Önbilgi
Altay Dilleri ses özelliklerine göre iki öbekte düşünülür: şaz öbeği ve lar öbeği. Buna göre bazı Altay dillerindeki /l/ sesleri /ş/ olur ve /r/ sesleri /z/ olur. Örñeğin Türkçemiz şaz öbeği Altay dilidir. Ama Çuvaş Türkçesi şaz öbeğindendir. Buna örñek olarak bir iki sözcük vereyim:
Çuv. xır ~ Tür. kız
Çuv. xil ~ Tür. kış
Çuv. çul ~ Tür. taş
…
Orkun Abecesinde l ve ş damgaları
Orkun abecesinde /l/ sesi için iki damga vardı: kalın ünlülerle kullanılan al ve incelerle kullanılan el. Biz incesiyle ilgilenelim, yani el ile.
Ayrıca Orkun abecesinde /ş/ sesi için sh damgası bulunurdu. Bunuñ farklı biçimleri üzerinde durmayacağım çünkü yiñe beñzer biçimleri var.
Bu iki damgaya bakınca aralarında bir beñzerlik olduğu göze çarpıyor. Birinde fazladan bir çizgi var. Benim aklıma hemen şu geliyor: Bazı /l/ sesleri yerine /ş/ demeye başlayınca bunuñ için ona benzer bir damga icad etmiş olmalı atalarımız. Yani ince L damgasından Ş damgası türetmişler diye düşünüyorum. Bu damganıñ ne zaman kullanılmaya başlandığı tam olarak bilinirse (Yeñisey yazıtları bu konuda bir ipucu sağlayabilir belki) sanırım dönüşümüñ nerede ve ne zaman olduğunu böylece neden Çuvaş Türkleriniñ bundan etkilenmediğini añlamak kolaylaşırdı.
Altaic languages wikipedi sayfası