RUSYA ÍMPARATORLUGUNUN NOGAYLARI ÍMHA EYLEMÍ VE GÜNÜMÜZDEKÍ YANKILARI
Dr. Sevinç ALIYEVA
Azerbaycan Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü,
Tarih Doktoru, Kafkasya Uzmanı
Yrd. Doç. Dr. Ali ASKER
Karabiik Universitesi UBF Kamu Yönetimi Ögretim Üyesi,
Hukuk Doktoru, Kafkasya Uzmani

GiRi§
18. yüzyildan itibaren Rusya ímparatorlugunun yayilmacilik politikasinda yeni açilimlar yaçanmiçtir. Bu politikamn temelinde Rusya’nin Karadeniz havzasinda konumunu güclendirmek ve Kafkaslarda etkinlik alanini geniçletmek yatiyordu. 
Yayilmacilik politikasi agirlikli olarak Osmanlinin dogrudan veya dolayli çikar alanlari üzerinde
geliçirken Müslüman ve Turk halklar Çarlik Rusya’nin çiddet ve imha politikasinin hedefinde bulunuyorlardi. Bu halklardan biri de Nogaylar idi.
1783’de Nogaylara toplu olarak Rus Împaratoruna sadakat yemini’ ettirilmiçtir.
imparator yönetimi bununla yetinmeyerek Nogaylarin yaçadiklan yerlerden baçka bölgelere sürülmesine iliçkin karar almiçtir. Bu emre uymayan Nogaylar ayaklaninca kendilerine karçi korkunç bir kiyim baçlatilmiçtir. 
Bu anlamda 1 Ekim 1783 günü Nogay tarihinin en kanli sayfalanndan biridir. 
Bu olay Nogaylarin tarihsel çuurunda fiziksel ve psikolojik acidan tedavisi zor olan agir yaralar açmiçtir. O tarihten sonra da imparatorluk yönetiminin Nogaylar üzerinde baski ve sindirme politikalan degiçik düzeylerde seyretmiçtir. 
19-20. yüzyilda Nogaylar yaçadiklan bölgelerden zor kullanilarak baçka yerlere goç ettirilmiçtir. Tüm bunlar Nogay toplulugunun yaçam tarzini yakindan etkilemiç, ekonomik ve sosyal yapisi üzerinde büyük tahribata neden olmuçtur.
“Halklar hapishanesi” olarak tarif edilen Rusya imparatorlugunda yaçayan birçok halka, ayni zamanda Kafkasya halklanna Sovyetler Birligi döneminde özerklik verilirken Nogay toplulugu bu “nimetten” nasibini ajmamiç, tam tersi, görece bütünlügü bozularak degiçik federe birimler arasinda dagitilmiç, “parçalanmiç halk” durumuna dücmüctür. 
Bu tarihi adaletsizligin ortadan kaldirilmasini isteyen Nogaylar kendilerine milli özerklik kapsaminda bir federe birim oluçturulmasi yönünde degiçik cözüm taleplerinde bulunmuçlardir. Bu sorunun cözülmemesi halen Nogaylarm demograñk, kültürel ve etnik sorunlanni gittikçe derinleçtirmektedir. 
Temeli çarlik döneminde atilmiç, daha sonra Sovyet döneminde daha da dednleçmiç bu
sorunlardan dolayi Nogaylar tarihi geçmiçlerini sorgulamaktadirlar. Bazen Nogay soykirimi, katliami veya kiyimi olarak adlandirilan olay bu sorgulama açisindan önemli bir tadhtir.
Nogaylarin Turk KJmligiRus yayilmacihgini güneye dogru geniçledigi bir dönemde Turk ve Müslüman halklar bu sürece karçi koymaya çaliçmiçlardir. Etnik farkhhktan ziyade dinsel (mezhepsel) farkhhklar Rusya’nm bu alan üzerinde hâkimiyet tesisi etmesini zorlaçtirirken, Turk ve Müslümanlann Rusya yönetimine karçi ayaklanmalarina neden olmuçtur. Çarlik Rusya, Türklerin tarih boyu yaçadiklan alanlarda kendi hâkimiyetlerini tesis ederken burada yaçayan
halklan “içselleçtirmenin” zorluklanni görünce (dinsel ve etnik farkhhklardan ileri gelen) asimilasyon ve yabancilaçtirma politikalan ikileminde bir çizgi izlemiçtir. Yani Rusya’nm hegemonyasi bir taraftan Ruslaçtirma politikasi yürütmek, içgal olunmuç bölgelere Rus nüfus göc ettirmek, demograflk dengeleri bozmak diger taraftan sürgün, çiddet, sindirme ve kiyim
eylemlednde bulunmakla tesis edilmeye çaliçilmiçtir. Turk ve Müslümanlann “Rus uygarhgi” alanina dahil edilmesi süreci zor oldugu kadar sancih bir sürec idi. 
Bu sürecin getirdigi tüm olumsuzluklari bariz çekilde yaçayanhalklardan biri de Nogaylardir. imparatorluk konsepti diger halklar gibi Nogaylan da gelme bir halk olarak görüyordu. 
Bu yüzden Rus tarih yazininda Nogaylar Mogol’dan türeye gelmiç bir halk sunulmaktaydi.
Oysa gerçek çok farkhydi:
Nogaylar Kirim Hanhgi ve Osmanhnin bölgedeki önemli askeri unsuru idi. 
Kimlik olarak lürk ve Müslüman idiler.
Bu nedenlerle Çarlik Rusya bu toplulugu parçalayarak bir arada varhgini sürdürme imkânindan
yoksun birakmiçtir.^
Nogaylarin etnik kökeninde önemli rol Kipçaklara ve Mangitlara aittir. 
Nogay etnisitesinin çekillenmesinde Ussunlar, Uygurlar, Naymanlar, Kereyitler,Kanghlar, Kangiratlar, Mangitlar, Kataganhlar, Aslar, Bayatlar, Kobanlar (6-8. yy.), ayni zamanda Peçenek (9 -11.yy.) ve Kipçak (11-13. yy.) Türkleriönemli rol oynamiçlardir.3 
Nogaylarin etnik tarihi 13-14. yüzyilda Altin Orda devletiyle iliçkiliydi. 1277’de Mengü-Temür ordularinin komutani olarak Nogay Don’dan Dinyeper’e”” kadar arazilere, ayrica Taman yanmadasina ve Kuban’a hakim olmuçtur.

14. yüzyilin sonunda Ak Orda emiri Edige^ önderliginde Turk boylannin birkismi Mangit Ulusunda bir araya getirilmiç ve daha sonradan Nogay Ordasi (Deçt-i Kipçak) ismini almiçtir Rus kaynaklarmda Nogay terimi 15. yüzyilda geçmektedir.
iç savaçlar ve Ruslann yayilmaci saldinlari karçisinda Nogay Ordasi ikiye ayrilmiçtir: Kücük Nogay Ordasi ve Büyük Nogay Ordasi. 
Zaman geçtikçe Nogaylar Altin Orda’nin, 1478’de ise Osmanliya bagli Kirim Hanliginin
yönetimine girmiçlerdir. 
Kirim hani I. Muhammed Giray (1514-1523) Nogaylan Azak çevresinden toplayarak 1515’de itil nehrinin diger sahiline goç ettirmiçtir. 
Onun döneminde Nogaylar Kirim hanina akraba bir topluluk olarak görülüyordu. 
Bu anlamda Nogaylar Kirim hanliginin dogu bölgelerinde Kuzeybati Kafkasya’da güvenilir bir guç idi. 
O dönemde Nogaylarin ekseriyeti Astrahan hanligindan Kuban’a goç ettirilmiçtir. 

I.Sahip Giray Han (1532-1551) döneminde Kuzeybati Kafkasya’da yaçayan Nogaylar Kirim haninin resmen tebaasi konumunda idiler 
Onlar agirlikli olarak Kirim yarimadasi, Bucak’la sinir bölgeler, Kirim kalesi Perikop’ta meskunlaçmiçlardir 
18. yüzyilda Kuzeybati Kafkasya’da yaçayan Nogaylar Çerkezlerle birlikte Dogu Karadeniz
sahilinde, Azak denizi ve Kuban nehri havzasinda yaçiyorlardir 
Böylece 18. yüzyilin ikinci yansinda stratejik öneme haiz bölgelerde yaçayan Nogay toplulugu Kinm hanligi, dolayisiyla Osmanli açisindan önemli bir guç hesap edilebilir. 
Bu yüzden Rus imparatorlugunun yayilma stratejisindeki taktik adimlardan biri de Nogaylan tasfiye ederek Kirim hanligini bu guçten mahrum birakmak idi.
Nogaylar Üzerinde Çarlik Rusya’nin Baskilari ve Baçkaldirilar Rusya’nin Osmanli topraklanna sahiplenme arzusu Osmanlidan önceye, Bizans dönemine dek uzar. Fakat 1453’de istanbul’un Türkler tarafindan fethinden sonra bu istek yeni bir nitelik arz etmiçtir. Bu olay sonrasi Rus
Ortodoks dücüncesinde zaten hatiri sayilir bir yer içgal etmiç istanbul’un Ruslar açisindan önemi daha da artmiçtir. Bu baglamda Rus yayilmaciligini meçru kilmaya çaliçan “Moskova-Ücüncü Roma” konsepti de ortaya çikmiçtir^ Bu konsept “Konstantinopol’un yeniden fethini” uzun sûre Rus askeri ve diç politika stratejisinin önemli konusu haline getirmiçtir. 
          18.yüzyilm baçlanndan itibaren yogunlaçmaya baçlayan “§ark Meselesi” 19. ve
6 “Roma ve Konistantinopol’dan sonra Moskova dünya Hiristiyanliginin merkezi rolünü oynayacak ve
Ortodoks Hiristiyanligini Katoliklerden ve Müslümanlardan koruyacaktir.” Moskova’yi be§eriyet tarihinin
“sonuncu Romasi” – Hiristiyanligin merkezi olarak sunan bu konsept “Rus mutlakiyeti siyasi teorisinin
nihai formülü idi.
20. yüzyilin baçlarinda Rus politikasinin bel kemigini oluçturmuçtur. 
I.Petro’nun Rus tahtma geçmesi bu politikayi daha da hizlandirilmiçtir.
Temmuz Hll’de Osmanli tarihinin “en talihsiz zafer anlaçmasi” adlandirabilecegimiz Prut Anlaçmasinin imzalanmasindan sonra Agustos 1711’de Rus ordulari Rus ordulan Kuban boylarina bir hareket düzenlemiclerdir. Hareketin komutani Astarhan ve Kazan valisi F.M. Apraksin idi. Kabardin ve Kalmik birlikleri Don ve Terek Kazak birlikleriyle takviye
edilmiç Rus ordusunun Kazan nehri boyunca düzenledigi bu hareketisonucunda en agir darbeyi Nogaylar almiçlardir.’ 

18. yüzyilin sonraki dönemlerinde de Nogaylara karçi acimasiz politikalar yürütülmüc, bu halk
kasitli bir çekilde parçalanmiçtir. 
Daha sonra Rus ordusu Kuban’a iki sefer düzenlemictir. Bunlardan birincisi Ekim 1735’de (General M.í. Leontev’in komutasinda) ve ikincisi ise 15 Aralik 1736’da (Kalmiklar, Greben ve Terek Kazaklari birlikte) gerçekleçmiçtir.^ 
Çatiçmalar sirasinda Rusya imparatorlugu ve Kirim Hanligi arasinda canil siper oluçturan Nogay birlikleri imha edilmiçlerdir. 
Bu birlikler Rus ordusu ve mütteflkleri olan Kalmiklara karçi esas güc olarak bilinmektedir. Kasim 1737’de Rus ordulan Don ve Volga (Ídil)’dan Nogaylara karçi bir hareket düzenlemictir. Harekette Ataman Í.Frolov’un önderliginde Don Kazaklari, Kalmik Hani Donduk-Omba’nin
önderliginde Kalmik birlikleri, Terek Kazaklari ve A.Lopuhin’in birlikleri yer almiçlardir.9 

Kuban hareketinin sonuçlan 27 Aralik 1737 tarihli “Devlet Askeri KoUegyumuna'” Sunulan Hükümet Senatosu Haberi”nde 26 Kasimdan 3 Araliga kadar devam eden savaçta silah taçiyan erkeklerin tümünün, kadinlarm da bir kisminin öldürüldügünü, kurtulmak için Kuban nehrini geçmeye çaliçan kadinlarm nehirde battiklanni (o sirada nehrin taçmasi sonucu kenarlannin buz baglamasi sebebiyle) yazmaktadir. 
Saldiri ve takip  degiçik yerlerde yapilirken suda bogulan ve öldürülenlerin sayisina dair kesin
rakam vermek mümkün degildir. Fakat on bin kadin ve çocugun esir alindigi ve onlann ekseriyetinin Kuban nehrinde boguldugu ifade edilmiçtir.”
30 Haziran 1768’de Osmanli-Rus savaçinin baçlamasiyla General ivan Medem’in komutasindaki Rus birlikleri Ahlov, Taganov vd. Nogay birliklerine saldirmiçlardir. 
Kirim-Türk yönetimi ve Kafkasya’nin etkin yöneticileri Nogaylara yardim etmek isteseler de bunda baçanli olamamiçlardir.’2 
Rus yönetimi Nogay ve Kirim beyleri arasindaki iç çatiçmalan da bir firsat olarak görüyordu. Car ordulannin boyun egmeyen Nogaylar acimasizca katlediliyorlardi. 
Nogay murzalan’^ zor koçullar altinda Rus ímparatorlugunun tebaasi olmaktan ziyade onunla ittifakta olmalan tercih ediyorlardi. 
Mésela Yedisan ve Bucak murzalarinin Diçiçleri Bakani N.i.Panin’e yazdiklari 6 Agustos 1770 tarihli mektupta kendilerinin tebaa konusunu degil, himaye konusunu müzakere edebileceklerini yazmiçlardi.”’
General Y. Çerbanin ve Knez V.M.Dolgorukiy (Knmskiy) Nogaylann çatiçma bölgelerinden çikanlmasini öneriyorlardi. 
ímparatorluk yönetimi bir taraftan Nogaylann Kuban’a goç ettirilmesine müsaade ederken diger taraftan da yetkililere, Astrahan ve Kizilyar yönetimiyle devamli iletiçimde bulunarak Nogaylann tutumlarinin yakindan takip edilmesi yönünde talimat vermiçtir.’5
1770’lerdeKirimhanligininbati bölgelerinden dort büyük Nogay Ordasi göc etti. 
Bu sürecte bazi Nogay ordalan Rus tebaasi olmayi kabul etmiyorlardi.
Onlarin hedefinde Kuzeybati Kafkasya’da kendilerinden birinin önderliginde bir hanlik kurmak vardi.
Kuçkusuz ki bu goçler Kirim haninin konumunu zayiflatmiç bulunuyordu.
21 Temmuz 1774’de imzalanmiç Kücük Kaynarca anlaçmasi’^ geregi Bucak, Kuban, Yedisan (Nogay) ve Yedicikül Tatarlan, Kirim Hanligi siyasi ve mülki bakimdan Osmanli himayesinden çikmiç, bagimsiz kilinmiç, dini konularda ise “halife” olarak Osmanli padiçahina tabi
tutulmuçlardir. ” 
Kücük Kaynarca anlaçmasinin bazi sorun yaratan maddelerinin gözden geçirilmesi için Fransa’nin araciligiyla ístanbul’da Aynalikavak Sarayinda Ocak 1779’da baçlatilmiç ve Mart ayina kadar devam eden müzakereler sonucu 10 Mart 1779’da Aynalikavak Tenkihnamesi adiyla bilinen bir anlaçma imzalandi. 
Tenkihname geregince Kinm’in müstakil kalmasi. Rus askerlerinin geri çekilmesi, Babiâli’nin Çahin Giray’i hayat boyunca han olarak tanimasi ve padiçahin halifelik sifatinin geçerlilik
kazanmasi kararlaçtirilmiçtir. 
Bu belgeyle Ruslar bir anlamda §ahin Girayin han olarak atanmasim Osmanli Devleti’ne onaylattirmiç oldular ve Kinm’in Ruslar tarafindan ilhakina zemin hazirlamiçlardir.’^ Bu geliçme bir taraftan Kirim Hanliginm içgali için zemin hazirlarken, Nogaylar dahil hanlik tebaasinin kaderini de olumsuz yönde etkileyecek bir ortam hazirlamiç bulunuyordu.
13 Murza – Kazan, Astrahan, Kirim Hanligi ve Nogay ordasinda eçrafma mensup kiçilerin unvani, Turk
aristokrasisi

Nogay Kiyimí
Rusya ímparatorlugii Kinm’daki konumunu kuwetlendirmek için bölgeye askeri takviye yaparak, Kirim’da, Kuzeybati Kafkasya’da ve diger bölgelerde kale inçaatim da hizlandirmaya baçlamiçtir.
Bu geliçmeler Osmanli ile Rusya arasinda belirgin bir cephe hatti oluçmasina neden olmuçtur. Kirim tahtina oturmuç Rusya yanlisi Çahin Giray ise teslimiyet politikasi izliyordu.
1780’lere gelindiginde ülkede durum çok gergin idi. 
Osmanlilara ait Sucuk Kale’de isyan çagiriçlari seslendirilmeye baçlamiçtir. Kuban’daki Çerkes, Nogay, Abazinler Ruslarm adami olan Çahin Giray’in tebaasinda bulunmak
istemiyorlardi.” 
1780 sonlannda ayaklanmalar tüm Kuzeybati Kafkasya’yi bürümüctür. ísyancilar Kirim tahtina Çahin Giray’in yerine kardeçi ikinci Bahadir (Batir) Giray’in getirilmesini istiyorlardi. Bahadir Giray’in Kuban’dan Kinm’a gelmesiyle Sultan Alim’in önderligindeki yerel isyancilar Çahin Giray’in tahttan dücürüldügünü ilan etmiçlerdir. 
Çahin Giray’in baçka bir kardeçi, Nogay seraskeri Arslan Giray da Çahin Giray hâkimiyetine karçi ayaklanmiçtir. 
Çahin Giray yanlilan ve aleyhtarlan arasindaki çatiçmalar 1781 yili Agustos ayinin ikinci yarisina dek devam etmiçtir. 
Tahttan dücürülmüc Çahin Giray Rus garnizonunun yardimiyla Yenikale’ye siginmak zorunda
kalmiçtir.20 
Bu sureçte Nogaylarin yönetime karçi tutumlannda farklilik vardi.
Onlann bir kismi hanla bariçmayi önerirken, diger kismi da Kuban ötesine goç etmek istiyordu. Mutabakat saglanamamasi yüzünden iç savaçlar yaçanirken Yedisan mursazi Caum Aci, Kuban ötesine geçerek burada Nogaylarin nihai karar vermeleri için bir askeri cura toplamiçtir. 

Yetiçkul murzasi Musa Sucuk Kaleye ve Bessarabya’ya gitmeyi önerirken, daglilardan
Murat Çerkezlerle birleçmekte îsrarli idi. 
Caum Aei ise beklemek ve bagimsizliklarini korumaktan yanaydi.^i Cemboyluk ve diger Nogaylar bir zamanlar ecdadinin yaçadigi ve daha sonradan Kalmik saldirilari sonucunda
çikmak zorunda kaldiklari Maniç bozkirina geçmeye çaliçiyorlardi. 
Rus yönetimi buna müsaade etmedi. 
Nitekim söz konusu bölgelerde artik Don Kazaklari meskunlaçmiçlardir. 
Bu yüzden Rusya yönetimi Nogaylari Pugaçev isyaninin (1774) bastirilmasindan sonra boç kalmiç Ural bozkirina göc ettirmek istiyordu. 
19 Agustos 1781’de Knez Potyomkin Kafkasya cephe hattindaki komutan Fabritsian’a ve Don Kazaklannin atamani îovayski’ye bölgede asayiçi saglamalan yönünde talimat verdi. Kuçkusuz ki Rus yönetimi bölgedeki kazanimlanni Nogaylar yüzünden kaybetmek istemiyordu. 
Bu arada Çahin Giray kendisine sadik Nogaylarin Kirim’a göc ettirilmesini istiyordu. Fakat onun bu istegi Rus yönetimi tarafindan geri çevirmiçti.22
Kirim’i içgal etmek hazirliklari içinde bulunan Rusya’nin Çahin Giray’in bu istegini reddetmesi dogal idi. 1782’de Çahin Giray’a karçi ayaklanmalar yeniden tirmanirken Rus yönetimi Kirim’la ilgili politikasini zora sokacak herhangi bir geliçmeye müsaade etmemekte kararli oldug:unu göstermictir.
Nitekim A.V. Suvoruv komutasindaki Rus ordularinin dogrudan destegi ile Çahin Giray yeniden Kirim tahtina oturtulmuçtur. 
Ruslar Kirim’in içgali yönündeki faaliyetlere hiz vererek, kisa sure sonra Kirim hanhgini içgal
edecekti.
Eylül 1782’de General A.B.Balmen komutasindaki Rus birlikleri Kirim yanmadasini içgal etmiçtir. 
Kuban’in açagi bölgesi Kafkas kolordusu komutani A.V. Suvorov’un, yukari kismi ise P.S. Potyomkin’in denetiminde idi.23 1782 yih sonlarmda II. Yekatedn’a G.A. Potyomkin’i Kirim hanhginin Rusya’ya ilhak edilmesi için hazirhklara baçlama emri vermiç bulunuyordu.

1783 baçlarinda Yedisan murzalan Çaum Aci, Katarsin ve Arslan, Yedickül murzalan Musa Talambetov ve digerleri (dort bin aile) Kuban’i terk ederek Suhum-Kale’den deniz yoluyla Bessarabya’ya geçtiler. 
24 Ocak 1783’de Potyomkin Koramiral Klopaçov’a Ahtar limamna girme emrini verdi.
A.V.Suvorov ve M.Potyomkin Taman ve Kuban üzerinde tam denetim saglayacakti. 
Kirim ise o sirada Balmen’in birliklerinin kontrolünde idi. 
Rus hükümeti elçisi Laçkarov aracihgiyla Çahin Giray Han Rus tahti lehine hanlik tahtindan feragat etmeye zorlandi. 
Kirim, Taman ve Kuban’in Rusya imparatorluguna birleçtirilmesini öngören, 8 Nisan 1783 tarihli II.Yekatedna’nin “Yüce Manifestosu”nda cöyle bir hüküm yer almiçtir: “Kinm yarimadasi, Taman adasi ve tüm Kuban tarafi Kinm yanmadasi Rusya devletinin himayesine kabul edilmiçtir.” 

Böylece Altin Ordanin halefi olarak 18. yüzyihn sonlarina kadar varhgini sürdürmüc Kinm hanligi ortadan kaldirildi. 
Kinm hanhginin tasfiyesinin hemen ardindan Türkler büyük kafileler halinde Kirim’i terk ederken Slav, Yunan, Yahudi, Ermeni ve diger etnik gruplar Kirim’a göc ettirildiler. 
Asimilasyon politikasina dayali yeni idari sistem bölgedeki demograflk dengeleri altüst etmeye baçlamiçtir.
8 Nisan 1783 II. Yekaterina G.A. Potyomkin’e yazdigi reskriptte^^ Kuban sahillednde meskün Nogaylarin imparatora sadakat yemini ettirilmesi yönünde talimat vermiçtir. G.A. Potyomkin bu talimatin icrasi için A.V. Suvoruv’u görevlendirmictir.25

1783 yih yazinda Kafkasya’nin Kazak iskân birimlerinden Kuban nehri agzina dek tüm sag sahil bölgesi A.V.Suvorov’un denetiminde idi. 
A.V.Suvoruv’un birliklerinin bir kismi Kopil’i içgal ederek böige nüfusunun Rus tebaasina geçmesini için çahçmalara baçlamiçtir. 
Çahin Giray’in tahtan çekilmesiyle Nogaylar dogal olarak Rus imparatoriçesinin tebaasi konumuna duçmuçlerdir. 
Bunun onaylanmasi için sadakat yemini töreninin yapilmasi gerekiyordu. 
Sadakat yeminin büjóik ölcüde formalité bir eylem olmasina ragmen imparatorluk tebaasi açisindan yasal bir yükümlülüktü. 
Bu arada Osmanlilar da Nogaylan kendi tarafma çekmek istiyordu. 
Fakat Osmanlinin güc kaybi, Kuban’da ve Kinm’da Rus içgalini önlemek iktidarinda olmamasi
gibi nedenler bu istegin gerçekleçmesini imkânsiz kiliyordu. 
istanbul’un yegane ümidi Kuzey Kafkasya halklannm, ayni zamanda Kuban Nogaylarinin
kendilerinin Car yönetimine karçi bizzat mücadeleye baçlamasi idi.
28 Haziran 1783’de Yedickül ordasi kaymakami Murza Çakir’le mutabakat saglayan Rus yönetimi Kopil civannda yaçayan Nogaylarin onde gelenlerini (murzalar, efendiler vs.) bir araya toplayarak sadakat yemini ettirmiçtir.
Töreni hükümet temsilcisi Felisov yönetmictir. 
Törene katilmak istemeyen Murzalardan Aslam ve Mambet Murzabekov’un derhal Yukari Kuban bölgesini terk etmeleri gerekiyordu. 
Halil Aganin yardimiyla i.M.Leçkeviç ve A.V. Suvorov ise Yeya kalesinde yaçayan Yedisan ve Cemboyluk Nogaylarinin yemin törenini organize ediyorlardi. 
Bir ay sonra Yedickül Ordasi birlikleri (Min, Burlak, Kitay, Kipçak) Rus tebaaligina geçtiler^^
Sadakat yeminiyle ilgili A.Suvorov’un formuler listesinde^” çoyle bir not yer almaktaydi: “Knez Potyomkin’e yazilmiç 10 Temmuz 1783 tarihli ve 1426 No’lu imparator manifestosunu icra ederek Kubandaki Tatar halklanna sadakat yemini ettirdim:
Yedisan ordasi, Cembulat ordasi, Budjaklar, Yedickül ordasinin dort açireti, Yedisanlarin bir kismi.”^^ Rus yönetiminin planinda sadakat yemininden derhal sonra Nogaylan Rusya’nin içlerine, Ural bozkirlarina sürmek vardi. 
Bununla ilgili hazirlik çaliçmalan A.V. Suvoruv tarafindan yapiliyordu: Nogaylar için hareket koridoru belirlenecek, hareket yolu boyunca askerler yerleçtirilecek, teçhizat için gereken kaynak ayrilacak vs. Nogay murzalan Aslyam ve Mambet Murzabekov, Mamay, Zukale (Uzun
Ali), Musa Arslanbekov ve digerierine Yeya nehri havzasina göc etmeleri önerilmicti. 

Nogay kafllelerini bazilanni, mésela Tav-Sultan Nogaylarini Rus ordusunun ve Don Kazaklannin konvoyu mücayet ediyordu. 
Nogaylardan Halil Aga Efendi Ural bozkinna göc çartini kabul etmiçtir.^’ 
Bu arada §ahin Giray Taman’a gelerek Nogay halkina beklenmedik bir çaginda bulunmuç ve
göcmemeleri konusunda kendilerini ikna etmiçtir 
§ahin Giray’in bu çagiriçi Rus hâkimiyeti için bir sürpriz idi. 
30-31 Temmuz – 1 Agustosta Murza Kanakay’in önderliginde Cemboyluk ve Yedickül murzalan Kuga-Yeya nehrinden Kuban’a geri döndüler 
Fakat Büyük Yeya nehri boyunca kordonu kiramadiklan için Uray-Ulgasi (Uray ilgasi) civannda Butir alayinin bir bölügü (Albay Telegin vd. kitalan) tarafindan hezimete ugradilar. 
Geri kalan kafíleler telaçlanarak birbirinin ardinca geri döndüler. 
Büyük kayiplara ragmen hayatta kalabilmiç Nogaylar mallarmi, sürülerini ve eçyalarini birakarak Kuban ötesine geçmeye çaliçiyorlardi. 
Cemboyluk, Yedickül, Yedisan ordalan Nogaylan Osmanli yönetimindeki (Çerkezlerin, Kuban ötesi Nogay ordalarmin – Kasaylar, Novrozlar ve Kaspulatlarm meskunlaçtiklari) bölgelere geçebilmiçlerdir. 
Yedi-on gün boyunca Nogaylar umutsuzca Rus istihkâmlarina saldirdilar. 
10 Agustosta bir grup Nogay Ruslarin denetimindeki Yeya istihkâmina saldirarak burada bulunan soydaçlarinin önemli bir kismini alarak Kuban ötesine geçmiçlerdir. 
Nogaylann saldirilan genelde baçansizdi ve her defasinda iyi donatilmiç Rus birlikleri tarafindan
geri püskürtüyordu. 
Bu arada Albay i.M.Leçkeviç’in himayesine bulunmak isteyen Nogaylar Yeya istihkâmina geliyordu. 
Mésela Cemboylu Murzasi Musa, YediçkuUu Mambet bey ve digerleri. 
Göc sürecinin kesintiye ugramasi üzerine G.A.Potyomkin A.V.Suvorov’a Nogay ayaklanmasinin bastinlmasi emrini verdi. 
Kuban kolordusunun yam sira Don Kazak birlikleri de A.V.Suvoruv’un denetiminde idiler. 
30 Eylülde Kazaklar Laba nehrinin Kuban nehrine döküldügü yerden 10 verst^o mesafede Kuban nehrini geçtiler.
1 Ekimde ise Rus ordulan Laba nehri boyunca yukari hareket ettiler.
Kermençik ve San-Çahar civannda Rus birlikleri Nogaylara ulaçtilar. 
Rus askerleri Novrozov ve diger Nogaylarla çatiçmaya girdiler. 
Ayni zamanda Kafkas kolordusu komutanlan Leontev ve Potyomkin Kuban’in diger sahiline
geçtiler. 
Leontyev Yaman Su nehri agizlarinda Tav-Sultan ve Çan-Murza önderligindeki Yedisan ve Cemboylu Nogaylanni bozguna ugratti.^’
Ruslann Kuban ötesine geçmesi savunmasiz Nogay halki için bir felaket idi.
Tarihi belgelere göre bu operasyon sirasinda iyi egitilmiç ve düzenli Rus birlikleri buradaki Nogaylann büyük çogunlugu yok etmiçlerdir. 
Az bir kisim ise kendilerini zor kurtarabilmiçtir.

VA. Potto’ya göre Nogaylar Rus muhafiz karakollarina birkaç “çiddetli saldirida” bulunmuçlardir. 
Onlann Yeya nehri bölgesindeki Butir piyade alayina bagli bölüge düzenledikleri saldinnin ardindan Knez Kekuatov’un fllosu ve Albay Telegin ve Pavlov’un birlikleri olay mahalline gelmiç, A.V. Suvorov’un tabirince göre “Tatarlara kar^i korkunç bir kiyim” yapilmi§tir.

A.V. Suvorov kendisine yardim etmek için hareket eden Ataman ilovayski’ye çoyle yaziyordu: “Ekselanslari! Durdurun! Yeter. §imdi her §ey çok giizel. Sadece Kanakaycilar tümüyle imha edildiler. Kendisi (Kanakay) tesadüfen kulagindan vuruldu. “32 

VA. Potto’nun tasvirine göre “…Nogaylan batakliga dogru siki§tirdilar. Onlar kurtulmanin imkânsiz oldugunu görünce “aciz bir öfke içinde kiymetli e^yalarim imha ediyor, kadinlarim kesiyor ve bebeklerini suya atiyorlardi. “^^

Kuban kolordusunun pençesinden kurtulmayi baçaran Nogaylar Kuban ötesine, Çerkezlere dogru kaçsalar da Ruslar tarafindan takip ediliyordu.

Suvoruv’un emriyle Don taraftan Serebryakov ve Popov’un komutasindaki üc Kazak alayi harekete geçerken tesadüfen Kuyu-Yeya nehri üzerinde Nogay kalabahgi fark etmiçlerdir. 

10 Eylülde Rus birlikleri aniden Nogaylara saldirdilar: “Acimasiz bir sava? ya^andi. Tatarlarin tümü hezimete ugradi ve ak^am geç saatlere kadar Donlular tarafindan takip edildiler 

Suvorov’a göre Kazaklar Türk-Tatarlardan nefret ediyorlardi ve onlarla nihai hesaplaçacak am beklemiçlerdir: “Kazak’in Tatar’a kar^i tarih boyu dü^manligi kendini gösterdi. “
O sirada tüm Nogay Ordalan isyana kalkmiçti. 
Yeya kalesine^^ saldirma tecebbüsünde bulunsalar da baçansiz oldular ve Kuban ötesine, Çerkez tarafa geçtiler. 

A.V. Suvorov Kuban’in ötesine geçmeye, yani Osmanli-Rusya sinirini ihlal etmeye karar vermiçti. Ataman ilovayski komutasindaki Kazak birlikleri de A.V.Suvoruv’un denetiminde idi. Ekim ayinin l’inde Rus birlikleri Laba nehrinin sag sahilindeki Nogay yerleçim yerine vardilar. Burasi Rusya sinirindan 12 km mesafede idi. VA. Potto Rus askerleri tarafindan Nogaylann acimasizca öldürüldüklerini çu çekilde tasvir etmektedir:

“Ruslann aniden peyda olmalan Nogaylar deh§ete düfürdü. 
Fakat durumun çikmazda oldugu belli olunca bu korku yerini cesarete terk etti. 
Kuban ‘dan 12 km mesafedeki Kermencik köyü yakimnda §afak anindan baflayip öglene dek
devam eden kanli bir sava^ ya^andi. 
ilovayski ‘nin komutasindaki Donlular Tatarlarin dayanakli savunmasim kirdilar ve hiç kimseye acimadilar 
Uzun süredir onlarda birikmi^ bu nefret korkunç intikam çeklinde di^a vurdu. 
Dort binden fazla Nogay ve Çerfez esir alindi. Savarin yafandigi yerler ve civar vadiler cesetlerle dolup ta§iyordu. “^^

Baçka bir Kazak tarihçisi F.A.§erbina çoyle yaziyordu: “Suvoruv Poltava ‘ya gittigine dair yalan haber yaydiktan sonra geceler gizlice Laba nehrinin agzina dogru hareket etti. 
Ekim ayinin 1 ‘inde ise gece gizlinden Kuban nehrinin diger sahiline geçerek Tatar köylerine yaklafti. 
Burada Kermençek adli yerin yakimnda Tatarlarla son, sonuçlarma göre en korkunç sava^ oldu.
ilk olarak Donlular mizraklarla, daha sonra da Dragun^” be Grenader^^ taburlari saldirdilar. Ordunun ku^atma altina aldigi alanda uç saat sonra yerde kalan ceset sayisi 2000 idi, köyler yakilmi^ti. Çaii^/na sonra sava§ alamndaki ölü sayisi 5000 idi. 
Gerek Kazaklar gerekse askerler hiç kimseye acimadilar, erkekleri, kadinlan, ihtiyarlari ve çocuklari öldürdü, kesti ve süngülediler. 
Umutsuzluk içindeki Tatarlar burada kendi kadinlanm ve çocuklanni esir dü^memeleri için öldürürken mallarini da imha ediyorlardi.

Büyük Mogol ordasimn son temsilcileri ate?, kan ve ceset içinde bogulmuftu.
Kuban’da çok az sayida Tatar kalmi^tir 
Sadece Kuban ve Laba egigi arasindaki ücgende bir zamanlar korku salan Tatarlarin gücsüz temsilcileri kalmi^tir.  
RG. Butkova’a göre 3500 Nogay öldürülmüc, lOOO’den fazlasi da esir alinmiçtir. 
P. Bobrovski’ye göre Urup ve Laba vadisinde öldürülen Nogaylarin sayisi ise yedi bindi.'”

Suvorov’un verdigi emirde Nogaylara karçi uygulanan kiyimin hangi psikolojik çiddet ve öfkeyle verildigi açik bir çekilde görülmektedir:
“Dü^mamn sonuna kadar imha edilmesi, öldürülmesi veya esir alinmasina de ordular dinlenmemeli. Mermileri koruyun, soguk silahla çali^in! Dragunlar ve Kazaklar ganimet amaciyla attan inmemeli; birligin dörtte biri ganimet için gidiyor, dörtte biri onu korur, digerleri de hazir vaziyette bulunuyorlar 
Ganimetler iki yere ayrilacak. Yarisi hükümdara, yarisi da orduya… 
Bu paydan da ücte ikisi Kazaklara verilecek. 
Diger savaç tarihçisi P.P. Korolenko Suvoruv’un Nogay iskân birimleriyle birlikte çok sayida Çerkez köjoinü de yok ettigini II. Yekaterina bundan sonra A.V. Suvorov’a I. Dereceli Kutsal Vladimir Madalyasiyla, Ataman ílovayski’ni ise II. Dereceli Kutsal Vladimir Madalyasiyla General Poruçik rütbesiyle ödüllendirdi. 
Kazak starçinalan”” kurmay subay rütbeleri aldilar.”^

Rusya yönetimi “Osmanlilarm denetiminden kurtardigi” bölgelere yönelik sömürge politikalarin hizli bir çekilde uygulanmasi gerektigi dücüncesiydi. 
Bu politika önündeki engellerin ivedilikle cözülmesi için Nogaylarin imha edilmesini bir gereksinim olarak görüyordu. 
Nitekim VA. Potto’ya göre “… Nogaylar banççil bit toplum degildi ve Kirim’in istilasi ve Kuban’in
içgalinden sonra onlarla ciddi mücadeleden kaçinmak zor idi.'”*^ 
Zaferleriyle ün kazanmiç Rus komutan A.VSuvoruv kendi birliklerine Nogaylarin durdurulmasi veya esir alinmasini degil, tamamen imha edilmesini emretmiçtir. 
Askeri bilgisi ve savaç baçarilanyla ün kazanmiç böyle bir komutanin emrindeki düzenli ordu birliklerinin halkin üstüne gönderilmesinin baçka bir amaci olamazdi zaten.
Rus Ímparatorlugunun temel amaci “güvenilmez topluluk” olarak gördügü Müslüman ve Turk nüfusun sürmek, hatta imha etmek, bunun karçihginda söz konusu bölgeleri Hiristiyanlaçtirmak idi. 
Nogaylar da bu aci kaderi yaçamiç bir Turk Müslüman toplugu idi. 
Bu dönem Osmanhnin gerileme dönemi idi. Bu yüzden Rus yayilmacihgi karçisinda Turk ve Müslüman halklan bulunduklari bölgelerde koruyamamiç, sürekli göc almaya baçlamiçtir. Rus yönetimi Turk ve Müslümanlardan boçalan arazilere Ruslan, Yunanlari, Kazaklan, Ermenileri vs. iskân etmiç, demograflk yapiyi degiçmeyi kendi güvenligini saglamanin bir araci olarak görmüctür. 
Rus Devletinin yayilmacihk politikalan hiz kazanarak devam ederken Osmanli Devleti de defalarca Rusya ile savaçmak zorunda kalmiçtir. 
Kirim’in elden gitmesinden ileri gelen tepkiler yüzünden 1787’de Osmanli Devleti Rusya’ya
savaç ilan etmiçtir. Fakat Ruslann üstünlükleri ve Türklerin gittikçe artan kayiplan Osmanhyi banca zorlamiç ve 1791 yihnda Yac anlaçmasi imzalanmiçtir.”” Bu anlaçma Osmanhnin daha once imzaladigi agir çartlar içeren anlaçmalan bir daha onaylar nitelikte idi. Yaçanan bu savaç sonucunda Osmanli Devleti Kirim’i geri alamayacagi ve onu tamamen kaybettigi gerçegini bütün çiplakhgi ile görmüctür.

Osmanli ile savaçirken Rusya kendi sinirlari içindeki Müslümanlara adeta esir muamelesi yapmiç, dücmanca bir tutum sergilemiçtir. Bu yüzden iki imparatorluk arasinda meydana gelen savaçlann sonuçlan sadece Osmanhnin yenilmesiyle olarak algilanmamalidir. Rusya Osmanli ile savaçirken Kafkas, Kinm ve diger bölgelednde yaçayan Turk ve Müslüman halklar zorunlu göc, sürgün, öldürülme, toplu imha ve kiyim gibi felaketlere maruz birakilmiçlardir. 
18. yüzyil tarihine baktigimiz zaman Nogaylarm da bu aci kaderi paylaçtiklarim görebiliriz.

Sovyet Dönemi Nogaylar ve Devam Eden Parçalanmiçlik 20. yüzyihn baçlarindan itibaren Rus toplumunda baç gösteren siyasi ve sosyal olaylar Nogaylan da yakindan etkilemiçtir. Kafkasya’nin diger halklanyla birlikte Nogaylar da bölgedeki milli örgütleruneler içine yer almiç,
Birinci Dagli Kurultayinin faaliyetine katilm içlardir. (Mayis, 1917)”9 
O dönemde Kafkas Daghlan Bileçik ittifaki tarafmdan kabul edilmiç anayasada tüm dagli açiretled, ayni zamanda Nogay ve Türkmenler Kafkasya Müslüman ittifakina dahil idiler.
11 Mayis 1918 yihnda Dagli Çumhuriyeti tesis edilirken egemenliginin tüm Dagistan vilayetinde, Terek vilayetinin alti okrugu ve Kara Nogay alaninda, ayrica Stavrapol ülkesinde yaçayan Nogay ve Türkmenleri de kapsadigini ilan etmiçtir.^i 
Sovyet hâkimiyeti tesis
edildikten sonra Kuzey Kafkasya’da birkaç özerk yapi (Dagistan, Çeçeninguç, Karaçay-Çerkes) ortaya çikmiçtir. 
Terek vilayetinde bir tek idari birimin sinirlari içinde yaçayan Nogaylar Tüm-Rusya Merkezi Yürütme Kurulunun (hükümet) 16 Kasim 1922 tarihli karamamesiyle parçalanmiçtir.52

ilerleyen tarihlerde Sovyetler Birliginde yaçayan birçok halk gibi Nogaylar da demografik politikalardan nasibini almiçtir. 
Murzalar sinifmin ortadan kaldirilmasi politikasi kapsaminda, 1920-30’larda Nogaylarin sürgünü ve tasfiyesine iliçkin arçiv belgeleri günümüze kadar gizli tutulmuç, onlarla ilgili beraat karari aldirmak mümkün olmamiç, hükümet bu konudaki belgelerin bulunamadigini gerekçe gostermiçtir. 
Kuzey Kafkasya’nin diger halklanndan farkli olarak Nogaylar özerklik alamadiklari gibi idari olarak parçalanmiç ve diger idari birimlerin yönetimine verilmiçler. 
1922-26 yilinda Kuban Nogaylan Batal Paca bölgesi nüíusuna kaydedilmiç, 1925’de burada Nogay-Abazin Okrugu tesis edilmiçtir. 
1926 yili ikinci yansinda Sovyet yönetimi Nogay-Abazin Okrugunu Çerkez Milli Okruguna devretmiçtir. 
Buraya 1928 yilinda özerklik verilmiçtir. 
Çerkez Özerk Vilayetine Nogaylann agirlikli yaçadiklan Abazin-Nogay ve Elburgan Okruglari dahil edilmiçtir (1935 yilina dek). 
1926 nüfus sayimi verilerine göre Nogay nüñisu 36,3 bin idi.^^ 
Sonraki dönemde Nogay veya Kalmik-Nogay Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kurma meselesi müzakere edilse de kabul edilmemiçtir 
1944 yilinda Çeçenler ve inguçlar sürgün edilmiç, Çeçen-inguç Özerk Cumhuriyeti statüsü
kaldinlarak onun yerinde Grozni vilayeti oluçturmuçlardir 
Nogaylarin yogun yaçadiklan Kizilyar okrugunun ilçelerini de bu vilayete dâhil etmiçlerdir.
Nogay cölünün de adi degiçtirilerek Kizilyar otlagi adlandinlmiçtir 
9 Ocak 1957’de RSFSG Yüksek Sovyeti Baçkanlik Divani (Prezidyum) tarafmdan “Çeçen-inguç OSSÇ’nin Yeniden Tesisi ve Grozm Vilayetinin Kaldirilmasi” konusunda karamame çikarmiçtir^”

Haklan iade edilmiç halklar yeniden yaçadiklan bölgelere geri döndüklerinde orada baçkalari yaçiyorlardi. Kaldinlmiç idari birimlerin yeniden tesis edilmesi sirasinda yeni sinirlar belirleniyordu. Bu sinirlar feshedilen idari birimin sinirlariyla örtücmemekte olup, daha geniç alani kapsamaktaydi. 
Nitekim eski sinirlar zaten Kafkasya halklarini tatmin etmemekteydi. idari birimlerin yeniden çizilmesiyle Nogaylar da Çeçen-inguç sinirlari içinde kalmiçlar. 
Böylece Kuzey Kafkasya’da Nogaylar uç degiçik idari birim sinirlari içinde parçalaruniç bir duruma duçmuç, tarihi Nogay stepi açagidaki çekilde parçalanmiçtir: 
Kara Nogay, Kizilyar, Tarumov ilçeleri Dagistan sinirlari içinde yer alirken, 
Kayasuli ve Açikulak Stavrapol’da kalmiç,
§eikovski ilçesi ise Çeçen-inguç ÖSSC’ye verilmiçtir.

Böyle Nogaylar parçalanmiç bir halk durumundadirlar. 
Sovyetler Birligi dagilma sürecine girdiginde Nogaylann da milli uyaniçi baç gostermiçtir.
Onlar kendilerine karçi uygulanmiç bu haksiz parçalama politikasinin sonuçlarinin ortadan kaldirilmasi talebini ileri sürmüclerdir. 
Ulusal bütünlük ve kendi kaderini belirleme konusu Nogay halkinin ikinci (1989), ücüncü
(1990) ve dördüncü kurultaylarinda gündeme getirilmiçtir. 
199O’da Nogaylar ve Terek Kazaklarinin Olaganüstü Kurultaymda “Nogay Stepi Yerli
Halklannin Kendi Kaderini Belirleme Deklarasyonu” kabul edilmiçtir.
Deklarasyonda, Nogaylann ve Terek kazaklarinin steplerde Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti sinirlan içinde ve cumhuriyet statüsünde bir milli devlet oluçumunun tesisi edilmesine dair hüküm bulunmaktaydi. 
Fakat bu talep Moskova tarafindan geri çevrilmiçtir. 
Dagistan ve Çeçenistan’in egemenlikleri ilan edildikten ve bu federe birimlerle Moskova arasinda federal anlaçma imzalandiktan sonra Nogaylann bir federe birim tesis etmek
dücünceleri de gerçekleçmemiçtir.^s
Günümüz itibariyle Nogaylann toprak ve temsil sorunlari devam ederken, milli kültür alandaki talepleri de tam anlamiyla gerçekleçmemektedir. 
“Birlik” teçkilatinin Nogay topraklannda hit federal okrug^’^ tesis etme talepleriyle Stavrapol ve Dagistan yönetimine defalarca müracaatta bulunmalanna ragmen bu talepleri karçilanmamiçtir.

2005 yilinda Karaçay-Çerkez’de (Dagistan’in Nogay ilçesine benzer) etnik kimlige dayali bir ilçe oluçturma karari alinmiç ve bu karar 8 Ekim 2006’da referandum yoluyla onaylanmiçtir. îlçe, 17 Ekim 2007’de Adigey-Habl ilçesinin %30’luk bir kisminda oluçturulmuçtur.

29 Mayis 2011 yilinda Nogay ilçesi Terekli-Mektep’te Nogay düzenlenmictir. Kurultayda Nogay halkinin Rusya Federasyonu her hangi bir federe birimi sinirlan içinde birleçmesi konusu müzakere edilmiçtir. 
Dagistan, Çeçenistan, Karaçay-Çerkez ve Stavrapol’da daginik halde yaçayan Nogaylann “bir çati altinda toplanmasi” elbette kolay degildir.

Nogaylann sorunlari birçok diger Kafkasya halklannin (mésela Çeçenistan, Çerkez vs.) gibi uluslararasi alanda bilinmemekte ve ilgi görmemektedir.
Bunun birkaç nedeni vardir. Örnegin, “Çerkez halkina karçi uygulanan soykirim” konusu Gürcistan tarafindan tanindiktan sonra bir ölcüde uluslararasi kamuoyunun gündeminde yer almiçtir. 
Oysa “Nogay soykinmi” sorununun böyle bir “açilim” çansi yoktur ve sadece Rusya içinde
“konuçulmaktadir”. 
Bunun yam sira Nogaylann Çerkezler gibi yurt diçinda güclü diaspora teçkilatlan bulunmamaktadir. Çeçenistan’in veya Dagistan’in Nogaylara her hangi bir toprak tavizinde bulunacagini söylemek de inikânsizdir.

SONUÇ
Bugün agirlikli olarak Kuzey Kafkasya’da kücük bir topluluk halinde yaçayan Nogaylann tarihi bir trajedi öyküsüdür. 
Bir zamanlar kudretli bir kimlige sahip Nogay toplulugu kendi soyunu ve ülkesini ihya edememiçtir. 
Tarihi olaylann Nogay hafizasinda açtigi derin yaralar bugünün sorunlanyla bir arada ele alirsak asimilasyon, dil ve kültür, toprak ve parçalanmiçlik sorunlari günümüz çartlannda kolayca cözülebilecek sorunlar olmadigini görebiliriz.
Car hükümetinin Nogaylara karçi içledigi bu insanlik diçi suç, araçtirmacilar tarafindan soykinm, kiyim, katliam, imha gibi adiar altinda tanimlanmaktadir.
Bu feci olayin nedenleri ve gerçekleçtigi koçullar ne olursa olsun bilinen tek gerçeklik vardir: Rus yönetimi Nogay toplulugunu kücükten büyüye,çocuktan ihtiyara, kadin, çocuk, yaçli demeden acimasiz bir çekilde öldürmüc, toplu imha giriçiminde bulunmuçtur. En önemlisi ise bunu yaparken A.V.Suvoruv’un yönetimindeki çok seçkin ve düzenli ordu birliklerini kullanmiçtir. 

Suvoruv’un “zaferleri” listesinde Pugaçev isyaninin (1774) bastirilmasi, Kirim hanliginin ilgasi (1778-1783), Polonya’nin içgali (1794) vs. vardir. Bu yüzden uzun müddet böige halki Krasnodar’da A.V.Suvorov’a heykel koyulmasina itiraz etmiçtir. Ayni itirazlan LPetro’ya Dagistan’da heykel koyulmasi sürecinde de yaçandigi görülmektedir. 
Halkin itirazlarma ragmen yine de Rus hükümeti istedifini yapabilmiçtir. Nogaylar Rusya
imparatorluguna karçi müdahalede bulunmamiçlar, Rusya topraklarma saldirmamiç, kendi canlanni ve mallarini korumak gereksinimi ile baç baça kalmiçlardir. Bugün Nogay toplulugunun onde gelenleri, sivil inisiyatifler bu facianin Rus hükümeti tarafindan bir soykinm olarak tanimlanmasini istemektedirler. 
Her çeyden once ise parçalanmiç bir topluluk olarak yaçayan Nogaylar özerk bir birim çatisi altinda bir araya getirilmelerini istemektedirler. Etnik sorunlarm, toprakla ilgili uyuçmazliklarm ve çatiçma tehdidinin bulundugu Kafkasya’da böyle bir cözüm yoluna gidilmesi en azindan günümüz koçullarinda imkânsiz görünmektedir.