Arslanay-Murza
Arslanali-Murza ( Araslan Diveyev Murza, Aroslan, Arslanali Diveev, Araslanay ) (- 1594 / 1595 ) – Mansurulu kabilesi beyi ve mangut Karaçi Beyi ( 1584 – 1595 ), ikinci son divey-Murza . Nogai Horde’un kurucusu Altınordu’nun ünlü hükümdarı Edigei’nin torunu .
Biyografi
Kırım Hanı Devlet I Geray’nin kızı ile evlendi .
1572 de, Mangut Beyi Divey-Murza Rus devletine karşı Kırım Han Devlet I Gerayın önemli bir seferine katıldı, Molody savaşı sırasında esir düştü . Divey Mirzanın esir düşmesinden sonra en büyük oğlu Eseney-Murza yeni divan tarafından Mansur beyi olarak tanındı ( 1572 – 1584 ).
Kırım Hanlığı’ndaki iç çekişmeleri sırasında Eseney ve Arslanay kardeşler, kardeşler arası hanlık mücadelesinde meşru Han II. Mehmed Giray’a destek verdiler .
Mehmed Giray’ın Osmanlı idaresi ile karşı karşıya geldiği safhada Divey Bey’in oğullan Arslanay ve Eseney Mirzalar, Mehmed Giray ve oğullarının yanında yer almışlardır. Mehmed Giray devrinde Kırım Hanlığı ile Osmanlı yönetimini karşı karşıya getiren temel mesele Osmanlı yönetiminin Kırım kuvvetlerinden Safeviler ile olan mücadelede sürekli yardım istemesidir. Bu durum Kırım Hanlıgı’nın idarecileri ile Osmanlı yönetimi arasında özellikle Şahin ve Mehmed Giray kardeşler döneminde çok büyük kopuşlara neden olacaktır.
Semin Mehmed Giray’ın sonunu hazırlayan da İran cephesinden izinsiz dönmesi olmuştur. Osmanlı yönetimi Özdemiroglu Osman Paşa ve Kırım’daki adamlan vasıtasıyla Semin Mehmed Giray’ı ortadan kaldırarak 1584’te Kırım tahtına II. İslam Giray’ı geçirmiştir.
1584 de, Kırım Hanı II Giray Türklerin himayesindeki 2. İslam Giraya yenildi ve Perekopa doğru kaçtı , ama yolda Kalgay Alp Giray tarafından yakalandı ve öldürüldü.
Devrik Hanın oğulları Saadet Giray , Murad Giray ve II.Mehmed ise Safa Giray ile mücadeleye devam ederek Nogay uluslarından bir ordu toplamaya başladılar. Diveyli Nogaylarından Eseney ve Arslanay kardeşler, Saadet Geray ve kardeşleriyle yola çıktı.
Aynı 1584’te Saadet II Giray kardeşleri ve büyük bir Nogay ordusu ile Kırım’a girdi ve yeni Kırım Hanı ilan edildiği Bahçesarayı işgal etti.
Rakibi II. İslam Giray , Osmanlı yetkililerinden yardım isteyerek Kefe’ye kaçtı .
Türkiye’den alınan takviyeler sahip olan II. İslam İndol Nehri üzerindeki savaşta Saadet Gerayın Tatar-Nogay ordusunu mağlup etti. Bu savaşta Mansurların lideri Eseney-Murza öldü.
Saadet Giray, kardeşleri ve arkadaşları ile Kırım’dan Büyük Nogay Ordasına’na kaçtı. Onlarla birlikte Mansurların yeni lideri Arslanay-Murza da vardı.
1588 baharında II. İslyam Giray’ın ölümünden sonra kardeşi Bora Gazi Giray ( 1588 – 1607 ) yeni Kırım hanı ilan edildi .
Yeni han, yeğenleri Murad Giray ve Safa Giray’a haberciler göndererek onları Kırım’a dönmeye davet etti. Gazi Giray’ın Kırım’a dönmeleri teklifini ilk kabul edenler Saffet Giray ve beraberindeki Arslanay Mirza olmuştur. Aynı yılın Haziran ayında, Safa Giray, hanın kendisi ve diğer akrabaları tarafından onurla karşılandığı Kırım’a geldi. Ondan sonra müttefikleri Mangut , Şirin ve Yaşlav Murzas ile tebaası geldi.
Arslanay-Murza, 10 bin kişilik Nogay ordusunun başında döndü. Bunun üzerine Mehmed Giray Han ve Eseney Mirza’nın ölümünde payları bulunan Kalgay Selamet Geray ve Şirinlerin beyi Ali, Safa Geray ve Arslanay’ın misillemesinden korkarak Kefe’ye kaçtı.
Diveyogullan’nın Kırım’a geri dönerek eski arazilerine yerleşmelerinin Gazi Giray’ın tahta çıkmasından kısa bir süre sonra 1588 yılı içinde gerçekleştiği görülmektedir.
Arslanai-Murza 1591 yılında, 17 bin kişilik kuvvetin lideri olarak orada idi.
1594 / 1595 yılları kışında Arslanay Murza Macar seferi sırasında öldü.
Arslanayın ölümünden sonra Kırım Hanı II. Gazi Giray , oğlu Mehmed’i Mangit Bey’i olarak atadı.
Arslanay Mirzanın oğullarından biri ileride Bucak Ordasının beyi olacak ve Kırımda 1618-1641 yıllarındaki Mangıt çağını başlatacak olan Kantemir idi.