körüpkoyular eralım olardı karşılap şalgıcılar şıktı,koşkeldi avası şaldılar.Üyerde cuvuruklap cürgen cas ballarman cas kızlar onlardı üyge tıgıp aldında karınların toyguzdular Kelgen arabadakı atlardı tuvarıp aketip aranga bayladılar.Akbalay’dı alıp kiyev kaşkan üyge, Urkıya’dıda kelin
kaşkan üyge akettiler.Kelinkızdın bolgan üyde köp kızlar bar edi,Urkıya’ga koş keldi aytıp kim ekenin sordular.Anasındın bu köylü bolganın,bek tuvganları kalmasada Cennetkan degen birevdin anasına erekten tuvgan bolganın ayttı Urkıya.Üyerde bolga kızlardan Merkane degen bir kızda Cennetkan’dın kızı bolganın aytıp onu kuşaklap birttaga taslamadı.Üyle avmağa cuvuk bu üydün azbarına üstü kapalı yaylı eki terezesine perde cabılgan bir araba keldi.Bu arabaga Mogadek araba denilgenin,kelindin bu arabaga miniyiğin aytttılar Urkıya’ga.Bu arada üyde bolgan kelin cılamaga basladı ya üyerdeki kızlarda :
-Deren kuyuga tas atsan tıngırday keter,
Aşar köyge kız bersen cılay keter.
Cegildi cük araban tiyeldi pırtın
Kayda taslap ketesin atandın curtun dep dayre dümbelek şalıp dürkü aytkansaytın,kelinkız biraz taga yümsek sesmen cıladı.Kelindi atlarındın cüvenleri,telbigeleri süslü bu arabaga mingizdiler.Kasına üş dört cas bike mindi,onlarda kelindin cengeleri eken.Kelin arabası azbardan şıgyatkanda colda birbölük cüvenlerine işlevli şevreler baylangan atlar cegivli arabalar bar edi,
Onlardın birazınada kızlar tolustu.Urkıya’da Merkane’men barabar arabalardan birevine mindi.
Kelin arabası aldıda kızlardıkı artında colga şıkkanda artlarından işinde kiyevmen akranları bolgan
araba, birde şalgıcılardın toluskan arabası kelip onlarga kosuldu diyatkanda üş tanede cas kenşeklerdin toluskan arabası kelgenimen bek köp araba bolup colga tizildi.Kelin arabasından bir bike tüsüp sora kelgen arabalarga cegivli atlardın cüvenlerine gene işlemeli şevreler bayladı.
Arabalar colsıra köydün tısına tuvra cönediler.Şalgıcılar şalıp,kızlar dürküler aytıp cüryatkanda kiyev arabası soradan kelgen bikelerdin arabasına canasıp bu bikelerden birevindin basından şalın alavuydu.Algan şaldı baslarındın töbesine kerip atlardı şabıp sıradan ayrıldılar,köyge taman kettiler.Köyden erekke ketip keri kaytayık bolyatkanda,Yırmıdan pazla üstlerinde sekiz,onbeş caslarında balalarman canı cetmelerdin mingen atlıları kelip kelin arabasındın tögereginde toktadılar.İşlerinden bir bala kelin arabasındın aldına kelgenimen gene arabadan bir cas bike tüsüp bu baladın atındın moynuna kenarları bir aruv etip işlengen,üstünde de douz parşa şevre,cavluktay şiyler ilistirilgen birşiydi bayladı.Buga Toguz denilgenin,kiyevdin kişkene inisine berilip müjde üşün kiyevdin anasına ciberilgenin ayttılar.Bu balaman barabar kelgen atlılardın atlarındın cüvenlerinede yene işlevli şevreler baylandı.Bu toguzdu algan bala atın şabıp köyge taman ketti.Onun artından atlılarda atların şabıp cönediler.Kelindin bolgan arabası aldıda,anavbir arabalarda onun artında gene şalgıcılar ava şalıp,kızlar dürkü aytıp kelin tüsüyük üyge bardılar.Kelin tüsüyük üydün azbarından kelin arabası kirip,kelin üyüne canastı.Bu arabaman üy kapısındın arasına kenşekler töbelerine keliyiktiy şarşap kerdirdiler.Eki cenge koluna kirip kelindi üyge tıgıp odasındın bir kuvusuna şarşap kerip şımıldık yasap kelindi oturttular.Koluna balaban bir tencere işine kuru cemis tolturgan bir bike arabadın kasına kelip arabadın üstüne tuvra cemislerdi şaştı.Cerge tüsken cemislerdi kişkene balalar talasıp topladılar.Araba azbardan şıkkan son üyerde bolgan akaylar,bikeler,kızlar,caslar,balalar ocadın okugan duvasına kolların köterip amin dep kosuldular.Kelin tüsüp kalktın birazı darkalganson üyerde bolgan canı cetme caslar cıyılıp uzun bir sırık akeldiler,aldında kiyevdin anası bolgan bike bu sırıktın uşuna işlevli bir şevre bayladı. Üyerdeki kartlardan kiyevdin atasıda ortaga şıgıp:
-Menden cengen pelvanlarga bir koşkar dep aytıp koşkardı caslarga bergenimen bu caslar şalgıcılardan davulman gırnata şalgan soyun aldılarına kosup köydün işinde şalgı şalıp üylerdin azbar kapılarına bardılar.Barılgan üylerden şıkkan bikeler bu sırıkka şevre,greptomar,marama’day şiyler bayladılar.Bu uzun sırıkka cülde diydekenler.Cülde bunlarman tolganson köydün tısına aketip gübre toban karıskan bir tüzlüktün kenarına bu cüldedi kagıp tiktiler.Bunlarga merakman karagan Urkıya:
-Toy pitmedimi ne bolayık eken dep soraganda Merkane’men üyerdeki kızlar:
-Toy pitmedi,bizim köydün pelvanlarıman,misapir kelgen cuvuk köydün pelvanları küresiyikler,kızlar bikeler mına kalav artından karap körürmüz dep barabar küres bolayık cerge cuvuk bir kalavdın artına tizildiler.Köydün kartlarıda kelip kenarga kimisi calpayıp ikimisi şonkayıp oturdular.Davulman gırtanada şalmaga baslaganıman bellerine belbev baylagan pelvanlar şıgıp bellerinden tutusup küres yasadılar.Cıgılgan soyları ortalıktan tartıldı.Küres kas kararganşek yasaldı,şalgılarda küres pitkenşek küres avaları şaldılar.Küres pitkenson üyerde bolgan kartlar,cuvuk köyden kelip küresken pelvanlarga toy saybindin bergen koşkarıman cüldedi berdiler. Bu pelvanlar,kelgen arabalarına tolustular.Şalgılar onlarga ey gaziler avası şalıp köylerine taman ozgardılar.Urkıya’dın akası Akbalay ertengi kün işke ketiyikmen kaytayık keşikmiy degende Cennetkan bikede oga:
-Şerge ketiyik caslar bar sen onlarman kayt ama men Urkıya’dı cibermiymen biz yarın üyle avgan son şerge ketiyikmiz,men Merkanemen ekevin aketir emde anandı coklarman degenimen Akbalay karındasına karadı,ogada makıl bolganın anlap özü ketti.O keşe kiyev kaşkan üyde kiyevdi kiygizip kelindin üyüne köydün casları cıyılsıp akeldiler.Üyge cuvuklaganda:
Biz Ural’da yaşaymız,aşuvre aşaymız
Ne tüs kaldı ne şıray,ölüge usaymız
Tırnavuşum senegim armanda kaldı
Bas bermegen aygırlarım Ural’da kaldı.
Sarımsagım soganım tarlada kaldı
Ballarıma askan kazan oyşakta kaldı. dep tutası bir avuzdan dürkü ayttılar.Kiyevmen,
kiyevbas üydün azbarından kirdiler.Ayakta tögereklesip tigilgen kart akaylarman bikelerdin sırasıman kolun öbüp üyge kirdiler.Kiyevbas kiyevdi taslap şıkkanson oca yene duva okudu,
üyerdekiler amin dep kol köterdiler.Eki cas konakbay bala bir kopaga tolturulgan şerbetti akelip bardaklarman üyerdekilerge dağıttılar ,şerbetler işilip pitkende kalkta üylerine darkaldı.Urkıya Merkane’alardın üyüne ketti.Ertesi kün şerge kaytmadan evel Cennetkanbike Urkıya’ga
-Bu kün betaşar bar onuda körde ondanson şerge ketermiz dedi.Betaşardıda körüp olay etip Börzade’din üyüne bardılar.Börzade yene üydün bir kuvusunda er vakıt cayuvlu tösekte catırı edi.Olardın kelgenin tuyup arıklığından ötürü titrep tösekten turdu ya calpayıp anca oturdu, Cennetkan’man köptenköp körüşmegen üşün kuşaklasıp cılastılar.Merkane onun kolun öptü.
Urkıya’da ayaklarına corkanın cabıp artına castık süyedi.Castıkka cavurnun süykep bir maal olay
kaldı, marazlığından bolayık zorlukman:
-Kelgeniniz aruv boldu,dünya közümen körüştük köp şükür dedi Börzade,sorada kızına aylanıp
-Köyümdegi toydun songu künün kördünya balam,men özüm körgendiy boldum degende Urkıya oga aylanıp:
-Toy pitkenson ertengi künde betaşar adeti boladı eken meni Cennetkan kartabam ogada aketti onuda kördüm begaruv boldu degenimen Börzade’din közleri torlandı,kızıda körgenlerindin tuttasın aytayım anay degende Börzade bike:
-Songu künde toyda yasalgan adetlerdi bilemen balam,sen maga betaşar kaydiy yasaldı onu aytsana.Biz şerge köşüp kelgende men canı cetiyik bolgan kıskayaklı edim.Vakıtımızda aruv bolmagan üşün atanman kaşıp üylendik şer cerinde bolganga köydekindiy toyumuzda bolmadı.Yasalgan toy adetleri esimde bolsada, betaşar maga yasalmadı men özümde körmedim dep aytkanda Urkıya:
-Aytayım anay dedi.Ertengi kün kusluk vaktında kelindin üyüne bardık,cas kenşekler aruv pistanların kiygenler,maramaların cabınganlar,üydün işinde kelinligimen kelin kızdı bir sandalyege oturtup betine tülbenttiy birşiy capkanlar.Kenşeklerden birevindin kollarında bir casın tolturgan bir ul bala akelip aldına tasladılar bu balaga aytıp koluman kelindin betine cabuvlu tülbentti köterttiler, ondan son kenşeklerden birevi kelindin avzuna bir kasık sarı may kaptırdı,bir kenşekte şanakman akelip canı pisirilgen kasıkbörek şorbası işirdi,sorada kelindin kaynanası bolgan bike kelip kelinge kolun öptürdü.Üyerge kelgen cas kenşeklermen cas bikeler yene toy üyünde üyle ötmegi cep darkaldılar dep ayttı ya anasına karaganda eki kolun eki yagına ciberip basın on yağına tüsürgenin ama betinde süyüngen kisilerdin külümsiremesindiy külgenin körüp Cennetkan’ga:
-Kartabay;anam uykladımı ne degende Cennetkan bike:
-Anan anyaka köştü,songu uykusuna cattı, özüne yasalalmağan betaşar adetin senin körgenine süyünüp ketti,basımız sav bolsun kızım dedi.Börzade bikedi üşevi tösekke uzatıp corkanın betin capkanday etip tarttılar.Urkıya anasındın anyaka köşkenin anlap sesmen bılay cıladı.
-Adetlerimizdi bek süyer edin anam, körmiy ketken bet aşar adetin maga görgüzüp, saga aytkanıman süyünüp kettin.Cabınıp catkan corkanın betaşarın boldu.
Bu gün unutulup gitmiş olan geleneklerimizden düğünün son gününü ve ertesi gün yapılan BETAŞAR geleneğini hatırımda kaldığı kadarı ile bir hikaye şeklinde yazmaya çalıştım.Eksiklerim elbette vardır.Bu konularda daha ayrıntılı bilgi verebilecek yaşlı kişilerimizinde gençlere anlatarak yardımcı olmaları dileğiyle sav bolup savlukman kalınız.31 EKİM 2008

Necdet ÖZEN
Aktepe(Rıpkıye)ALPU-ESKİŞEHİR